TELEVİZYON DİZİSİNE JEOPOLİTİK, JEOKRİTİK VE KÜLTÜREL DEĞERLER AÇISINDAN BAKIŞ: BİR ZAMANLAR ÇUKUROVA ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 3, 398 - 413, 01.08.2023

Hilmi Bengi , Yağmur Kara

Öz

Son zamanlarda oldukça büyüyen, gelişen, gerek teknik kalite, güçlü senaryo ve gerekse oyuncu kalitesi itibariyle adından söz ettiren yapımlarla Türkiye, dizi sektöründe önemli bir atılım gerçekleştirmiş, dizi ihracatında ABD’den sonra ikinci sıraya yükselmiştir. Türk dizileri Balkan, Orta Doğu, Türk Dünyası ve özellikle Latin Amerika başta olmak üzere dünyanın dört bir yanında rağbet görmektedir.
Dizilerin özellikle Türk Dünyasında ve bir dönem Osmanlı’nın hüküm sürdüğü coğrafyada ilgi görmesinde tarihin derinliklerinden genlere yansıyan bir yakınlığın etkisinden söz edilebileceği gibi, bu görsel eserlerin iyi hikâyelere sahip olmasının ve bu hikâyelerin kaliteli görsellikle işlenmesinin etkisini de göz önünde tutmak gerekir. Zira Hitchcock’un deyimiyle “iyi bir film için gerekli olan üç şey senaryo, senaryo, senaryo” dur. Yeni mecraların da devreye girdiği günümüzde sayıları hızla artan ürünler arasında iyi bir hikâyeye, güçlü, tutarlı bir senaryoya sahip olmayan görsel eserlerin ise giderek seçici hale gelen izleyicinin beğenisini kazanması çok zordur. Ülkemizde son yıllarda gerek televizyonda gerekse internet ortamında yayın yapan yeni mecralarda yayına giren dizilerin sayısı hızla artmakla birlikte bunların bir kısmı bir sezonu bile tamamlayamadan final yapmaktadır. Bu yapımlar arasında son sezonundaki kısmi kayıplar dışarda tutulursa izleyici çekmeyi başaran yapımlardan biri ATV kanalında dört sezon yayınlanarak uzun soluklu diziler arasına giren Bir Zamanlar Çukurova dizisidir.
70’li yıllarda Çukurova bölgesinde yaşanmış kurmaca bir hikâyeyi konu alan dizi bu yönüyle bakıldığında bir dönem ve mekân dizisidir. “Aşkın sınırsız, kavganın ölümüne, umudun inadına yaşandığı” bir dizi olarak tanımlanan Bir Zamanlar Çukurova dizisi İstanbul’da evlilik hazırlığı yaparlarken Adana’ya kaçmak durumunda kalan çiftin Yamanlar çiftliğinde işe başlamasından sonra değişen dramatik hikâyelerini, Züleyha karakterinin işçilikten hanımağalığa evrilen inişli çıkışlı, zorlu serüvenini konu alan bir dizidir. Dizi bu makalede jeopolitik ve jeokritik açıdan değerlendirilmiş; bölümler halinde tasnif edilerek zaman ve mekân bağlamında içerik analizin tabi tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk Dizileri, Bir Zamanlar Çukurova, Jeopolitik, Jeokritik. Kültürel Değerler.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

220N370

Kaynakça

• Adorno, Theodor W. (2007). Kültür Endüstrisi Kültür Yönetimi. İletişim Yayınları.
• Anadolu Aiansı /AA (2022). 17 Ekim. Türk Dizi İhracatında Bu Yılki Hedef 600 Milyon Dolar.
• A Haber. (2021) 25 Haziran. Sezonu Zirvede Kapattı Bir Zamanlar Çukurova Türkiye'yi Ekrana Kilitledi.https://www.ahaber.com.tr/televizyon/2021/06/25/sezonu-zirvede-kapatti-bir-zamanlar-cukurova-turkiyeyi-ekrana-kilitledi (Erişim 29. 07. 2023)
• Atv.com.tr. (2020). 4 Aralık. https://www.atv.com.tr/haber/2020/12/04/latin-amerikanin-en-prestijli-odulu-produ-awardsin-iki-buyuk-odulu-bir-zamanlar-cukurovanin (Erişim 17. 11. 2022).
• Akova, S. (2014). Türk Dizilerinin Balkanlardaki Etkileri (Sırbistan Karadağ ve Bosna Hersek Örnekleri). Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Bilimleri Ana Dalı.
• Akgün, M.  Gündoğan S. Ş. (2012). Ortadoğu’da Türkiye Algısı 2012. TESEV.
• Anaz, Necati. (2015). Sosyal Bilimlerde Yeni Eğilimler İçinde Lütfi Sunar (Editör). Siyasi Coğrafyada Disipliner Gelişmeler ve Türkiye’de Siyasi Coğrafya Çalışmaları, 185-218. İlem Kitaplığı.
• Büyükgüçlü, A. (2017). Türkiye’de Suç Çoğrafyası Kavramının Emniyet Teşkilatı Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Campbell, J. (Çeviren Sabri Gürses). (2019). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu (Hero With A Thousand Faces), İstanbul: İthaki Yayınları.
• Eyüboğlu, Ali. (2018). 10 Ekim. Dizinin Mekanlarını 450 Kişi Sekiz Ayda Yaptı, Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/cadde/ali-eyuboglu/dizinin-mekanlarini-450-kisi-sekiz-ayda-yapti-2757915 (Erişim: 17. 11. 2022).
• Eyüboğlu, Ali. (2021). 12 Kasım. Pandemide TV İzleme Süresi Ne Kadar Arttı, Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/cadde/ali-eyuboglu/pandemide-tv-izleme-suresi-ne-kadar-artti-6641124 ((Erişim: 17. 11. 2022).
• Halaçoğlu, Yusuf. (2000). Efsaneden Tarihe Tarihten Bugüne Adana: Köprübaşı. İçinde. (Artun E Koz. S. (Editörler), Adana Tarihçesi. Yapı Kredi Yayınları, 10-17.
• Kalın, İbrahim. (2011). Soft Power and Public Diplomacy in Turkey, PerceptionsB Journal of International Affairs, 16 (3), ss. 5-23. https://dergipark.org.tr/tr/pub/perception/issue/48986/625023 (Erişim: 17. 11. 2022).
• Koca, Salim. (2017). Osmanlılardan Önce Çukurova’nın (Çukurâbâd) Siyasî Durumu. Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, (2), 25-53
• Koçan, Mehmet; Yıldız, Salih. (2020). Dizi Sektöründe Tüketim Duyguları, Memnuniyet, Kulaktan Kulağa İletişim ve Sadakat Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 8 (2), 765-784.
• Koloğlu, Sina. (2020) 18 Nisan. Üç Türk Dizisi Ayakta Tutuyor, Milliyet Cadde, https://www.milliyet.com.tr/cadde/sina-kologlu/uc-turk-dizisi-ayakta-tutuyor-6191912 (Erişim: 17. 11. 2022).
• Kuyucu, Mihalis. (2019). Gençlerin Türkiye’de Üretilen Televizyon Dizilerine Yönelik Tutumları ve Dizi Tüketim Faktörlerinin Analizi, International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS), 5 (2), s. 558-599.
• Kalkınma Bakanlığı. (2018). Görsel Hizmetler Sektörünün Geliştirilmesi Çalışma Grubu Raporu, Ankara. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/04/GorselHizmetlerSektorununGelistirilmesiCalismaGrubuRaporu.pdf (Erişim: 29. 07. 2023)
• Lawrens, D. H. (1964). Studies in Classic American Literature. New York: Viking.
• Leigh, Michael. (2014). Energy – A Geopolitical Game Changer? The International Spectator, 49:2, 1-10. https://doi.org/10.1080/03932729.2014.906929
• Nye, Joseph S. (2004). Soft Power: The Means to Succeed in World Politics, New York: Public Affairs, 2004.
• Özyılmaz Kiraz, B. (2020). Popüler Jeopolitik ve Sinema: Önce Vatan Filmi Özelinde Türkiye’nin Jeopolitik Söyleminde Kıbrıs’ın Analizi. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi. 8 (2) , 404-42. https://doi.org/10.14782/marmarasbd.736009.
• Power, M.  Crampton A. (2005). Reel Geopolitics.: Cinemato-graphing Political Space In. Cinema And Popular Geo-Politics. Routledge. 1-11.
• Ünal, Ahmet. (2006). Eski Çağlarda Çukurova’nın Tarihi Coğrafyası ve Kizzuwatna (Adana) Krallığı’nın Siyasi Tarihi, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(3) (Arkeoloji Özel Sayısı). 15-44.
• Tally, Robert, T. (2008). Geocriticism and Classic American Literature, https://digital.library.txstate.edu/handle/10877/3923 (Erişim: 29.05.2023)
• Takvim. (2020). 4 Nisan. Bir Zamanlar Çukurova Reytingleri Alt Ast Etti Yine Zirvede, https://www.takvim.com.tr/magazin/2020/04/04/bir-zamanlar-cukurova-reytingleri-alt-ust-etti-yine-zirvede (Erişim: 29. 07. 2023)
• Tuathail, Gearóid. (1996). Critical Geopolitics: The Politics of Writing Global Space. Routledge.
• Westphal, Bertrand. (2007). La Géocritique, Réel, Fiction, Espace, Éditions de Minuit.
• Yıldırım, Faruk. (2002). Türkiye Türkçesinin Ağızları ve Etnik Yapı: Çukurova Ağızları Örneği, Türkbilig, (4). 136-153.