TÜRK BASININDA 10 HAZİRAN 1930 TÜRK-YUNAN İTİLAFNAMESİ

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 260 - 275, 30.04.2023

Bülent Bingöl

Öz

Türkiye ile Yunanistan arasında 10 Haziran 1930 tarihinde imzalanan ve Lozan Antlaşması ile Atina Antlaşması’nda tam olarak çözümlenmeyen Türk ve Yunan Mübadillerin malları hakkında pürüzlerin giderilmesini amaçlayan bir ticaret anlaşmasıdır.
Türkiye ve Yunanistan’ın Lozan’dan sonra barışın tahsis edilmesi neticesinde süre gelen siyasi gelişmelerin Mustafa Kemal Atatürk’ün dış siyasette güttüğü “Yurtta Sulh Cihanda Sulh” ilkesi İkinci Dünya Savaşı'na doğru şekillen Balkan ve Doğu paktlarına giden süreçte bu siyaseti güçlendiren etmenler olmuştur. Yunanistan’ın sona eren savaştan sonra toparlanma ve bölgede kendi güvenliğini sağlama açısından sürdürmeye çalıştığı barış politikaları özellikle Eleftherios Venizelos’un iktidara gelmesi ile daha güçlü bir yola girmişti. İktidara gelmesinden sadece on bir gün sonra 30 Ağustos 1928 tarihinde İsmet İnönü’ye yazdığı mektupta bu yöndeki siyasetine güçlü bir kanıtıydı. Yine bir diğer önemli kanıt ise bir yıl sonra yani 1931 yılında Venizelos’un Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü'ne aday göstermesidir. Venizelos, komşu ülkelerle (İtalya, Arnavutluk) girdiği barış ve dostluk siyaseti ile Türkiye’yi de bu barış rüzgârları ile siyaseten şekillendirmeye çalışmıştır.
Bu süreçle Lozan Antlaşması’ndan beri devam eden ve 1930 yılına kadar çözümlenemeyen mübadillerin mal ve mülk sorunları çözümlenmiş ve daha sonraki süreçte Eylül 1930'da Türkiye ve Yunanistan arasında imzalanacak olan Dostluk Anlaşması’na da zemin hazırlamıştır.
Bu makalede 10 Haziran 1930 Türk –Yunan ticaret antlaşmasının maddelerinden yola çıkılarak Türkiye’deki mübadillerin durumları irdelenmiş ve Türkiye ile Yunanistan arasında barışın bu antlaşmayla nasıl dostluk antlaşmasına dönüştüğü dönemin Türk basınında yer alan haberlerden yola çıkılarak kaleme alınmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

10 Haziran 1930 Türk-Yunan ticaret antlaşması, Venizelos, İsmet Paşa, Tevfik Rüştü Bey, Polihronyadis, Mübadiller.

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Teşekkür

Kıymetli eşim Bahar BİNGÖL'e makaleyi yazarken verdiği desteğe, biricik kızım İlay Deniz BİNGÖL'e ve değerli arkadaşım Dr. Mustafa GÜNCÜ'e makale yazımı sırasında verdiği kıymetli desteklerinden dolayı teşekkür ederim.

Kaynakça

• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 3, Cilt 20, İçtima 3, Sekizinci İnikat, 17 Haziran 1930
• ARI, Kemal, Büyük Mübadele, Türkiye'ye Zorunlu Göç (1923-1925), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul,2000.
• ARI, Kemal, Suyun İki Yanı: “Mübadele”, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2016.
• ARMAOĞLU, Fahir 20. Yüz yıl siyasi tarihi 1914-1995, alkım yayınları, 14. Baskı
• BASKIN, Oran, Türk Dış Politikası (Cilt I- 1919-1980), İletişim Yayınları, İstanbul, 2009
• BELLİ, Mihri, Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi Ekonomik Açıdan Bir Bakış, Türkçesi Müfide Pekin, Belge Yayınları, İstanbul 2006.
• GÜREL, Şükrü S. Tarihsel Boyut İçerisinde Türk Yunan İlişkileri (1821-1993), Ümit Yayıncılık, Ankara 1993.
• TURAN, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi, Yeni Türkiye’nin Oluşumu (1923-1938), 3. Kitap (Birinci Bölüm), Bilgi Yayınevi, İstanbul, 2018
• YILMAZ Mustafa ve diğerleri, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Siyasal Yayınevi, Ankara, Ekim 1998 Makaleler
• ÇULHA,İbrahim ‘’Türk Rum Mübadelesinde “etabli” Sorunu İstanbul’un Sınırları Konusundaki Anlaşmazlık ve Türkiye’nin İzlediği Politika’’ Tarih Ve Günce, 2019 Kış.
• ERDAL,.İbrahim’’ Etabli Meselesi’’ ,https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/etabli-meselesi-2/?pdf=4858, (Erişim tarihi, 28.02.2023.).
• ERİM, Nihat ‘Milletler Arası Daimi Adalet Divanı Ve Türkiye’ Rum Ve Türk Ahalinin Mübadelesi, (Etabli Meselesi), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Ankara, 1944.
• DEMİRÖZÜ, Damla, ‘Türk Rum Mübadelesinde “Etabli” Sorunu, İstanbul’un Sınırları Konusundaki Anlaşmazlık ve Türkiye’nin İzlediği Politika’ Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 35-36, Mayıs-Kasım 2005,
• ŞENEL, Nilüfer UĞURLU ‘1930 Yılı Türk – Yunan Dostluk Çabaları’ Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2012, Sayı:21.
• ORAKÇI, Meryem, Karamanlıca Kaynaklarda Türkçe Konuşan Ortodokslar ve Türk Yunan İlişkileri (1897-1930), Ankara Üniversite Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara 2018.