DİJİTAL VATANDAŞLIK BAĞLAMINDA BİR İNSAN HAKKI OLARAK UNUTULMA HAKKININ ÖĞRETİM PROGRAMLARINDAKİ YERİ

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 333 - 349, 31.01.2023

Ömer Faruk Yelkenci

Öz

Yurttaşlık bilgisi ve insan hakları eğitimi ihtiyacı, dünyanın değişik ülkelerinde kendilerine özgü bir şekilde karşılanmaktadır. 21. yüzyılın ilk çeyreğinin tamamlanmak üzere olduğu bugünlerde ise sözü edilen konulara dair çerçeve, dijital teknoloji alanındaki gelişmelerin yansımaları, devletin yurttaşla ilişkilerine yansımalarının sonucu olarak artık dijital vatandaşlık ve dijital vatandaşlık eğitimi şeklinde belirmektedir. Dijital teknoloji kullanılarak üretilen sosyal medya türevleri ve internet gazeteleri bu noktada dikkate alınması gereken dijital ortamlar olarak söylenebilir. Pek tabii olarak sürekli inşa edilen bir alan olan yurttaşlık ve insan hakları eğitiminin daha da genişlemesine yol açan dijital yansımalardan ilgili öğretim programları da etkilenmektedir. Bu bağlamda dijital vatandaşın bir hakkı olarak yeni düzenlenen unutulma hakkının öğretim programlarına yansıması gerekliliğini ortaya koymak amacıyla yapılan bu çalışma nitel araştırma yöntemlerinden genel tarama yöntemi ile yürütülmüştür. Araştırma yürütülürken kitap, makale, rapor, MEB öğretim programları ve dijital ortamda ulaşılan diğer yayın ve dokümanlardan istifade edilmiştir. Nihayetinde unutulma hakkının erken yaşlarda farkına varılmasının önemli olduğu belirtilmelidir. Çocuğun kendi iradesi dışında dijital platformlarda yer almasına karşı yetişkin olduğunda özgür iradesini kullanabilmesi önemlidir. Ayrıca yurttaşın bir hak olarak da bu bilgiye ulaşmasının sağlanması beklenir. Bu nedenlerle unutulma hakkının öğretim programlarında yer alması gerekliliği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tarih Öğretimi, İnsan Hakları Eğitimi, Yurttaşlık Eğitimi, Dijital Vatandaşlık, Unutulma Hakkı

Kaynakça

• AKYEŞİLMEN N. (2018). Dijital vatandaşlık eğitimi: siber barış için etik. Disiplinlerarası Bir Yaklaşımla Siber Politika & Siber Güvenlik. Orion Kitabevi
• AYDIN, A. (2015). Dijital vatandaşlık. Türk Kütüphaneciliği 29(1), 142-146.
• AYTAÇ, K. (2009). Avrupa eğitim tarihi. Ankara: DOĞUBATI.
• BOTTOMORE, T. (2008). Yurttaşlık. W. Outhwaite (Ed.), Modern Toplumsal Düşünce Sözlüğü. İstanbul: İletişim Yayınları.
• BOUINEAU, J. (1998). Fransa’da devrim döneminde yurttaşlar ve yurttaşlık. Dersimiz: Yurttaşlık. İstanbul: Kesit Yayıncılık.
• COŞĞUN KANDAL, S. (2019). Atatürk Dönemi’nde yurttaşlık dersleri: Tarihsel süreç, ders kitapları ve programlar. Tarih İncelemeleri Dergisi XXXIV (2), 387-412 doi: 10.18513/egetid.661563.
• ÇAYIR, K. (2002). İnsan hakları eğitimi dersi senaryoları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilgileri Dergisi. s. 377-400.
• ÇEPNİ, S. (2007). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Celepler Matbaacılık.
• ÇINAR, A. (2022). Unutulma hakkının ortaya çıkış serüveni ve kapsamının değerlendirilmesi. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 13(49), 551-584. DOI: 10.54049/taad.1055709.
• ÇUBUKÇU, A. & Bayzan, Ş. (2013). Türkiye’de dijital vatandaşlık algısı ve bu algıyı internetin bilinçli, güvenli ve etkin kullanımı ile artırma yöntemleri. Middle Eastern & African Journal of Educational Research, 5, 148-174.
• DEMİR, Ö. & Acar, M. (2005). Sosyal bilimler sözlüğü. Ankara: Adres Yayınları.
• DOĞAN, İ. (2007). Vatandaşlık demokrasi ve insan hakları. Ankara: Pegem A yayıncılık.
• ELÇİ, A. C. & Sarı, M. (2016). Bilişim teknolojileri ve yazılım dersi öğretim programına yönelik öğrenci görüşlerinin dijital vatandaşlık bağlamında incelenmesi. ÇÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 87-102.
• ESENDEMİR, Ş. (2006). Türkiye’de ve dünyada vatandaşlık. Ankara: Birleşik Dağıtım Kitabevi.
• GÖKÇE, F. (2007). Değişme sürecinde devlet ve eğitim. Ankara: TEK AĞAÇ.
• GÜLMEZ, M. (2001). İnsan hakları ve demokrasi eğitimi: egemenlik insanındır. Ankara: TODAİE.
• HEATER, D. (2007). Yurttaşlığın kısa tarihi. Ankara: İmge Kitabevi.
• IŞIKLI, Ş. (2015). Digital citizenship: An actual contrubition to theory of participatory democracy. AJIT-e: Online Academic Journal of Information Technology 6, 22-36.
• İNCİ, M. A. Akpınar, Ü. & Kandır, A. (2017). Dijital kültür ve eğitim. GEFAD / GUJGEF 37(2): 493-522.
• KARAKAŞ, M. E. (2020). Dijital geçmişin internet erişiminden kaldırılması “unutulma hakkı” ve Türk hukukunda görünümü”, Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 3(2), 262-289.
• KARAKUŞ YILMAZ, T. (2020). Dijital haklar ve sorumluluklar. Dijital Okuryazarlık (Ed. Ş. Sağıroğlu, H. İ. Bülbül, A. Kılıç, M. Küçükali). Nobel Yayıncılık.
• KARASAR, N. (2006). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.
• KAVUT, S. (2022). Dijital kimlik ve izlenim yönetimi. Çizgi Kitabevi.
• KORAP ÖZEL, E., Deniz, Ş. & Pakkan, Ş. (2021). Çocuğu ‘haber’den silmek: Çocuk haberlerinde gazetecilik etiği için yeni bir fırsat olarak unutulma hakkı. Istanbul University Journal of Communication Sciences, (61) 127-160. https://doi.org/10.26650/CONNECTIST2021-902582.
• MARSHALL, T. H. (2006). Yurttaşlık ve toplumsal sınıflar. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• MEB (2018a). İlkokul 4. Sınıf İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi Dersi Öğretim Programı. Web site: http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=328 adresinden 11 Temmuz 2022 tarihinde edinilmiştir.
• MEB (2018b). Ortaokul 5 ve 6. Sınıflar Bilişim Teknolojileri ve Yazılım Dersi Öğretim Programı. Web site: http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=374 adresinden 11 Temmuz 2022 tarihinde edinilmiştir.
• MEB (2018c). Lise Kur 1-2 Bilgisayar Bilimi Dersi Öğretim Programı. Web site: http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=335 adresinden 11 Temmuz 2022 tarihinde edinilmiştir.
• MOURGEON, J. (1991). İnsan hakları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• NALBANTOĞLU, S. (2018). Bir temel hak olarak unutulma hakkı. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (35), 583-605. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/taad/issue/52647/693627.
• ODABAŞI, F. H. & Kurt, A. A. (2021). Pandemi döneminde sınanan dijital vatandaşlık. ANI Yayıncılık.
• OĞUZ, A. K. (2007). Fedakâr eş- fedakâr yurttaş. İstanbul: Kitap YAYINEVİ.
• OYMAK, H. (2020). 7253 Sayılı “İnternet ortamında yapılan yayınların düzenlenmesi ve bu yayınlar yoluyla işlenen suçlarla mücadele edilmesi hakkında kanunda değişiklik yapılmasına dair Kanun’un getirdikleri. Yeni Medya (9), 129-141.
• PAINE, T. (1988). İnsan hakları. İstanbul: MEB.
• RIBBLE, M. & Bailey, G. (2007). Digital citizenship in schools. ISTE (İnternational Society Tecnology in Eduvation)
• RICHARDSON, J. & Milovidov E. (2019). Digital Citizenship Education Handbook. Documents and Publications Production Department (SPDP), Council of Europe.
• SALİHPAŞAOĞLU, Y. & Değirmencioğlu, B. (2020). Unutulma hakkının bir “insan hakkı”na dönüşme yolculuğu. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XXIV(2), 361-388. DOI: 10.34246/ahbvuhfd.733270.
• SATIR, M. E. (2020). “Dijitalleşen biyolojik yurttaşlık: Change.org örneği”, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 95-105. DOI: https://dx.doi.org/10.17336/igusbd.552119.
• TUĞ LEVENT, G. (2022). Sosyal medyada çocuğun kişilik hakkı ihlaline karşı çocuğun unutulma hakkı. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Van YYÜ 40. Yıl Özel Sayısı 56-77. DOI: 10.54831/vanyyuiibfd.1114692.
• TUNÇ YAŞAR, F. (2018). II. Meşrutiyet Döneminde yurttaşlık, ahlak ve medenilik eğitimi: malumat-ı medeniye ders kitapları. Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies, (LII), 311-342.
• YENİCE CEYLAN, Ö., (2021). Unutulma Hakkının Basın Özgürlüğü Karşısındaki Konumu, Kişisel Verileri Koruma Dergisi 3(2), 1-14.
• YILDIRIM, A. & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• YİNİLMEZ AKAGÜNDÜZ, S. (2020). Cumhuriyet’in ilk yıllarında yurttaşlık eğitimi: Cumhuriyet çocuklarına malûmât-ı vataniye ders kitabı örneği. Turkish History Education Journal, 9(1), ss. 109-131. DOI: 10.17497/ tuhed.653698.