YABANCI / İKİNCİ DİL OLARAK TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN PROGRAMLARDA ÇOĞUL DİLLİK HAKKINDA İZLER

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 1 - 13, 01.02.2024

Sedat Burak Çörten

Öz

Milyarlarca insanın yaşadığı dünyada çok çeşitli kültürel bir atmosfer bulunmaktadır. Bu çok kültürlü atmosferde ana dili haricinde birden fazla dile sahip olan bireylerin sayısı oldukça fazladır ve artmaya devam etmektedir. İkiden fazla dil konuşabilen çok dilli bireyler bu gruptan biridir. Çok dilliler, içerisinde ya bireysel çok dilliliğe ya da bütünsel olarak toplumsal çok dilliliğe yakınlık görülmektedir. Bireysel çok dilliliğin kullanım yolunu temsil edenler ise çoğul dilli olarak adlandırılmaktadır. Çoğul dillilik, bir toplulukta birden fazla dilin konuşulduğu durumlarda genellikle çok dillilik ile eş görülmektedir. Ancak bu kavramlar birbirinden ayrı anlamlara gelmekle birlikte birey ile toplumu birbirinden ayırmak açısından farklı kavramlardır. Tüm bunlardan yola çıkarak çoğul dillilik tanımlanırsa, birden fazla dil konusunda yetkin olan bir bireyin yeteneği olarak bir dil içerisinde etkili bir şekilde iletişim kurabilmek için bir dil kodundan diğerine kolayca geçiş yapmasıdır. Türkiye Cumhuriyeti’nin üyesi olduğu Avrupa Konseyi’nin bünyesinde yazılmış olan D-AOBM kapsamında çoğul dilliliğin ve çoğul kültürlü bir eğitimin desteklenmesi amaçlanmaktadır. Bu araştırmanın amacı yabancı / ikinci dil olarak Türkçe öğreniminde çoğul dillilik yazılmış programlarda ortaya konmuş ifadeleri tespit etmektir. Bu nedenle çeşitli programlar incelenmiş ve çoğul dilliliğe yönelik görüşler ve öneriler araştırmada sunulmuştur. Diller için Avrupa Ortak Başvuru Metni, MEB Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi Programı, TMV Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi Programında görülen çoğul dilliliğe yönelik bulgular doküman incelemesi yöntemiyle ele alınmıştır. Bütün bu kapsamda yabancı / ikinci dil olarak Türkçe Öğretimindeki çoğul dilliliğe yönelik kullanımların MEB TYDÖP ve TMV TYDÖP programlarında D-AOBM’ye göre fazla tercih edilmediği görülmüştür. Ayrıca Web 2.0 ya da Web 3.0 uygulamalarının bireysel üretimi desteklemesi ve bu konuda fazlaca esneklik sağlaması çoğul dillilik açısından kullanım olanaklarını artırmıştır. Çoğul dilliliğin kullanımının artırılması, ders kitapları ve öğretim programlarında daha fazla etkinliğe yer verilmesi ve bu etkinliklerin temel becerilerle desteklenmesi öneri olarak sunulabilmektedir. Eğer bu öneriler sağlanırsa öğreniciler arasında kültürlerarası bir zeminde oluşabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

çoğul dillik, çok dillik, D-AOBM, Türkçe, yabancı dil

Kaynakça

• Aydın, G. (2020). Kültür öğretiminin temel kavramları. Gülnur Aydın (Ed.), Yabancı / İkinci dil öğretiminde kültür ve kültürel etkileşim içinde. (s.1-50), Ankara: Pegem Yayınları.
• Bialystok, E. (2001). Bilingualism in development: Language, literacy, and cognition. Cambrigde: Cambridge University Press.
• Byram, M. (2022). Politics, origins and futures of the CEFR. The Language Learning Journal, 50 (5), 586-599.
• Çalık, M. ve Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Eğitim ve Bilim, 39 (174), 33-38.
• Çelik, S. (2013). Plurilingualism, pluriculturalism, and the CEFR: Are foreign language objectives reflected in classroom instruction?, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 1872–1879.
• Cenoz, J. & Gorter, D. (2015). Multilingual education. Cambridge: Cambridge University Press.
• Coste, D., Moore, D. & Zarate, G. (2009). Plurilingual and pluricultural competence. Strasbourg: Council of Europe.
• Cummins, J. (2019). The emergence of translanguaging pedagogy: A dialogue between theory and practice. Journal of Multilingual Education Research, 9 (1), 19-35.
• D-AOBM. (2021). Diller için Avrupa ortak başvuru metni: Öğrenme, öğretme ve değerlendirme (Tamamlayıcı Cilt). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_01/04144518_CEFR_TR.pdf
• Demirel, Ö. (2015). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Pegem Yayınları.
• Fishman, J. (1967), Bilingualism with and without diglossia; diglossia with and without bilingualism. Journal of Social Issues, 23 (2), 29–38.
• Flores, N. (2013). The unexamined relationship between Neoliberalism and Plurilingualism: A cautionary tale. TESOL Quarterly, 47 (3), 500-520.
• Garcia, O. & Otherguy, R. (2019). Plurilingualism and translanguaging: commonalities and divergences, International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 23 (1), 1-20.
• García, O., Skutnabb-Kangas, T. and Torres-Guzmán, M. E. (2006). Imagining Multilingual Schools. Languages in Education and Glocalization. UK: Multilingual Matters.
• Günay, V. D. (2015). İki ya da çok dillilik ve Avrupa toplumu, Turkophone, 2 (1), 68-72.
• Karatepe, Ç. (2005). Avrupa Konseyi dil kriterleri ve Türkiye'de yabancı dil eğitimi politikalarının geliştirilmesi. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 49-61.
• Kaya, M. ve Kardaş, M. N. (2020). Yabancı dil olarak Türkçe öğretim programı üzerine bir inceleme. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (1), 1- 20.
• Kelly-Holmes H. (2019). Multilingualism and Technology: A review of developments in digital communication from monolingualism to idiolingualism. Annual Review of Applied Linguistics. 39, 24-39.
• Kılıç, A. (2021) Türkiye Maarif Vakfı yabancı dil olarak Türkçe öğretimi programı A1-A2 dinleme/izleme ve okuma/anlama kazanımlarının 21. Yüzyıl okuryazarlık becerileri kapsamında değerlendirilmesi. Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Dergisi, 4(2), 165-184.
• Little, D. (2016). Languages at School: A Challenge for multilingual cities. L. King & L. Carson (Eds.), The Multilingual City. Vitality, Conflict and Change. UK: Multilingual Matters.
• Lochtman, K. (2018). Plurilingualism in schooling policies: The Brussels melting pot. Language Education and Multilingualism. The Langscape Journal. 1, 157-167.
• MEB. (2020). Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı. https://piktes.gov.tr/linkler/turkce_dil_programi.pdf
• Nurlu, M., Konyar, M., Tuna, L. ve Görgüç, Ç. (2021). Millî Eğitim Bakanlığı Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi programı eleştirisi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 10 (29), 485-521.
• O’leary, Z. (2004). The essential guide to doing research. New Delhi: Sage Publications Ltd.
• Özçelik, D. A. (2014). Eğitim programları ve öğretim. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Özkan, U. B. (2022). Eğitim bilimleri araştırmaları için doküman inceleme yöntemi. Ankara: Pegem Yayınları.
• Rehbein, J. (2013). The future of multilingualism – towards a Helix of societal multilingualism under global auspices. Bührıg, K. and Meyer, B. (eds), Transferring Linguistic Know-How into Practice: perspectives and results. (pp.43-83), Philadelphia: John Benjamins Publishing.
• Schroeder, C. (2008). Hangi Türkçe? Ana dili ve yabancı dil olarak Türkçe ve Batı Avrupa’da Türkçe eğitimi. Astrid Menz ve Christoph Schroeder (Ed.), Türkiye’de dil tartışmaları içinde. (s.209-228) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Şengül, M. (2014). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde öğretim teknolojileri ve materyal kullanımı. Abdullah Şahin (Ed.), Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi: Kuramlar, yaklaşımlar, etkinlikler içinde. (s.167-187), Ankara: Pegem Akademi.
• Temur, N. & Aydın, G. (2023). Profiles of learners of Turkish as a second language in terms of acculturation orientation, psychological adjustment, and perceived cultural distance. Sakarya University Journal of Education, 13 (5), 863-882.
• TMV. (2020). Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi programı. İstanbul: Matsis Matbaa. https://turkiyemaarif.org/uploads/editions/files/16436c12901a55.pdf
• Topçuoğlu - Ünal, F. (2018). Türkçenin yabancılara öğretiminde yazılı kaynaklar. Mustafa Durmuş ve Alparslan Okur (Ed.), Yabancılara Türkçe öğretimi el kitabı içinde. (s.387-401), Ankara: Grafiker Yayınları.
• Wignall, L., Roberts, A., & Scomazzon, J. (2022). Review of the Australian core skills framework and digital literacy skills framework and relevant assessment tools. (Final report). Australia: Australian Council for Educational Research (ACER). https://research.acer.edu.au/cgi/viewcontent.cgi?article=1042&context=transitions_misc
• Yagmur, K. & Extra, G. (2011). Urban multilingualism in Europe: Educational responses to increasing diversity. Journal of Pragmatics, 43, 1185-1194.