BECERİ ÇEŞİTLİLİĞİ İŞ KARAKTERİSTİĞİNİN YAPISAL İŞ KAYNAKLARINI ARTIRMA BECERİKLİLİĞİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: PROAKTİF KİŞİLİĞİN ARACI ROLÜ

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 4, 520 - 538, 18.10.2023

Müge Ersoy Kart , Nilüfer Atagün

Öz

Çalışanların inisiyatifiyle işin yapılış biçimini yeniden tasarlama biçimi olarak iş becerikliliği yaklaşımı insan kaynakları yönetimi alanında son yıllarda gittikçe artan bir ilgi toplamaktadır. İş becerikliliği ilk bakışta iş odaklı bir değişim iması taşısa da çalışanın davranışları vasıtasıyla meydana gelmektedir ve hem bireye hem de örgüte faydası olabilmektedir. İş becerikliliği çalışanın hem ne denli proaktif davranabileceğine hem de işin karakteristiklerine ilişkin algılarının düzeyine bağlı olabilir. Değişim yaratarak, yeteneklerini kullanarak, risk ve insiyatif alarak hareket edebilme yeteneğine sahip proaktif çalışanlar; mevcut ve noksan becerilerini iyi analiz ederek yapısal iş kaynaklarını arttırma amacıyla güdülenebilirler. Bu çalışma iş karakteristiklerinden beceri çeşitliliği algısının iş becerikliliği stratejilerinden biri olan “yapısal kaynakları arttırma” üzerindeki etkisinde proaktif kişilik özelliğinin aracı bir role sahip olup olmadığını belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu 140 kadın, 117 erkek olmak üzere toplam 257 çalışan oluşturmuştur. Araştırmada, İş Karakteristikleri Ölçeği, İş Becerikliliği Ölçeği ve Proaktif Kişilik Ölçeği kullanılmıştır. Amaca uygun yapılan analiz sonuçlarına göre beceri çeşitliliği algısı, yapısal kaynakları arttırma becerikliliği ve proaktif kişilik arasındaki ilişkiler pozitif yönde ve anlamlıdır. PROCESS Multiple Mediation Model 4 kullanılarak gerçekleştirilen aracı değişken analizi sonucuna göre de proaktif kişilik, beceri çeşitliliği algısı ve yapısal iş kaynaklarını arttırma becerikliliği arasındaki ilişkide aracılık rolüne sahiptir. Araştırma sonuçları alan yazın çerçevesinde tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

iş becerikliliği, proaktif kişilik, beceri çeşitliliği, yapısal iş kaynakları, aracı etki

Kaynakça

• AKIN, A., Abacı, R., Kaya, M., & Arıcı, N. (2015). Turkish Version of Proactive Scale: A study of validity and reliability. Mevlana International Journal of Education (MİJE), 165-172.
• AKIN, A. , Sarıçam, H. , Kaya, Ç. & Demir, T. (2014). Turkish Version of Job Crafting Scale (JCS): The Validity and Reliability Study. International Journal of Educational Researchers, 5(1), 10-15.
• BAKKER, A. B., Tims, M., & Derks, D. (2012). Proactive personality and job performance: The role of job crafting and work engagement. Human Relations, 65(10), 1359-1378.
• BARON, R. M., & KENNY, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182. doi: 10.1037/0022-3514.51.6.1173.
• BATEMAN, T. S., & Crant, J. M. (1993). The proactive component of organizational behavior: A measure and correlates. Journal of Organizational Behavior, 14(2), 103-118.
• BATEMAN, T. S., & Crant, J. M. (1999). Proactive Behavior: Meaning, Impact, Recommendations. Business Horizons, 63-70. doi:10.1016/S0007-6813(99)80023-8· Source: RePEc.
• BOEHNLEIN, P., & Baum, M. (2020). Does job crafting always lead to employee well-being and performance? Meta-analytical evidence on the moderating role of societal culture. The International Journal of Human Resource Management, 33(2), 1-39.
• BRENNINKMEIJER, V., & Hekkert-Koning, M. (2015). To craft or not to craft: The relationships between regulatory focus, job crafting and work outcomes. The Career Development International, 20(2), 147–162.
• BULUÇ, B. (2019). Araştırma Görevlilerinde İş Becerikliliği: Psikososyal Değişkenler Açısından Bir Değerlendirme. Ankara: Ankara Üniversitesi, Yayınlanmamış YL Tezi.
• CHOI, H. S., & Thompson, L. (2005). Old wine in a new bottle: Impact of membership change of group creativity. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 98, 121-132.
• CLAES, R., Beheydt, C., & Lemmens, B. (2005). Unidimensionality of Abbreviated Proactive Personality Scales across Cultures. Applied Psychology: An International Review, 54(4), 476–489.
• CRANT, J. M. (2000). Proactive behavior in organizations. Journal of Management, 26, 435-462. https://doi.org/10.1177/014920630002600304
• ÇİNİ, P. E. (2014). Yönetici ve Çalışanların Prokatif Kişilik Özellikleri ve İlişkisel Bağımlı Benlik Düzeylerinin Karşılaştırılması (Yayımlanmamış Yüksek Lİsans Tezi).
• DECI, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227-268.
• GÜRBÜZ, S. (2021). Aracı ve Düzenleyici Etki Analizleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• ETIKAN I., ALKASSIM R., & ABUBAKAR S. (2015). Comparision of Snowball Sampling and Sequential Sampling Technique. Biometrics & Biostatistics International Journal, 3 (1), 6-7.
• HAYES, A. F. (2013). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach. Guilford Publications.
• KERSE, G. (2019). İş Becerikliliği ve İş Tatmini Arasındaki İlişki: “İşe ilişkin Değişiklikler, Memnuniyeti Artırabilir mi?”. İnsan&İnsan Dergisi, 205-218.
• Lİ, J., SEKİGUCHİ, T., & Qİ, J. (2020). When and why skill variety influences employee job crafting. Employee Relations: The International Journal, 42(3), 662-680.
• MACKINNON, D. P., Lockwood, C. M., & Williams, J. (2004). Confidence limits for the indirect effect: Distribution of the product and resampling methods. Multivariate Behavioral Research, 39(1), 99-128.
• MAJOR, D. A., Turner, J. E., & Fletcher, T. D. (2006). Linking proactive personality and the BigFive to motivation to learn and development activity. Journal of Applied Psychology, 91, 927-935.
• MAMAK, Y. B. (2018). Proaktif Kişiliğin İş becerikliği, İş Performansı ve Duygusal Bağlılık Üzerindeki Etkileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• MCCAULEY, C. D., & Hezlett, S. A. (2001). Individual development in the workplace. In N.Anderson, D. S. Ones, H. K. Sinangil, & C. Viswesvaran (Eds.), Handbook of Industrial,Work & Organizational Psychology. Sage Publications.
• MİSER, E.; & Ersoy-Kart, M. (2022). Yeni Bir İş Tasarımı Modeli Olarak Kişiye Özgü Anlaşmalar Üzerine Bir Değerlendirme. Sosyal Bilimlerde Güncel Tartışmalar 11. (Ed. Zeynel Karacagil). Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• MORGAN, G. A., Leech, N. L., Gloeckner, G. W. & Barret, K. C. (2013). IBM SPSS for introductory statistics. Use and interpretation. (Fifth Edition). Routledge.
• NEUMAN, W.L. (2014). Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Yaklaşımlar-I, (7.Baskı), Ankara: Yayınodası Yayıncılık.
• OLDHAM, G. H., & Richard, H. J. (2005). How Job Caracteristic Theory Happened. K. G. Smith, & M. A. Hitt içinde, Great Minds in Management, The Process of Theory Development. Oxford Yayınları.
• PREACHER, K. J. & Hayes, A. F. (2004). SPSS and SAS procedures for estimating indirect effects in simple mediation models. Behavior Research Methods, Instruments, & Computers, 36, 717-731.
• PREACHER, K. J. & Kelley, K. (2011). Effect size measures for mediation models: Quantitative strategies for communicating indirect effects. Psychological Methods, 16(2), 93-115.
• RUDOLPH, C. W., Katz, I. M., Lavigne, K. N., & Zacher, H. (2017). Job crafting: A meta-analysis of relationships with individual differences, job characteristics, and work outcomes. Journal of Vocational Behavior, 102, 112-138.
• THUN, S., & Bakker, A. B. (2018). Empowering leadership and job crafting: The role ofemployee optimism. Stress and Health, 34(4), 573-581.
• TIMS, M., & Bakker, A. B. (2010). Job crafting: Towards a new model of individual job redesign. SA Journal of Industrial Psychology, 36(2), 1-9.
• TIMS, M., Bakker, A. B., & Derks, D. (2012). Development and validation of the job crafting scale. Journal of Vocational Behavior, 80, 173-186.
• TIMS, M., Bakker, A. B., Derks, D., & Van Rhenen, W. (2013). Job crafting at the team and individual level: Implications for work engagement and performance. Group & Organization Management, 38(4), 427-454.
• ÜNÜVAR, T. G. (2006, Temmuz). İş Özellikleri, İş Doyumu, Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışının Bütünleşik Bir Modeli. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara.
• WANG, Z. (2023). Craftıng the job or the self: a new framework and examınatıon of Differentıal predictors and outcomes of job crafting. Michigan State University: Unpublished doctoral dissertation.
• WRZESNIEWSKI, A., & Dutton, J. E. (2001). Crafting a job: Revisioning employees as active crafters of their own work. Academy of Management Review, 26, 179-201.
• ZHANG, F., & Parker, S. K. (2019). Reorienting job crafting research: A hierarchical structure of job crafting concepts and integrative review. Journal of Organizational Behavior, 40, 126-146.