FAHRETTİN ER-RÂZÎ’NİN KIRÂAT ANLAYIŞI

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 98 - 114, 31.01.2023

Orhan Kaya

Öz

Bu makalede, tefsir ilminin önemli şahsiyetleri arasında yer alan Fahrettin er-Râzî’nin Tefsîr-i Kebîr’i esas alınarak Râzî’nin kırâatlere bakış açısı, kırâatleri inceleyiş metodu ve genel manada kırâat anlayışı ele alınmıştır. Aynı şekilde Fahrettin er-Râzî ve Tefsîri Kebîr’i çerçevesinde farklı müfessirlerin kırâat okumalarının âyetlerin manaları üzerindeki tesirleri de yer yer ele alınmıştır. Bu çalışma, Râzî ve Tefsîr-i Kebîr dahilinde sınırlı bir alanda irdelenen kırâat konusunun, onun tefsir metoduyla ilişkili olduğu gerçeğinden hareket edilerek oluşturulmuştur. Kırâatlerin birtakım tasavvur ve temayülleri ortaya koyduğunu ileri süren anlayış, Râzî ve diğer müfessirlerin eserlerinden hareketle tayin ve tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada önce Râzî ve kıraatlerle ilgili verileri elde etmek, bunların analizlerini yapmak ve daha sonra Kur’ân ve âyetlerdeki ilişkisini ortaya koymak ve bir senteze ulaşmak şeklinde literatür taraması yöntemi kullanılmıştır. İzlenen yöntem neticesinde Râzî’nin Tefsîri Kebîr’de esas aldığı kırâatle kelâmî ve fıkhî meselelerle ilgili birtakım çıkarımlar ve hükümlere ulaşmayı amaçladığı görülmüştür. Kısaca kırâatte meydana gelen farklılıkların, manaya yansıdığı, farklı anlamların ortaya çıkmasına yol açtığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Âyet, Kırâat, Râzî, Tefsir, Tefsîri Kebîr.

Kaynakça

• ‘ŞA, Meymun b. Kays. Divanü’l-‘şa. Beyrut: Daru Sadr, 1380/1960.
• AHMED B. HANBEL. Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• ÂLUSÎ, Ebü’l-Fadl Şihabuddin es-Seyyid Muhammed el- Bağdadî. Ruhu’l-meânî fi’t-tefsîri’l-Kur’âni’l-azim ve sebi’l-mesanî. Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 1405/1985.
• AYDEMİR, Mehmet. Beyânu’l-Meânî Bağlamında Molla Huveyş’in Tefsir Yöntemi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2021.
• DUMLU, Ömer.-Aydemir, Mehmet. Tefsir Tarihi. İstanbul: Kitabi Yayınları, 2022.
• EBÛ HAYYÂN, Muhammed b. Yusuf el-Endelusi. Tefsiru’l-bahri’l muhit. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1403/1983.
• EBUSSÛD, Muhammed Ebussuud Efendi. İrşadü’l-akli’s-selim ila mezâya’l-Kur’âni’l-azim. thk. Abdüllatif Abdurrahman. Beyrut: Daru Sadr, 1999.
• EBÛ ŞAMME, Şihabuddin İsmail b. İbrahim b. el-Makdîsi. İbrâzî’l-meânî min hirzi’l-emânî fi’l-kırâati’s-sebâ. thk.İbrahim Atve İvad. Kahire: Mustafa Babi’l-Halebî, 1398/1978.
• ERBAŞ, M. Fahreddin Râzi’nin Kur’an-ı Kerim’i Tefsir Yöntemi. İzmir: Alibi Yayıncılık, 2017.
• FARİSÎ, Ebû Ali Hasan b. Abdulgaffar. el-Hüccetü li’l-kırâati’s-seba. thk. Bedruddin Kahveci. Dimaşk: Beşir Cuycatî,1404/1984.
• FERRÂ, Ebû Zekeriyya Yahya b. Ziyad. Meâni’l-Kur’ân. Beyrut: Alemü’l-Kütüb, 1371/1980.
• İBN CEZERÎ, Hafız Ebû’l-Hayr Muhammed b. Muhammed ed-Dimaşkî. en-Neşr fi’l-kırâati’l-aşr. thk. Ali Muhammed ed-Debba. Mısır: Daru’l -Fikr, 1369/1950.
• İBN CİNNÎ, Ebû’l-Feth Osman. el-Muhteseb fi tebyîni vucuhi şevâzi’l-kırâat ve’l-idahi anha. İstanbul: Sezgin Matbaası, 1406/1986.
• İBN HALAVEYH, Ebû Abdillah Hüseyin b. Ahmet. Muhtasar fi şevazi’l Kur’ân min kitabi’l-bedî. Mısır: Matbaatü’r-Rahmaniye, 1934.
• İBN MÂLİK, Mâlik b. Enes, Evdahu’l-mesalik. Beyrut: Daru’l-Cîl, 1399.
• İBN MÜCÂHİD, Ebû Bekr Ahmet b. Musa b. el-Abbâs b. Mücâhid et-Temimî el- Bağdadî. Kitabu seb’a fi’l-kırâat. thk. Dr. Şevki Dayf. Kahire: Daru’l-Meârif, 1400/1981.
• İBN TEYMİYYE, Ahmet b. Teymiyye. Mecmuü’l-fetâvâ. Riyad: Daru Alemi’l-Kutub, 1412/1991.
• MAŞALI, Mehmet Emin. Tarihi ve Temel Meseleleriyle Kıraat İlmi. Ankara: Otto Yayınları, 2016.
• MEKKÎ B. EBÛ TALİB, Ebû Muhammed Mekki b. Ebû Talib, Hammuş b. Muhammed el-Kaysi. el-İbane, an meâni’l-kırâat. thk. Abdulfettah İsmail Şelebî. Kahire: Daru’l-Meârif,1379/1960.
• MUHAMMED AHMED EL-MANSUR. el-Mükaddimât fi’l-kırâat. Ürdün: Daru’l-Ammâr, 2001.
• RÂZÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer b. Hüseyin el-Kureyşî et-Teymi. et-Tefsî rü’l-Kebîr (Mefatihü’l-Gayb). Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, ts.
• SİBEVEYHÎ, Ömer b. Osman. Kitabu Sibeveyhî, thk. Abdusselam Harun. Beyrut: Daru’l-Cîl, ts.
• SUYUTÎ, C. A. el-İtkân fi ulumi’l-Kur’ân. Beyrut: Mektebetü’s-Segafiyye, 1973.
• ŞABAN, M. İ., el-Kırâat ehkamuha ve mesadiruha. Kahire: Daru’s-Selam, 1998.
• TABERÎ, Ebû Câfer Muhammed b. Cerîr. Camiu’l-beyan fi te’vîli’l-ayi’l Kur’ân. Beyrut: Daru Kutubi’l- İlmiyye, 1412/1992.
• YUSUF EL-ALYAVÎ. Et-Tevcihü’l-belaği ve evdahu. Mekke: Daru’l-İlm, 1441.
• ZEMAHŞERÎ, Ebû’l-Kâsım Carullah Muhammed b. Ömer. Keşşâf an-hakaiki’t-tenzil ve uyuni’l-ekavil fi vucuhi’t-te’vîl. Beyrut: Daru’l-Marife, ts.
• ZECCÂC, Ebû İshâk İbrahim b. es-Seri. Meâni’l-Kur’ân ve i’rabuhu. thk. Abdülcelil Abduh Şibli. Beyrut: Alemü’l-Kutub, 1408/1988.