LİNEER KENTLERDE PLAN KARARLARI İLE DEĞİŞEN KENT MAKROFORMU VE PARMAK İZLERİ: KASTAMONU ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 3, 414 - 433, 01.08.2023

Öznur Işınkaralar

Öz

Kentler, canlı organizmalara benzer şekilde pek çok dinamiğin etkisiyle zamansal süreçte oluşum ve dönüşüm yaşarlar. Bu süreçte kent formu, tarihsel geçmişten beslenerek doğal ve kültürel eşiklerin etkisiyle biçimlenir. Kent formunun oluşmasında yerleşimin deniz, göl gibi su yüzeyleri ile orman, tarım arazisi gibi yerleşime uygun olmayan arazi örtüsüne göre konumu, arazinin eğim durumu gibi coğrafi yapı özellikleri belirleyici unsurlardır. Coğrafyadan kaynaklanan unsurların görece kısıtlı olduğu kentlerde ise, genellikle yerleşimlerin sınırlarıyla oluşan makroformun oluşmasında geleneksel merkezin bulunduğu alan ve mülkiyet durumu ile plan kararları sonucu oluşan ulaşım sisteminin, yapı adası ve yoğunluk kararlarının etkili olduğu görülmektedir. Kent makroformu, kent sınırlarında bulunan doğal yapı ile doğrudan ilişkilidir. Ancak aynı zamanda kentin makroformu, kent sınırları içerisinde yaşayan toplumun kamusal alanlara erişebilirliği ve aktivite merkezleriyle kurduğu sosyal ilişkiyi de etkilemektedir. Bu bağlamda, kentin mekânsal karakterini yansıtan makroform, fiziksel ve sosyal açıdan kent yaşamını etkileyen kritik bir olgudur. Bu çalışmada, topografyanın etkisiyle lineer bir kent modeline sahip olan Kastamonu kentinde planlama süreci ele alınarak kentin geleneksel merkez ve gelişme alanları dokusunun tarihsel değişim ve gelişimi araştırılmıştır. Kentte plan kararlarının geleneksel ve modern doku üzerindeki etkisi değerlendirilmiştir. Değişimin yoğun olarak görüldüğü gelişme bölgeleri ele alınarak kentin planlama sürecindeki büyük yatırımlar ve büyüme yönleri belirlenmiştir. Çalışma sonucunda, lineer yapıda gelişen bir kentte kuzey-güney yönlü gelişmelerin kent merkezinde oluşturduğu yoğunluklara ve kentsel parmak izlerindeki değişime işaret edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kentsel büyüme, kent makroformu, kentsel gelişme, sürdürülebilir kent, tarihi kent merkezi, Kastamonu

MACRO URBAN FORM AND FINGERPRINTS CHANGING WITH PLAN DECISIONS IN LINEAR CITIES: THE CASE OF KASTAMONU

Öz

Cities, similar to living organisms, experience formation and transformation in the temporal process with the effect of many dynamics. In this process, the city form is shaped by the influence of natural and cultural thresholds by feeding on the historical past. In the formation of the city form, geographical features such as the location of the settlement according to the water surface such as sea and lake, and the land cover such as forest and agricultural land that is not suitable for settlement, and the slope of the land are the determining factors. In cities where the elements originating from geography are relatively limited, it is seen that the area where the traditional center is located and the property status and the transportation system, building block, and density decisions are effective in the formation of the macro form, which is generally formed by the borders of the settlements. The urban macro form is directly related to the natural structure within the city limits. However, it also affects the macro form of the city, the accessibility of the society living within the city limits to public spaces, and the social relationship it establishes with the activity centers. In this context, macro form reflecting the spatial character of the city is a critical phenomenon that affects the city physically and socially. In this study, the historical change and development of the traditional center and development areas of the city were investigated by considering the planning process in the city of Kastamonu, which has a linear city model with the effect of topography. The effect of the plan decisions on the traditional and modern texture of the city has been evaluated. Major investments and growth directions in the planning process of the city were determined by considering the development areas where the change is seen intensely. As a result of the study, the densities created by the north-south developments in the city center and the change in the urban fingerprints in a city developing in a linear structure are pointed out.

Anahtar Kelimeler

Urban growth, urban macro form, urban development, sustainable city, historical city center, Kastamonu

Kaynakça

• Aru, K.A. (1998). Türk kenti. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları
• Bayır, E., Bekçioğlu, N. ve Bilgen, P. (1992). Gelenekten Geleceğe Evimiz, Proje Yarışması. Ġstanbul: Kültür Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Çiftçi, F. (2006). Mahalli Basın Işığında Milli Mücadelede Kastamonu ve Çevresi. Kastamonu: Kastamonu Belediye Başkanlığı Yayınları.
• Döker, M. F., Gül, A. (2019). Adapazarı’nda şehirsel büyüme süreci ve arazi kullanım değişiminin izlenmesi (1985-2019. Türk Coğrafya Dergisi, (73), 67-78.
• Domingo, D., Palka, G., & Hersperger, A. M. (2021). Effect of zoning plans on urban land-use change: A multi-scenario simulation for supporting sustainable urban growth. Sustainable Cities and Society, 69, 102833.
• Eyüpgiller, K. K. (1999). Bir Kent Tarihi Kastamonu. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Gökoğlu, A. (1952). Paphlagonia/ Paflagonya Kastamonu, Sinop, Çankırı, Bartın, Bolu, Gayri Menkul Eski Eserleri ve Arkeolojisi. Kastamonu: Doğrugöz Matbaası.
• Görgülü, T., (2016) “Apartman Tipolojisinde Geçmişten Bugüne; Kira Apartmanından “Rezidans’a” Geçiş, TÜBA-KED 14. S. 170
• Görücü, E. Ö., & Berkmen, N. H.(2022). Plan kararlarının geleneksel merkez dokusuna etkileri-Bergama örneği. Planlama, 32(3), 461-487.
• Gündoğan, Seçkin, G. (2020). Geleneksel Kent Dokusunun Korunması: Çankırı Örneği. Mimarlık ve Yaşam, 5(2), 261-275.
• Güzey, A. R. (2000). 17.Yüzyıl Sonu, 18.Yüzyıl BaĢlarında Kastamonu. Birinci Kastamonu Kültür Sempozyumu Bildirileri, S.1. s.121-136. Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• Grekousis, G., Manetos, P., & Photis, Y. N. (2013). Modeling urban evolution using neural networks, fuzzy logic, and GIS: The case of the Athens metropolitan area. Cities, 30, 193-203.
• Hepburn, C., Qi, Y., Stern, N., Ward, B., Xie, C., & Zenghelis, D. (2021). Towards carbon neutrality and China's 14th FiveYear Plan: Clean energy transition, sustainable urban development, and investment priorities. Environmental Science and Ecotechnology, 8, 100130.
• Huang, D., Huang, J., & Liu, T. (2019). Delimiting urban growth boundaries using the CLUE-S model with village administrative boundaries. Land Use Policy, 82, 422-435.
• Işınkaralar, Ö. & Varol, C. (2021). Kent Merkezlerinde Ticaret Birimlerin Mekânsal Örüntüsü Üzerine Bir Değerlendirme: Kastamonu Örneği. Journal of Architectural Sciences and Applications, 6 (2), 396-403. https://doi.org/10.30785/mbud.927529
• Işinkaralar, Ö. (2023). Arazi Örtüsü Değişiminin CORINE Verisiyle Modellenmesi: Ankara İlinin Kentsel Büyüme Tahmini. Artium, 11(1), 54-60.
• Isinkaralar, O., & Varol, C. (2023). A cellular automata-based approach for spatio-temporal modeling of the city center as a complex system: The case of Kastamonu, Türkiye. Cities, 132, 104073.
• Isinkaralar, O., Varol, C., & Yilmaz, D. (2022). Digital mapping and predicting the urban growth: integrating scenarios into cellular automata—Markov chain modeling. Applied Geomatics, 1-11.
• Koç, C., Koç, A. (2021). Sivrihisar (Eskişehir) geleneksel kent dokusunun koruma bağlamında değerlendirilmesi. Ege Coğrafya Dergisi, 30(1), 57-72.
• Kuban, D. (2001). Türkiye’de Kentsel Koruma Kent Tarihleri ve Koruma Yöntemleri. Ġstanbul: Türk Vakfı Yayınları.
• Kumar, S., Lal, P., & Kumar, A. (2021). Influence of super cyclone “Amphan” in the Indian subcontinent amid COVID-19 pandemic. Remote Sensing in Earth Systems Sciences, 4(1-2), 96-103.
• Kumari, S., Lal, P., & Kumar, A. (2022). Spatial heterogeneity for urban built-up footprint and its characterization using microwave remote sensing. Advances in Space Research, 70(12), 3822-3832.
• Osumanu, I. K., & Akomgbangre, J. N. (2020). A growing city: patterns and ramifications of urban change in Wa, Ghana. Spatial Information Research, 28(5), 523-536.
• Öztürk S. ve Özdemir Z. (2013). The effect of urban outdoor and green areas on life quality Kastamonu model. Kastamonu University, Journal of Faculty of Forestry, 2013, 13 (1): 109-116.
• Öztürk ve Işınkaralar (2019). Kastamonu Kent Merkezinde Otopark Sorunsalı: Eleştirel Bir Değerlendirme, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12 (67), 506-511.
• Sapena, M., Wurm, M., Taubenböck, H., Tuia, D., & Ruiz, L. A. (2021). Estimating quality of life dimensions from urban spatial pattern metrics. Computers, environment and urban systems, 85, 101549.
• Sat A., Üçer Z.A. G., Varol Ç., Yenigül S. B., (2017). Sürdürülebilir Kentler İçin Çok Merkezli Gelişme: Ankara Metropoliten Kenti İçin Bir Değerlendirme. Ankara Araştırmaları Dergisi, 5(1), 98-107.
• Sinmaz, S., & Özdemir, H. A. (2016). Türkiye Şehir Planlama Pratiğinin Kentsel Morfoloji ve Tipoloji Üzerindeki Etkileri, Siverek Kenti İçin Bir Değerlendirme. İdealkent, 7(18), 80-115.
• Spreiregen, P. D. (1965). The Architecture of Towns and Cities, McGraw-Hill, USA
• Sun, C., Wu, Z. F., Lv, Z. Q., Yao, N., & Wei, J. B. (2013). Quantifying different types of urban growth and the change dynamic in Guangzhou using multi-temporal remote sensing data. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 21, 409-417.
• Xu, Q., Yang, R., Dong, Y. X., Liu, Y. X., & Qiu, L. R. (2016). The influence of rapid urbanization and land use changes on terrestrial carbon sources/sinks in Guangzhou, China. Ecological Indicators, 70, 304-316.
• Yilmaz, D., & Isinkaralar, Ö. (2021). Climate action plans under climate-resilient urban policies. Kastamonu University Journal of Engineering and Sciences, 7(2), 140-147.
• Yusof, N.A., Mui, L.Y., Meng, L.L., Fern,T.S. 2007. Urban conservation as a development strategy to revitalize real estate market: an analysis of property transactions in Georgetown Penang, Journal of Construction in Developing Countries, 12(2):43-61.
• Zhang, C., Liu, H., Bressers, H. T. A., & Buchanan, K. S. (2011). Productivity growth and environmental regulations-accounting for undesirable outputs: Analysis of China's thirty provincial regions using the Malmquist–Luenberger index. Ecological Economics, 70(12), 2369-2379.