TÜRK BORÇLAR KANUNU m. 114/II ATFI ÇERÇEVESİNDE SÖZLEŞMEYE AYKIRILIKTAN DOĞAN HAKKANİYET SORUMLULUĞU

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 118 - 135, 30.04.2023

Hilal Daver

Öz

Ayırt etme gücünden yoksun kimselerin, başka deyişle tam ehliyetsizlerin fiilleri kural olarak hiçbir hukuki sonuç doğurmaz. Bu doğrultuda fiil ehliyetinin içeriğini oluşturan sorumluluk ve hukuki işlem ehliyetinden yoksundurlar. MK m. 15’te düzenlenen kuralın belki de en önemli istinası TBK m. 65’te karşımıza çıkan hakkaniyet sorumluluğudur. Hüküm gereği, somut olayın koşullarına göre hakkaniyet gerektiriyorsa hakim, ayırt etme gücünden yoksun kimsenin yol açtığı zararın giderilmesine karar verebilecektir.
Türk Borçlar Kanunu’nun “Haksız Fiillerden Doğan Borç İlişkileri” başlıklı İkinci Ayırım’ında yer alan TBK m. 65’in sözleşmeden doğan sorumlulukta uygulanıp uygulanmayacağı doktrinde tartışmalıdır. Çalışmamızda TBK m. 65’in, sözleşmesel sorumluluğa ilişkin düzenleme bulunmayan konularda haksız fiil hükümlerine atıf yapan TBK m. 114/II’nin kapsamına girip girmediği incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hakkaniyet sorumluluğu, haksız fiil hukuku, kusursuz sorumluluk, sözleşmeye aykırılık, ayırt etme gücü yoksunluğu, kıyasen uygulama, TBK m. 114/II atfı, TBK m. 65, TBK m. 59

Kaynakça

• ANTALYA, O. Gökhan: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt V/1,2, Haksız Fiilden Doğan Borç İlişkileri-Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Borç İlişkileri, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019. ANTALYA, Cilt V/1,2.
• ANTALYA, O. Gökhan, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt V/1, 3, Borçların İfası, Borçların İfa Edilmemesinin Sonuçları, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.  ANTALYA, Cilt V/1,3.
• ARAL, Fahrettin: “Temyiz Kudretinden Mahrum Şahısların Hukuki Sorumluluğu”, BATİDER, Cilt: X, Sayı: 3, Yıl: 1980 (s. 733-758).
• ATAAY, Aytekin, Şahıslar Hukuku, Birinci Yarım, Giriş-Hakiki Şahıslar, İkinci Bası, Fakülteler Matbaası, İstanbul, s. 1969.
• BECKER, Hermann: Berner Kommentar, Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Das Obligationenrecht, Band VI, 1. Abteilung, Allgemeine Bestimmungen, Art. 1-183 OR, 2. Auflage, Stämpfli Verlag AG, Bern, 1941.
• BECKER, Walter G.: Das Recht der unerlaubten Handlungen, System in Vorlesung und Diskussion, Berlin, 1976.
• BELEN, Herdem: 6098 Sayılı Borçlar Kanunu Genel Hükümler (Kısa Şerh), Beta Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• BERKİ, Şakir: “Türk Medeni Kanununda Mümeyyizlerin ve Mümeyyiz Olmayanların Ehliyeti”, AÜHFD, Cilt: XXVI, Sayı: 1-2, Ankara, 1969 (s. 117-134).
• BRANDT, Hans: Verkehrssicherheit und Geschäftsunfähigkeit Abhandlungen aus dem gesamten Handelsrecht, Bürgerlichen Recht unf Konkursrecht”, Heft 6, Ferdinand Enke Verlag, Stuttgart, 1936.
• BREHM, Roland: Berner Kommentar, Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Das Obligationenrecht, Band VI, 1. Abteilung, Allgemeine Bestimmungen, 3. Teilband, 1. Unterteilband: Die Entstehung durch unerlaubte Handlungen, Art. 41-61 OR, 3. Auflage, Stämpfli Verlag AG, Bern, 2006.
• BRUNNER, Hans-Ulrich: Die Anwendung deliktsrechtlicher Regeln auf die Vertragshaftung, Universitätsverlag, Freiburg, 1991.
• BUCHER, Eugen: Berner Kommentar, Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Band I, 2. Abteilung, 1. Teilband, Verlag Stämpfli&Cie AG, Bern, 1976.
• CUENDET, Jean: La Faute Contractuelle Et Ses Effets, Étude de L’article 99, Al. 3 CO, 2ème Edition, Imprimerie Staempfli&Cie SA, Berne, 1970.
• DEMİRCİOĞLU, Huriye Reyhan: “Sorumluluk Hukukunun İkili Yapısının Aşılması Çabalarının Ürünleri Olarak Culpa In Contrahendo ve Güven Sorumlulukları”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Sorumluluk ve Tazminat Hukuku Sempozyumu (28-29 Mayıs 2009), Gazi Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2009 (s. 219-230).
• DESCHENAUX, Henri/TERCIER, Pierre: Sorumluluk Hukuku, Çeviren Salim Özdemir, Kadıoğlu Matbaası, Ankara, 1983.
• DURAL, Mustafa/ÖĞÜZ, Tufan: Türk Özel Hukuku, Cilt II, Kişiler Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2019.
• DURAL, Mustafa/SARI, Suat: Türk Özel Hukuku, Cilt I, Temel Kavramlar ve Medeni Kanunun Başlangıç Hükümleri, 15. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2020.
• EGGER, August, “Gayrımümeyyizlerin Hukuki Muameleleri”, Çeviren: Tahir Çağa, Adliye Ceridesi, 31. Sene. 2. Sayı, Yeni Cezaevi Matbaası, Ankara, 1940 (s. 122-133).
• EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 25. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2020.
• ERGÜNE, M. Serkan, Olumsuz Zarar, Beta Yayınları, İstanbul, 2008.
• FEYZİOĞLU, Feyzi Necmeddin: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt I, Yenilenmiş ve Genişletilmiş 2. Bası, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1976.
• GONZENBACH, Rainer: Culpa in contrahendo im schweizerischen Vertragsrecht, Verlag Stämpfli & Cie AG, Bern, 1987.
• HATEMİ, Hüseyin/GÖKYAYLA, K. Emre: Borçlar Hukuku Genel Bölüm, 4. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2017.
• HELVACI, İlhan: “Temyiz Kudretinden Yoksun Şahısların Hukuki Sorumluluğu Üzerine”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, (Prof. Dr. Orhan Münir Çağıl’a Armağan Sayısı), Cilt: LV, Sayı: 4, İstanbul, 1997 (s. 145-171).
• İMRE, Zahit: “Gayrimümeyyizlerin Hakları Kullanma Ehliyetsizliğine ve Bunun İstisnalarına İlişkin Meseleler”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Tahsin Bekir Balta’ya Armağan, Ankara, 1974 (s. 335-374). İMRE, Gayrimümeyyizler.
• İMRE, Zahit: Doktrinde ve Türk Hukukunda Kusursuz Mesuliyet Halleri, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1949. İMRE, Mesuliyet.
• JAEGER, Peter: Der Vertrauensschutz im Verkehr mit handlungsunfähigen Personen, Schulthess Verlag, Zürich, 1946.
• JÄGGI, Peter: “Zum Begriff der vertraglichen Schadenersatzforderung”, Festgabe für Wilhelm Schönenberger zum 70. Geburtstag, Universitätsverlag, Freiburg, 1968 (s. 181-197).
• KARA, Hacı, Sigorta Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, 2. Baskı, İstanbul, 2011.
• KARAHASAN, Mustafa Reşit: Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt I, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2003.
• KELLER, Max/GABI-BOLLIGER, Sonja: Das schweizerische Schuldrecht, Band II, Haftpflichtrecht, 2. Auflage, Basel und Frankfurt am Main, Helbing&Lichtenhahn, 1988.
• KILIÇOĞLU, Ahmet M.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 24. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2020.
• KÖPRÜLÜ, Bülent: Medeni Hukuk, Genel Prensipler- Kişinin Hukuku (Gerçek Kişiler-Tüzel Kişiler), 1-2. Kitaplar, 2. Bası, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1984.
• LEHNERTZ, Friederike: Die Bedeutung des Bestehens einer Haftpflichtversicherung für den Billigkeitsanspruch gemäss § 829 BGB, Versicherungsrecht, 1974.
• MEDICUS, Dieter: Schuldrecht II, Besonderer Teil, 13. neu bearbeitete Auflage, Verlag C.H. Beck, München, 2006.
• MEISTER-OSWALD, Elisabeth: Haftpflicht für ausservertragliche Schädigungen durch Kinder, Schulthess Verlag, Zürich, 1981.
• NART, Serdar: Ayırt Etme Gücünden Yoksun Kimselerin Hukuki Sorumluluğu (Hakkaniyet Sorumluluğu), Adalet Yayınevi, Ankara, 2014.
• NOMER, Haluk Nami: Haksız Fiil Sorumluluğunda Maddi Tazminatın Belirlenmesi, Beta Yayıncılık, İstanbul, 1996. OĞUZMAN, M. Kemal/BARLAS, Nami: Medeni Hukuk, Giriş-Kaynaklar-Temel Kavramlar, 26. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020.
• OĞUZMAN, M. Kemal/ÖZ, M. Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt II, Gözden Geçirilmiş 15. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020.  OĞUZMAN/ÖZ, Cilt II.
• OĞUZMAN, M. Kemal/ÖZ, M. Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt I, Güncellenip Genişletilmiş 18. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020. OĞUZMAN/ÖZ, Cilt I.
• OĞUZMAN, M. Kemal/SELİÇİ, Özer/OKTAY ÖZDEMİR, Saibe: Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler), 19. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2020.
• OSER, Hugo/SCHÖNENBERGER, Wilhelm: Zürcher Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, Band V, Das Obligationenrecht, 1. Teil, Art. 1-183 OR, 2. Auflage, Schulthess Verlag, Zürich 1929.
• ÖZSUNAY, Ergun: Gerçek Kişilerin Hukuki Durumu, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1979.
• REY, Heinz/WILDHABER, Isabelle: Ausservertragliches Haftpflichtrecht, 5. Auflage Schulthess, Zürich-Basel, 2018.
• SAYMEN, Ferit H./ELBİR, Halid K.: Türk Borçlar Hukuku Umumi Hükümler, Cilt I, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1958.
• SAYMEN, Ferit Hakkı: Türk Medeni Hukuku, Cilt I, Umumi Prensipler, Kenan Matbaası, İstanbul, 1948.
• SCHNYDER, Bernhard: Basler Kommentar zum Obligationenrecht I, Art. 1–529: Herausgeber Heinrich Honsell/Nedim Peter Vogt/Wolfgang Wiegand (Hrsg.), 6. Auflage, Helbing&Lichtenhahn Verlag, Basel, 2015. SCHNYDER, Basler Kommentar.
• SEROZAN, Rona: Medeni Hukuk, Genel Bölüm, Kişiler Hukuku, Vedat Kitapçılık, 8. Baskı, İstanbul, 2018.
• TANDOĞAN, Haluk: Kusura Dayanmayan Sözleşme Dışı Sorumluluk Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 1981. TANDOĞAN, Sözleşme Dışı Sorumluluk.
• TANDOĞAN, Haluk: Türk Mes’uliyet Hukuku (Akit Dışı ve Akdi Mes’uliyet), Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2010.  TANDOĞAN, Türk Mes’uliyet Hukuku.
• TEKİNAY, Selahattin Sulhi/AKMAN, Sermet/BURCUOĞLU, Haluk/ALTOP, Atilla: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 7. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1993.
• TERCIER, Pierre/PICHONNAZ, Pascal/DEVELİOĞLU, H. Murat: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 2. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• TİFTİK, Mustafa: Akit Dışı Sorumlulukta Maddi Tazminatın Kapsamı, Yetkin Yayınları, Ankara, 1994.
• TUOR, Peter/SCHNYDER, Bernhard/SCHMID, Jörg/RUMO-JUNGO, Alexandra: Das Schweizerische Zivilgesetzbuch, 14. Auflage, Schulthess Verlag, Zürich-Basel, 2015.
• VON TUHR, Andreas/ESCHER, Arnold: Allgemeiner Teil des Schweizerischen Obligationenrechts, zweiter Band, Dritte Auflage, Schulthess Verlag, Zürich, 1974.
• VON TUHR, Andreas/PETER, Hans: Allgemeiner Teil des Schweizerischen Obligationenrechts, Erster Band, 3. Auflage, Schulthess Verlag, Zürich, 1979.
• WAGNER, Gerhard: Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Band: 5, Schuldrecht, Besonderer Teil III, 4. Auflage, Verlag C. H. Beck, München, 2004.
• WEBER, Rolf H.: Berner Kommentar, Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Das Obligationenrecht, Band VI, 1. Abteilung, Allgemeine Bestimmungen, 5. Teilband: Die Folgen der Nichterfüllung, Art. 97-109 OR, Stämpfli Verlag AG, Bern, 2000.
• YUNG, Walter: “Temyiz Kudretinden Mahrum Olan Bir Kimse Tarafından Yapılan Hukuki Muameleler ve Üçüncü Şahısların Korunması”, Çeviren: Haluk Tandoğan, Ankara Hukuk Fakültesi 40.Yıl Armağanı, Ankara, 1966 (s. 485-495).
• ZEVKLİLER, Aydın/ACABEY, M. Beşir/GÖKYAYLA, K. Emre: Medeni Hukuk, Giriş-Başlangıç Hükümleri-Kişiler Hukuku-Aile Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2000.