AYŞE KULİN'İN NEFES NEFESE ROMANI İLE İNGİLİZCE ÇEVİRİLERİNDEKİ GASTRONOMİK GÖSTERGELERİN ÇEVİRİ GÖSTERGEBİLİMİ BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 14 - 28, 01.02.2024

Ozan Erdem Güzel

Öz

Bu makalede Ayşe Kulin’in Nefes Nefese adlı romanı ve bu romanın İngilizceye yapılan çevirilerindeki gastronomik göstergelerin çeviri göstergebilimi bağlamında incelenmesi amaçlanmaktadır. Yazdığı romanlarla Türk yazın dünyasının son dönemlerde çok okunan yazarlarından biri olan Kulin’in onlarca eseri vardır ve bunlardan bazıları İngilizceye çevrilmiştir. Nefes Nefese de Kulin’in İngilizceye çevrilen bu romanlarından biridir. Bu roman ve İngilizceye çevirilerinde çok sayıda kültürel gösterge bulunmakta ve bunlar içerisinde de gastronomik göstergeler dikkati çekmektedir. Yazınsal yapıtlar, çevirisinde güçlük yaşanan metinlerin başında gelir. Çeviri göstergebilimi, sunduğu yöntemlerle bu güçlüklerin üstesinden gelebilmek için çevirmenlere yol gösterecektir.
Sündüz Öztürk Kasar’ın çeviri göstergebilimi bilim dünyasına kazandırdığı “Çeviride Anlam Evrilmesi Dizgeselliği” hem bilim insanlarına hem de çevirmenlere rehberlik etmektedir. Bu dizgesellikte anlam evirici dokuz eğilim bulunmaktadır. Bu eğilimler “anlamın aşırı yorumlanması”ndan “göstergenin yok edilmesi”ne kadar bir sıralama izlemektedir. Kulin’in Nefes Nefese adlı romanının Everest Yayınları tarafından 2018 yılında yayımlanan 34. baskısı kaynak metni, bu romanın John W. Baker tarafından Last Train to İstanbul başlığıyla İngilizceye yapılan ve yine Everest Yayınları tarafından yayımlanan 5. baskısı ve aynı çevirmen tarafından gözden geçirilerek 2013 yılında Amazon Crossing’de yayımlanan baskısı ise erek metinleri oluşturmaktadır. Bu çalışmada Nefes Nefese başlıklı kaynak metin “KM”, Everest Yayınları’nın Last Train to İstanbul başlıklı İngilizce çevirisi “EM-1” ve Amazon Crossing baskısı “EM-2” olarak gösterilecektir. Kaynak metin ve erek metinlerde tespit edilen gastronomiye ilişkin göstergeler, Öztürk Kasar’ın çeviri göstergebilimi çerçevesinde ortaya koyduğu “Çeviride Anlam Evrilmesi Dizgeselliği” bağlamında incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Ayşe Kulin, Nefes Nefese, Last Train to İstanbul, çeviri göstergebilimi, çeviride anlam evrilmesi dizgeselliği

The Analysis of Gastronomic Signs in Ayşe Kulin's novel Nefes Nefese and its English Translations with a Focus on Semiotics of Translation

Öz

This article aims to examine Ayşe Kulin's novel Nefes Nefese (Last Train to Istanbul) and the gastronomic signs in the English translations of the novel within the context of semiotics of translation. One of the most widely read novelists of Turkish literature, especially in recent times, Kulin has penned dozens of novels, and some of them have been translated into English. Nefes Nefese is one such work of Kulin's that has been translated into English. This novel, and its English translations, contain a large number of cultural signs, among which gastronomic ones are particularly prominent. Works of literature lead the kind of texts which challenge and resist translation. Semiotics of translation, through the methods it suggests, leads the way for translators so that they can overcome such challenges.
"Systematics of Designification in Translation", which Sündüz Öztürk Kasar has contributed to the field of semiotics of translation, guides both scholars and translators. There are nine designificative tendencies in this systematics. These tendencies range from "over-interpretation of the meaning" to "destruction of the meaning." The source text for Kulin's Nefes Nefese is the thirty-fourth edition of the novel published by Everest Yayınları in 2018. The 5th edition of the novel, translated into English by John W. Baker as Last Train to Istanbul and published, again, by Everest Yayınları, as well as the Amazon Crossing edition, dated 2013 and revised by the same translator, constitute the target texts. In this study, the source text, Nefes Nefese, will be referred to as "KM," the English translation by Everest Yayınları, Last Train to Istanbul, will be referred to as "EM-1," and the Amazon Crossing edition will be referred to as "EM-2." The signs related to gastronomy, identified in the source text and target texts, will be scrutinized in the context of the "Systematics of Designification in Translation" introduced by Öztürk Kasar within the framework of semiotics of translation.

Anahtar Kelimeler

Ayşe Kulin, Nefes Nefese, Last Train to İstanbul, semiotics of translation, the Systematics of Designification in Translation

Kaynakça

• Bozkurt, E. (2023). Gianni Rodari'nin Favole al Telefono adlı kitabındaki masal başlıkları ile Türkçe çevirilerinin "Çeviride Anlam Evrilmesi Dizgeselliği" bağlamında incelenmesi. Söylem Filoloji Dergisi Çeviribilim Özel Sayısı. 55-73.
• Güzel, O. E. (2023). "Graham Greene'in Stamboul Train Adlı Romanı ile İstanbul Treni Başlıklı İki Ayrı Türkçe Çevirisindeki Kültürel Göstergelerin Çeviri Göstergebilimi Çerçevesinde Çözümlenmesi". Söylem 2. Uluslararası Filoloji Sempozyumu Bildiri Tam Metinleri. İzmir: Günce Yayınları. 65-85.
• Kulin, A. (2008). Last train to İstanbul. çev. John W. Baker. 5. bs. İstanbul: Everest.
• Kulin, A. (2013). Last train to İstanbul. çev. John W. Baker. Las Vegas: Amazon Crossing.
• Kulin, A. (2018). Nefes Nefese. 34. bs. İstanbul: Everest.
• Öztürk Kasar, S. (2012). Traduction de la ville sous le point de vue sémiotique: Istanbul à travers ses signes en trois langues [Göstergebilim bakış açısından kent çevirisi: üç dilde göstergelerinin anlatımıyla İstanbul]. In N. Rentel & S. Schwerter (dir.), Défis et enjeux de la médiation interculturelle. Frankfurt am Main: Peter Lang, 267-285.
• Öztürk Kasar, S. (2017a). Göstergeler, anlam arayışı ve çeviri - Çeviri göstergebilimi çerçevesinde yazınsal çeviri için bir metin çözümleme ve karşılaştırma modeli. Tuna, Didem & Kuleli, Mesut. Konya: Eğitim.
• Öztürk Kasar, S. (2017b). Lire de la part de la princesse morte de Kenizé Mourad à la lumière de la sémiotique topologique d'Algirdas Julien Greimas [Algirdas Julien Greimas'ın yerbilimsel göstergebilim anlayışı ışığında Kenizé Mourad'ın De la part de la princesse morte [Saraydan Sürgüne] adlı romanını okumak]. Semiotica. 219: 575-586.
• Öztürk Kasar, S. (2020a). Çeviri göstergebilimi ile kent göstergebiliminin bütünleşik bağlamında özde çeviri kavramının incelenmesi. Dünya Dilleri, Edebiyatları ve Çeviri Çalışmaları Dergisi. 1(1): 1-25.
• Öztürk Kasar, S. (2020b). De la désignification en traduction littéraire: Les Gens d'en face de Georges Simenon dans le contexte turc du point de vue de la sémiotique de la traduction. Parallèles. 32 (1): 154-175.
• Öztürk Kasar, S. (2021). "Çevirmek, anlamı eğip bükme sanatı mıdır?" Söylem, anlam ve çeviri üzerine disiplinlerarası tartışmalar. ed. Didem Tuna & Mesut Kuleli. Ankara: Anı yayıncılık. 19-44.
• Öztürk Kasar, S. & Güzel, O. E. (2022). "Ayşe Kulin'in Nefes Nefese adlı romanı ile İngilizce çevirilerinin kent göstergebilimi ve çeviri göstergebilimi odağında çözümlenmesi". RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. 27 (Nisan): 869-890.
• Tuna, D. & Kuleli, M. (2017). Çeviri göstergebilimi çerçevesinde yazınsal çeviri için bir metin çözümleme ve karşılaştırma modeli. Konya: Eğitim. https://tureng.com/tr/turkce-ingilizce