ARAPÇADA SIFAT-I MÜŞEBBEHE VE İSM-İ FAİL İLE İLİŞKİSİ

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 298 - 309, 30.04.2022

Sibel Dokuyucu

Öz

Sıfat-ı müşebbehe İsm-i fail anlamına delalet eden ve lazım fiilden türeyen isimdir. Anlam yönünden, erillik, dişilik, tekil, ikil ve çoğul kalıplarının bulunması yönlerinden ism-i faile benzediği için bu ismi almaktadır. Sıfat-ı müşebbehe sübut yani kalıcılık ve süreklilik anlamıyla geçmiş, şimdiki ve gelecek zamanı kapsamakla, zamandan bağımsız bir konum oluşturmakta olup; bu çerçevede isim işlevi görmektedir. Bazı sıfat-ı müşebbehe vezinlerinin, mastar vezinleriyle ve ism-i fail, mübalağalı ism-i fail, ism-i meful, ism-i tafdil vezinleriyle biçim olarak ortak kullanılıyor olması bir takım hatalara neden olmaktadır. Buna hataların en yaygın olanına da ism-i fail ile karıştırılmak örnek verilebilir.
Sıfat-ı müşebbehe'nin ism-i fail ile olan benzerliğini ve farklılığını ortaya koymak için, öncelikle sıfat-ı müşebbehe'nin ve ism-i failin özelliklerini ele almamız gerekmektedir. Bu nedenle sıfat-ı müşebbehe ve ism-i fail konularını inceledikten sonra, bu iki kavram arasındaki benzer ve farklı yönleri ele alacağız.
Araştırma konusuyla ilgili olarak sınırlandırmamız sıfat-ı müşebbehe ve ism-i failin, işlevi, kavramı ve tanımı, sıfat-ı müşebbehe ve ism-i fail yapılarının biçim, dilbilgisi ve anlam açısından incelenmesi ve kullanım özelliklerinin tespitidir. Bu kapsamda sıfat-ı müşebbehe yapısının ism-i fail ile olan anlam ve kullanım ilişkisi incelenmiş, bu yapılarla olan ortak ve farklı yönleri tespit edilerek değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sıfat-ı Müşebbehe, İsm-i Fail, Arapça

Kaynakça

• Baytar, Y. S. (2001). Arap Dilinde Fiilimsiler. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• Cemaluddin, A. (1986). Şerhu’l-Kafiyetu’l-Şafiye. Mekketu’l-Mükerreme: Daru'l Memun lit-Turas.
• Dayf, Ş. (1967). el-Medarisu’n-Nahviyye. Kahire: Daru’l-Ma‘arif.
• Duran, H. - İnanç, Y. (2019). Kur’an-ı Kerim’de Teceddüt ve Sübût Manası İçin Yapılan Udûl Çeşitleri. Edebali İslamiyat Dergisi, 3 (5), s. 53-77.
• Fırıncı, D. (2012). Arap Dilinde Sıfat-ı Müşebbehe ve Kur’an-ı Kerim’deki Kullanımı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun.
• Galayini, M. (1996). Camiu’d-Durûsu’l-‘Arabiyye. Beyrut: el-Kitabu’l ‘Arabi.
• Haşimi, A. (1999). el-Kavaidu'l-Esasiyye. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye.
• Hasan, A. (1966). en-Nahvu’l-‘Vafi. Kahire: Daru'l-Ma'arif.
• İbn 'Akil, (ty). Şerhu İbn 'Akil. Beyrut: İhyaud-Turasi'l-Arabi.
• İbn Hişam el-Ensari, (ty). Muğni'l-Lebib, Kahire: Matba'atu Muhammed Ali.
• İbn Hişam el-Ensari, (ty). Evdahu’l-Mesalik ila Elfiyeti İbni Malik. Beyrut: el-Mektebetu’l Asriyye.
• İbnu’l-Hacib, (2010). el-Kafiye fi ‘İlmi’n-Nahvi. Kahire: Mektebetu’l-Adab.
• İbn Ya‘iş, (ty). Şerhu’l-Mufassal li Zemahşeri, Kahire: el-Mektebetu't-Tevfikiyye.
• İsferaini, (1996). el-Lubab fi İlmi'l-İrab. Beyrut: Şevki el-Ma'arif.
• Kılıç, H. (2005). Arapça Dilbilgisi Sarf. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Mısri, Y. B. (1996). Şerhu’r-Razi li Kafiyeti’l-Hacib. el-Memleketu’l-‘Arabiyyetu’s-Su‘udiyye: İmadeel-Buhȗs el-‘İlmiyye.
• Muberred, A. (1999). el-Kamil, Beyrut: el-Mektebetu'l-'Asriyye.
• Özdoğan, M. (2007a). Arapçada Şibh Cümle ve Fonksiyonları. KSÜ. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5 (9), s. 97-122.
• Özdoğan, M. A. (2007b). Arapçada İsm-i Fail ve İşlevleri. KSÜ. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(10), s. 55-90.
• Racihi, A. A. (1999). et-Tatbiku’s-Sarfi. Beyrut: Daru’n -Nahzati’l- Arabiyye.
• Sabban, (ty). Haşiyetu’s-Sabân ‘alâ Şerhi’l-Eşmûni fî Elfiyyeti. Beyrut: Daru İhyai'l-Kutubi'l-'Arabiyye.
• Sekkakî, (ty). Miftahu'l-'Ulûm. Beyrut: el-Mektebetu'l-İlmiyyetu'l-Cedide.
• Sibeveyh, (1968). el-Kitab. Kahire: Mektebetu’l-Hanci.
• Zemahşeri, (2003). el-Keşşaf ‘an Hakaiki’t-Tenzil. Beyrut: nşr.‘Abdusselam Şahin, Daru'l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Zemahşerî, (2004). el-Mufassal fî ilmi’l-Arabiyye. Amman: Dâru Ammâr.
• Yüksel, M. B., & Yartaşı, R. (2018). Arap Dilinde İsm-i Fail ve Kur’an Bağlamında Manaya Etkisi. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16 (32), s. 77-111.