TÜRK YAZILI BASININDA AYM – YARGITAY UYUŞMAZLIĞI HABERLERİNİN ÇERÇEVELEME KURAMI KAPSAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 149 - 167, 01.05.2024

Aylin Çaydaş Bozbaş

Öz

Medya, kitle iletişim araçları aracılığıyla hangi haberlere yer vereceğine ilişkin karar verebildiği gibi haberleri nasıl sunacağını da belirleyebilir. Bu durum medyanın haberleri kendi belirlediği çerçeveler içerisinde sunduğunun en önemli göstergesidir. Durum, medyanın gündem yaratmanın ötesinde ilgili olaya nasıl bir yaklaşım sergilediği ile ilgilidir. Bu kapsamda medyanın bilinçli olarak haber seçme ve haberin çerçevesini belirleyecek biçimde yerleştirme yaptığını söylemek mümkündür. Söz konusu seçme ve yerleştirme biçimi medyanın haberi yorumlama kalıplarını yansıtır. Kitle iletişim araçlarının haberleri sunma biçiminde belirli noktalara vurgu yapması ve/veya özellikle yapmaması dikkatleri nereye çekmek istediği konusunda değerlendirme yapılabilmesine olanak tanır. Bu çalışmada, Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin AYM’nin Türkiye İşçi Partisi (TİP) Hatay Milletvekili Şerafettin Can Atalay’ın haklarının ihlal edildiğine ilişkin kararına itiraz eden AYM üyeleri hakkında suç duyurusunda bulunmasıyla başlayan AYM-Yargıtay 3. Ceza Dairesi arasındaki uyuşmazlığa ilişkin Türk yazılı basınında yer alan haberlerin ele alınışı ve yorumlanışı değerlendirilmektedir. Değerlendirme, Çerçeveleme kuramı kapsamında olayın başladığı 8 Kasım 2023 tarihinden 15 Kasım 2023 tarihine kadar bir hafta boyunca Sözcü, Cumhuriyet, Hürriyet, Milliyet, Akşam, Yeni Şafak ve Posta gazetelerinde konuya ilişkin haberlerin ele alınış ve değerlendirme biçimleri incelenmiştir. Söz konusu gazeteler farklı ideolojilere sahip olması nedeniyle tercih edilmiştir. Konuya ilişkin haber metinleri, Neuman ve arkadaşları (1992) tarafından saptanan beş çerçeve ile Sametko ve Valkenburg (2000) tarafından belirlenen beş çerçeve dâhilinde kategorilendirilmiştir. Söz konusu gazetelerin ilk sayfalarında konuya ilişkin haberlere yer verip vermemeleri ile konuyu değerlendirmek için AYM ve Yargıtay tarafında ve/veya karşısında olmak üzere hangi görüş(ler)e yer verdikleri incelenmiştir. Araştırma sonucunda, konuya ilişkin haberlerin ele alınış ve yorumlanma biçimlerinin gazetelerin ideolojilerine göre değiştiği ve sahip oldukları ideolojiler etrafında çerçevelendiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çerçeveleme Kuramı, Medya, AYM, Yargıtay, Gazete, Haber

Kaynakça

• Acar Şentürk, Z. A., & Tos, O. (2018). “İkinci düzey gündem belirleme araştırması: 29 ekim 2018 günü ulusal gazeteler örneği”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(85), 81-103.
• Bateson, G. (1972). Steps to an Ecology of Mind. Jason Aronson Inc, Notvale, New Jersey.
• Çetin, M., & Toprak, Y. E. (2016). “Çerçeveleme kuramı bağlamında kamuoyu oluşturmada spin: birinci körfez savaşı”. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 42, 213-232.
• Dağtaş, B., & Dağtaş, E. (2019). Medya, Tüketim Kültürü ve Yaşam Tarzları: Türkiye Medyasından Örüntüler. İkinci Baskı, Ütopya Yayınevi, Ankara.
• Durur, E. K. (2011). “İnşacı yaklaşım içinde çerçeveleme kuramı ve haberlerin çerçevelenişi”. Atatürk İletişim Dergisi, 2, 21-31.
• Efilti Atay, S. (2019). “Çerçeveleme kuramı: 27 Nisan e-muhtıra haberlerinin Türk yazılı basınında sunumu”. Atatürk İletişim Dergisi, 18, 5-24.
• Erken, F., & Atabek, N. (2016). “Suriye haberlerinin Türkiye basınında çerçevelenişi”. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 42, 77-94.
• Goffman, E. (1974). Frame Analysis, University of Pensssylvania Press, Philadelphia.
• Hall, A. S., & Woodhead, R. W. (1967). Frame Analysis. Second Edition, John Wiley & Sons, New York.
• Heider, F., & Simmel, M. (1944). “An experimental study of apparent behavior”. The American journal of psychology, 57(2), 243-259.
• Kilit, Z. A., & Türk, M. S. (2020). “Uluslararası basının COVID-19 haberlerinde kullandığı Türkiye görsellerinin çerçeveleme kuramı bağlamında değerlendirilmesi”. International Turkish Culture and Art Symposium, Etimesgut: Ankara, 29-30 October 2020, Proceedings Book, 2. Cilt, 476-487.
• Neuman, W. R., Just, M. R., & Crigler, A. N. (1992). Common Knowledge: News and Construction of Political Meaning. The University of Chicago Press.
• Nisan, F. (2022). Haberlerdeki Çerçeve: Uygulama Örnekleriyle Çerçeveleme Kuramı ve Yöntemi. Çizgi Kitabevi, İstanbul.
• Oğuz, C. (2019). “Postmodern sansür: haberin çerçevelenmesi ve 2019 İstanbul Büyükşehir Belediye başkanlığı seçim sonuçlarına gazetelerin yaklaşımı”. Dördüncü Kuvvet Uluslararası Hakemli Dergi, 2(2), 22-39.
• Özçetin, B. (2021). Kitle İletişim Kuramları: Kavramlar, Okullar, Modeller. 5. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Semetko, H. A., & Valkenburg, P. M. (2000). “Framing European politics: A content analysis of press and television news”. Journal of Communication, 50(2), 93-109.
• Seyidov, İ. (2014). “Türk basınında sunulan kırım krizi haberlerinin çerçeveleme kuramı bağlamında incelenmesi. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 22, 60-73.
• Vreese, C. H. (2005) “News framing: theory and typology”. Information Design Journal + Document Design 13(1) 51-62.