SAĞLIK OKURYAZARLIĞININ ÖNEMİ VE SAĞLIK HARCAMALARINA ETKİSİ

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 3, 268 - 284, 01.08.2024

İsmail Akgül

Öz

Sağlık okuryazarlığı bireyin, kendisi ve yakınları ile ilgili etkin ve uygun sağlık kararları verebilmesi için sağlık bilgilerini okuma, anlama ve kullanma yeteneğidir (Hablemitoğlu 2015). Bireyin sağlık hizmetinden yararlanabilmesi için sadece okuması ve anlaması yeterli değildir. Aynı zamanda sağlık sistemini ve işlem basamaklarını nasıl kullanacağını bilmesi ve optimal kararlar verebilme becerisini kazanması da önem arz etmektedir.
Sağlık eğitimi, bireylerin ve toplulukların sağlık bilgisi, tutum ve davranışlarını geliştirmeyi amaçlayan planlı ve sistematik eğitim faaliyetleridir. Bu eğitim faaliyetleri, sağlıklı yaşam tarzlarını teşvik etmek, hastalıkların önlenmesi ve kontrolü konusunda bilgi vermek ve sağlık hizmetlerine erişimi kolaylaştırmak gibi hedeflere yöneliktir. Sağlık eğitimi, çeşitli ortamlarda ve farklı yaş gruplarına yönelik olarak uygulanabilir ve şu unsurları içerir:

1. Bilgilendirme: Sağlık konularında doğru ve güncel bilgilerin sağlanması.
2. Motivasyon: Sağlıklı davranışları benimsemeye teşvik etme.
3. Beceri Geliştirme: Sağlık yönetimi ve sağlıklı yaşam becerilerini kazandırma.
Bu işlevlerinin yanı sıra sağlık eğitimi genel olarak bireylerin kendi sağlıklarını nasıl koruyabilecekleri ve sağlık hizmetlerini uygun bir biçimde nasıl kullanabilecekleri konusunda bilgilendirilmelerini, olumlu davranışlar kazanabilmeleri için yapılan düzenli, bilimsel ve planlı çabaları içermektedir (Hablemitoğlu 2015). Buradan da anlaşılacağı üzere sağlık okuryazarlığının temel amaçlarından biri koruyucu hekimlik ve halk sağlığı kapsamında koruyucu, önleyici ve sağlık standardını geliştirme yolunda tutum ve davranış değişikliğinin gerçekleştirilmesi yer almaktadır.
Sağlık eğitimi aynı zamanda bireylere, kendi sağlıklarından sorumlu oldukları bilincini kazandırmayı da hedeflemektedir. Sağlık okuryazarlığını geliştirmenin ve yaygınlaştırmanın en önemli aracı ise sağlık iletişimidir. Başka bir deyişle, sağlık iletişimi bir iletişim stratejisidir. Amacı çeşitli sağlık sorunları ile ilgili olarak bireyleri, kurumları ve toplumu bilgilendirmek ve farkındalık yaratmaktır (Hablemitoğlu 2015). Bununla beraber Sağlık eğitimi, bireylerin ve toplumların sağlığını koruma, geliştirme ve iyileştirme amacını taşıyan bilgi ve becerilerin kazandırılması sürecidir. Bu süreç, bireylerin sağlıkla ilgili bilgi düzeylerini artırmayı, sağlıklı yaşam alışkanlıkları kazandırmayı ve sağlık davranışlarını olumlu yönde değiştirmeyi hedefler. Sağlık eğitimi, bireylerin kendi sağlıklarını yönetme becerilerini geliştirerek toplum sağlığının iyileştirilmesine katkıda bulunur.
Sağlık eğitiminin işlevi sadece farkındalık yaratmak değil, aynı zamanda bilgi ve beceri kazandırmak da birey ve halk sağlığını korumak ve geliştirmek bakımından önem arz etmektedir. Bu bağlamda sağlık okuryazarlığından sadece hasta ya da hasta kitlesi sorumlu değil aynı zamanda başta hekimler olmak üzere sağlık profesyonelleri de sorumludur. Bu noktada mevcut sağlık politikalarına analitik bir gözle bakıldığında; sağlıklı yaşamaya dair tutum ve davranışların kazanılması bireylerin zihniyet ve bakış açılarının değişmesinin yanı sıra sosyo-politik ve kültürel bir değişimin yaşanmasına bağlıdır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık, Sağlık Okur Yazarlığı, Sağlık Harcamaları

Etik Beyan

Başarılar dilerim

Teşekkür

Teşekkür ederim

Kaynakça

• 1. Akbulut, Y. (2015). Sağlık Okuryazarlığı, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Yayın No: 1, Ankara.
• 2.Baker, D.W., Parker, R.M., Williams, M.V., Clark, W.S., Nurss, J. (1997). The Relationship of Patient Reading Ability to Self-Reported Health and Use of Health Services. American Journal of Public Health.
• 3. Bilir, N. (2014). Sağlık Okuryazarlığı. Turkish Journal of Public Health.
• 4. Erdağ, G.Ç. (2015). Sağlık Okuryazarlığı, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Yayın No: 1, Ankara.
• 5. Gazmararian, J., Baker, D., Williams, M., Parker, R., Scott, T., Green, D., (1999). Health Literacy Among Medicare Enrollees in a Managed Care Organization. Journal of American Medical Association,
• 6. Glanz, K., Rimer, B. K., & Viswanath, K. (Eds.). (2008). Health Behavior and Health Education: Theory, Research, and Practice. Jossey-Bass.
• 7.Green, L. W., & Kreuter, M. W. (2005). Health Program Planning: An Educational and Ecological Approach. McGraw-Hill.
• 8. Kaya, S. (1992). Ankara Metropolitan Alanda Sağlık Hizmetleri
• 9. Nutbeam, D. (2000). Health Literacy As A Public Health Goal: A Challenge For Contemporary Health Education And Communication Strategies İnto The 21st Century. Health Promotion International, 15(3), 259- 267.
• 10. OECD (2021). Health at a Glance 2021: OECD Indicators. OECD Publishing, Paris.
• 11.Pala, K. (1994). Sağlık Ocaklarından Beklenen Sağlık Hizmetleri ve Bu Hizmetlerin Sunumunu Etkileyen Etmenler. Toplum ve Hekim,
• 12. Pehlivan, H. (2005). Eğitimde Yaratıcılığın Önemi. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, 28-30 Eylül 2005, Denizli.
• 13. Pelikan, J.M., Rothlin, F., Ganahl, K. (2012). Comperative Report On Health Literacy İn Eight EU Member States: The European Health Literacy Project, 2009-2012. Maastricht: European Health Literacy Project Lonsortium. Retrieved June 30, 2012, from www.health-literacy.eu.
• 14.Sorensen, K., et al. (2012). Health Literacy And Public Health: A Systematic Review And İntegration Of Definitions And Models. BMC Public Health, 12(1), 80.
• 15. Toplum Gönüllüleri Vakfı. (2013). Gençlere Sağlık Projesi 2013 Ara Raporu. Erişim Tarihi 30 Mart, 2013, http://tog.org.tr/genclere-saglik_154.
• 16. Tones, K., & Green, J. (2004). Health Promotion: Planning and Strategies. SAGE Publications.
• 17. Türkiye İstatistik Kurumu. (2013). Temel İstatistikler: Okuma-Yazma Oranları. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu.
• 18. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2021). Türkiye Sağlık Harcamaları İstatistikleri.
• 19. Uğurlu, Z. (2011). Sağlık Kurumlarına Başvuran Hastaların Sağlık Okuryazarlığının ve Kullanılan Eğitim Materyallerinin Sağlık Okuryazarlığına Uygunluğunun Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Başkent Üniversitesi, Ankara.
• 20.Vernon, J.A., Trujillo, A., Rosenbaum, S., DeBuono, B. (2007). Report on The Low Health Literacy: Implications for National Health Policy. Retrieved April 10, 2014, from http://publichealth.gwu.edu/departments /healthpolicy/CHPR/ downloads/LowH ealthLiteracyReport10_4_07.pdf.
• 21.Yılmaz, F., Çolak, Y.M., Ersoy, K. (2010). Sağlık Okuryazarlığının Hasta Hekim İletişimi Üzerine Etkisi. IV. Sağlık ve Hastane İdaresi Kongresi, 4-7 Şubat 2010, Antalya.
• 22. Weiss, B. (2009). Health Literacy And Patient Safety: Help Patients Understand. America: Medical Association Foundation.
• 23.Williams, M.V., Parke, R.M., Baker, D.W. (1995). Inadequate Functional Health Literacy Among Patients At Two Public Hospitals. Journal Of American Medical Sociation,
• 24. World Health Organization (WHO). (1998). Health Promotion Glossary. WHO.
• 25.World Health Organization. (2013). Health Literacy. The Solid Facts. Retrieved August 25, 2014, from http://www.euro.who.int/data/assets/pdf_file /0008/190655/e96854.pdf
• 26. World Health Organization. (2010). Milestones in health promotion: Statements from global conferences. Retrieved July 7, 2012, from www.who.int/healthpromotion/milestones.pdf.
• 27. World Health Organization (2020). COVID-19 Strategic Preparedness and Response Plan.
• 28. World Health Organization (WHO). (2021). Health expenditure and financing.