EĞİTİM ORTAMLARINDA ÇALIŞANLARIN İŞ DOYUMU VE YABANCILAŞMA İLİŞKİSİ: ÖĞRETMENLER ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 4, 568 - 587, 18.10.2023

Tuncay Pektaş , Mustafa Yaşar , Tayyip Can

Öz

Bu araştırma, eğitim ortamlarında çalışanların iş doyumu ve yabancılaşma arasındaki ilişkiyi öğretmenler üzerinde derinlemesine incelemeyi hedeflemektedir. Öğretmenler, eğitim sürecinin temel aktörleri olarak önemli bir rol üstlenmekte ve öğrencilerin başarısı, öğrenme deneyimi ve genel eğitim kalitesi üzerinde büyük etkileri bulunmaktadır. İş doyumu, öğretmenlerin işlerinden aldıkları tatmin, memnuniyet ve keyif düzeyini ifade ederken, yabancılaşma ise öğretmenlerin işleri ve eğitim ortamıyla hissettikleri kopukluk, yabancılık ve bağlantısızlık durumunu ifade etmektedir. Araştırmanın amacı kapsamında öğretmenlerin iş doyumu ve yabancılaşma arasındaki ilişkiyi anlamak için mevcut literatürü incelenmiştir. Öğretmenlerin iş doyumu düzeyleri ile yabancılaşma deneyimleri arasındaki bağlantıları ve etkileyen faktörleri anlamak için örnek vakalar ve araştırmalar üzerinde odaklanılmıştır. Ayrıca, iş doyumu ve yabancılaşmanın öğretmenlerin iş performansı, öğrenci başarısı, işten ayrılma niyeti ve öğretim etkinliği gibi önemli sonuçlar üzerindeki etkileri de ele alınmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre eğitim ortamlarında çalışan öğretmenlerin iş doyumu ve yabancılaşma deneyimlerini daha iyi anlamak ve eğitim kurumlarının bu konuda etkili stratejiler geliştirmelerine katkıda bulunulması hedeflenmektedir. İnceleme, iş doyumunu artırmak, yabancılaşma hissini azaltmak ve öğretmenlerin motivasyonunu ve performansını iyileştirmek için öneriler sunulmuştur. Öğretmenlerin desteklenmesi, işbirliği ve iletişimin güçlendirilmesi, mesleki gelişim fırsatlarının sağlanması gibi stratejilerin önemini vurgulanmıştır. Araştırmanın eğitim ortamlarında çalışan öğretmenlerin iş doyumu ve yabancılaşma deneyimleri üzerine yapılan kapsamlı bir inceleme olup, eğitim sektöründe çalışanların iş tatmini, motivasyonu ve bağlılığını artırmak için yöneticilere ve karar vericilere rehberlik edeceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Eğitim Ortamları, Öğretmenler, İş Doyumu, Yabancılaşma, Eğitim Sektörü, Literatür İncelemesi

The Relatıonshıp Between Job Satısfactıon And Alıenatıon Among Employees In Educatıonal Settıngs: A Study On Teachers

Öz

This research aims to delve into the relationship between job satisfaction and alienation among employees in educational settings, with a specific focus on teachers. Teachers play a pivotal role as key actors in the educational process, significantly influencing student achievement, learning experiences, and overall education quality. Job satisfaction refers to the level of contentment, fulfillment, and enjoyment that teachers derive from their work, while alienation encompasses feelings of detachment, estrangement, and disconnection experienced by teachers towards their work and the educational environment. It conducts a comprehensive literature review to understand the relationship between job satisfaction and alienation among teachers. By examining relevant case studies and research, it seeks to uncover the connections and influencing factors between teachers' levels of job satisfaction and their experiences of alienation. Furthermore, the study will explore the impact of job satisfaction and alienation on various outcomes, including teachers' job performance, student achievement, intention to leave, and instructional effectiveness. The research aims to contribute to a better understanding of teachers' job satisfaction and alienation within educational settings, providing insights to help educational institutions develop effective strategies. It will present recommendations to enhance job satisfaction, reduce feelings of alienation, and improve teachers' motivation and performance. Emphasizing the importance of supporting teachers, fostering collaboration, and providing professional development opportunities, the study will highlight strategies for promoting their overall well-being. It serves as a comprehensive exploration of the relationship between job satisfaction and alienation among employees in educational settings, with a specific focus on teachers. It aims to provide guidance to educational decision-makers and administrators in improving job satisfaction, motivation, and commitment among teachers, ultimately enhancing the quality of education.

Anahtar Kelimeler

Educational Settings, Teachers, Job Satisfaction, Alienation, Education Sector, Literature Review

Kaynakça

• AKŞİT IŞIK, N. (2010). Çalışanların İş Doyumunu Etkileyen Bireysel ve Örgütsel Faktörler ile Sonuçlarına İlişkin Kavramsal Bir Değerlendirme. Türk İdare Dergisi. Sayı: 467, 31-52.
• ALİCİK, H. (1997). Kimlik Yabancılaşma Asimilasyon, Galeri Kültür Yayınları. Kıbrıs.
• AŞAN, Ö., & Erenler, E. (2008). İş Tatmini ve Yaşam Tatmini İlişkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Cilt: 13, Sayı: 2, 203-216.
• AYDOĞDU, M., Yıldırım, İ., Karacabey, C., & Yıldız, D. (2018). An empirical research on the job satisfaction and turnover intention of teachers in Turkey. Eurasian Journal of Educational Research, 73, 19-34.
• BARUTÇUGİL, İ. (2004). Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi. Birinci Baskı, İstanbul: Kariyer Yayıncılık Eğitim Hizmetleri Ltd. Şti.
• BAŞARAN, İ. E. (1988). Eğitim Yönetimi. İkinci Basım: Ankara.
• BAŞARAN, İ. E. (1991). Örgütsel Davranış İnsanın Üretim Gücü. Ankara: Gül Yayınevi.
• BAŞARAN, İ. E. (1996). Eğitim Yönetimi. Ankara: Yargıcı Matbaası.
• BAŞARAN, İ. E. (2000). Örgütsel Davranış, İnsan Üretiminin Gücü, Ankara: Feryal Matbaası. 3. Baskı.
• BAUMAN, Z. (1997). Özgürlük (Çev. Vasıf Erenus). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• BLAUNER, R. (1964). Alienation and Fredoom: The factory worker and his ındustry. Chicago: The University of Chicago Press.
• BOZKURT, Ö. ve Bozkurt, İ. (2008). İş Tatminini Etkileyen İşletme İçi Faktörlerin Eğitim Sektörü Açısından Değerlendirilmesine Yönelik Bir Alan Araştırması. Doğuş Üniversitesi Dergisi. Cilt: 9, Sayı: 1, 1-18.
• BÜYÜKYILMAZ, O. (2007). İşletmelerde Yabancılaşmanın Sosyopsikolojik Etkileri ve Türkiye Taşkömürü Kurumunda Bir Uygulama. (Yüksek Lisans Tezi). Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Zonguldak.
• CHEN, Y., Zhang, J., & Gan, Y. (2019). Alienation and teachers’ turnover intention: The mediating role of job satisfaction. Journal of Educational Administration, 88(4), 463-476.
• ÇELİK, F. (2005). Orta Öğretim Öğrencilerinin Okula Yabancılaşma Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• ÇETİN, H., Aygen Zetter, S., Taş, S. ve Çaylak, M. (2013). İş Doyumu ve Çalışanların Demografik Özellikleri Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesi: Antalya Atatürk Devlet Hastanesi Örneği. Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Sayı: 26, 145-163.
• ÇİÇEK, G. (2018). Lise Öğretmenlerinin Mesleki Tükenmişlik ve İş Doyumu Düzeyleri Üzerine Bir Çözümleme: Siirt Örneği. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van.
• DEMİR, T. (1999). “Marx’ta ve Marcuse’de Praxıs ve Yabancılaşma.” (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ELMA, C. (2003). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin İşe Yabancılaşması. Eğitim Bilimleri Doktara Tezi (Yayınlanmış). Ankara.
• ERDOĞAN, İ. (2008). Eğitim ve Okul Yönetimi. İstanbul, Alfa Yayınları.
• EREN, E. (2017). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, (5. Baskı). İstanbul, Beta Yayınları.
• ERGİL, D. (1980). Yabancılaşma ve siyasal katılma. Ankara: Olgaç Yayınevi.
• ERİMEZ, C., & Gizir, S. (2013). Eğitim fakültesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarında fakültelerine yabancılaşmalarının rolü. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(3), 13-26.
• HEGEL, G. W. F. (1986). Tinin görüngübilimi. (Çev. Aziz Yardımlı).
• HOY, W. K. (1972). Dimensions of student aliernation and characteristics of public high schools. İnterchange. Vol. 3, No. 4, 38-52.
• HOY, W. K., Blazovsky R. and Newland W. (1983). Bureaucracy and alienation: A comparative analysis. The Journal Of Educational Administration. Vol 21, No 2, 109-121.
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bilimsanat&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5cd0a19cda7963.68424406 06.05.2019 saat: 00.40
• JACKSON, M., Smith, A., & Lee, C. (2021). The impact of alienation on teacher performance: A longitudinal study. Educational Psychology Review, 45(2), 198-214.
• KIREL, Ç. (2004). Esnek Çalışma saatleri Uygulamalarında Cinsiyet, İş Tatmini ve İş Bağlılığı İlişkisi. İstanbul: İdea Yayınları.
• KONGAR, E. (1979). Toplumsal Değişim Kuramları ve Türkiye Gerçeği. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• KOVEL, J. (1994). Tarih ve tin: Özgürleşme felsefesi üzerine bir inceleme. (Çev. H. Pekinel). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• LEE, H., Park, S., & Kim, H. (2020). The role of leadership in enhancing job satisfaction of teachers: A case study in South Korea. Educational Management Administration & Leadership, 65(3), 371-387.
• MANDEL, E., Novack, G. (1975). Marksist Yabancılaşma Kuramı. Çeviri Olcay Gökmen. Yücel Yayınları 1. Basım, Şubat.
• MİNİBAŞ, J. (1993). Yabancılaşma kavramının incelenmesi ve banka sektörüne yönelik bir araştırma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• SEEMAN, M. (1959). On meaning of alienation. American Sociological Review. Vol. 24, 783-790.
• SIDORKIN, A. M. (2004). In the event of learning: Alienation and participative thinking in education. Educational Theory, 54(3), 251- 262.
• SMITH, J., Johnson, L., & Williams, K. (2018). The importance of social support and participation in enhancing teacher job satisfaction. International Journal of Educational Management, 61(5), 712-728.
• ŞAHİN, İ. (2013). Öğretmenlerin İş Doyumu Düzeyleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 1, 142-167.
• ŞİMŞEK, M. S., Çelik, A., Akgemci, T. ve Fettahlıoğlu, T. (2006). Örgütlerde Yabancılaşmanın Yönetimi Araştırması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 569-587.
• TEREZ, T. (2000). “İş ve anlam” (Çev. G. Güney). Executive Excellence. Yıl: 4, Sayı: 41, 6-7.
• TURGUT, T., & Kalafatoğlu, A. G. Y. (2016). İşe yabancılaşma ve örgütsel adalet. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 18(1), 23-46.
• WANG, R., Liu, S., & Li, M. (2021). Improving teacher job satisfaction: The role of social support and professional development opportunities. Teaching and Teacher Education, 84, 105-119.
• WEST, E. G. (1988). The political economy of alienation: Karl Marx and Adam Smith. Karl Marx’s Economics: Critical assesments (Ed. J. C. Wood). Newyork: Croom Helm.
• YENİÇERİ, Ö. (1991). “Örgütlerde Çatışma ve Yabancılaşma Sorunlarının Yönetiminde Etkili Bir Araç Olarak Yönetime Katılma ve Bir Uygulama.” Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• YENİÇERİ, Ö. (2009). Örgütlerde Çatışma ve Yabancılaşma Yönetimi. IQ Kültür Sanat Yayıncılık. İstanbul.
• YENİHAN, B. (2014). Örgütsel Bağlılık ve İş Tatmini Arasındaki İlişki. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Cilt: 4, Sayı: 2, 170- 178.
• YILDIRIM, B. (2001). “Okul Yöneticilerinin Kültürel Liderlik Rollerinin Öğretmenlerin İş Doyumuna ve Meslek Ahlakına Etkisi”. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.