HZ. MUHAMMED’İN TESİS ETTİĞİ KURUMLAR VE İŞLEVLERİ

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 82 - 100

Suphiye Dur

Öz

Son peygamber olan Hz. Muhammed, birçok kurumun kurulmasına öncelik etmesi ile birlikte peygamberliğinden önce var olan kurumların bazılarını olduğu gibi bazılarını ise düzenleyerek kullanmaya devam etti. Araştırmamızda Hz. Muhammed’in kurduğu ve geliştirdiği kurumların üzerinde durulacaktır. Tesis edilen kurumların ihtiyaçlar doğrultusunda ortaya çıktığı görülmektedir. Bu kurumlardan en önemlisi camidir. Caminin birçok kurumun oluşmasında etkin faktör olması, onu merkez kurum haline getirmiştir. Eğitim öğretim kurumlarının temeli olan suffanın gelişmesi ile birlikte birçok eğitim kurumu da ortaya çıkarak gelişti. Önemli olan bir diğer kurum ise beytülmâl olmuştur. Beytülmâl devletin iktisadi alanında başat rol oynamıştır. Bir diğer önemli kurum olan amilliğin en önemli özelliklerinden biri gelirlerin beytülmâle aktarılmasını sağlayan bir kurum olmasıdır. Suffa, beytülmal ve amillik Mescid-i Nebevi bünyesinde teşekkül eden kurumlardır. Kurumlar genel olarak ele alındıktan sonra bunların işlevleri incelenmiştir. Bazı kurumlar bir diğer kurum ile beraber ele alınmıştır. Bunun en önemli nedeni bir kurumun diğerini doğurmuş olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Cami/Mescid, Beytülmâl, Suffa, Amillik, Kurum

Kaynakça

• Açık, Fatih. (2015). Hicret Sonrası İlk İslam Medeniyetinin İnşa Sürecinde Toplumsal Kurumların Yapısı, Akademik Bakış: Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, (52,). 285-309.
• Algül, H. (2004). Mescid-i Kubâ. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 29, s. 280-281). içinde Ankara: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Akın, A. (2016/1). Tarihi Süreç İçinde Cami ve Fonksiyonları Üzerine Bir Deneme. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15(29).
• Apak, A. (2001). İslâm Öncesi dönemde Mekke İdare Sistemi ve Siyasetinin Oluşumu. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 2001, 10(1), 177-194.
• Baktır, M. (1984). İslâm’da İlk Eğitim Müessesesi Suffa Ashabı, İstanbul: Cihan Yayınları.
• Baktır, M. (2009). Suffe. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 37, s. 469-470). içinde İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Baş, E. (2017). İslâm Kurumları Tarihi’ne Giriş. İslâm Kurumları Tarihi El Kitabı. ed. Eyüp Baş. (2. Baskı b.). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Belâzürî. (1987). Fütûhu’l-Buldan. Beyrut.
• Bouamrane, Chickh. (1988). İslâm Tarihinde Eğitim-Öğretim Kurumları. çev. Nesimi Yazıcı. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 1988. C. XXX. 279-285.
• Çam, Nusret. (2024). Medine Mescid-i Nebevi Bünyesindeki Kadınlar Suffesi. Tevilat: Selçuk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi. Tevilat Journal of Islamic Sciences. 5(1).
• Çetin, Basri. (2019). Asr-ı Saâdet’te Suffe; Doğuşu, Önemi ve İşlevi. İstanbul Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi.
• Demircan, A. (2015). Hz. Peygamber (sas) Döneminde Kurumsal Yapının Oluşumu (1. b.). İstanbul: Siyer Yayınları.
• Duman, M. F. (2017). Kureyş Kabilesi İslam Öncesi Etnik, Siyasi ve Ekonomik Yapı (1. Baskı b.). Mardin: Şırnak Üniversitesi Yayınları.
• El-Buhârî, M. Sahîh-i Buhârî.
• El-Fârûkî, İ. R., & el-Fârûkî, L. L. (1999). İslam Kültür Atlası (3. baskı b.). (M. O. Kibaroğlu, & Z. Kibaroğlu, Çev.) İstanbul: İnkılâb Yayınları.
• El-Kettâni, M. A. (1991). Hz. Peygamber’in Yönetimi (Et-Terâtîbu’l-İdâriyye) (1. baskı b.). (A. Özel, Çev.) İstanbul: İz Yayıncılık.
• El-Kudât, Z. M. (1996). Hz. Peygamber (A.S.) Dönemi’nde Beytu’l-Mal. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi.
• El- İsfahânî, Ebû Nuaym. Hilye. C. II. En-Nesâî, E. A. Sünen-i Nesâî.
• Erkal, M. (1991). Âmil. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 3, s. 58-60). içinde İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Erkal, M. (1992). Beytülmâl. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 6, s. 90-94). içinde İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Erkal, M. (1993). Cizye. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 8, s. 42-45). içinde İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Erkal, M. (1996). Ganimet. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 13, s. 351-354). içinde İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Erkal, M. (2007). Öşür. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 34, s. 100-103). içinde İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Erkal, M. (2013). Zekat. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 44, s. 207-209). içinde İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Erkoçoğlu, F. (2017). Beytülmâl/Hazine, Vergi, Dâru’d-Darb/Darphâne ve Para. İslâm Kurumları Tarihi El Kitabı. ed. Eyüp Baş. (2. Baskı b.). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Es-Sicistâni, E. D. Sünen-i Ebû Dâvûd.
• Et-Tirmizî, E. İ. Sünen-i Et-Tirmizî.
• Fayda, M. (1995). Fey. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 12, s. 511-513). içinde İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Fığlalı, E. R. (1993). Dârunnedve. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 8, s. 555-556). içinde İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Gözütok, Şakir (1998). “Resulullah (s.a.v) Döneminde İlköğretim Kurumları ve İşlevleri”. Dinî Araştırmalar. 1(2). 165-198.
• Hanbel, Ahmed b. “Müsned”. C. 1- 4.
• Hamidullah, M. (2018). İslam Müesseselerine Giriş (1. Baskı b.). (İ. S. Sırma, Çev.) İstanbul: Beyan Yayınları.
• Hamidullah, M. (2015). İslâm Peygamberi (1. Baskı b.). (M. Yazgan, Çev.) İstanbul: Beyan Yayınları.
• Himyeri. El- Musannef (XI).
• İbn Hişâm, A. (1990). Es-Sîre (Cilt 1). Beyrut: Dârul Kitab Arab.
• İbnül-Esîr, İ. (tarih yok). El-Kâmil Fi’t-Tarih. http://www.marqoom.org/kotob/view/kamelFeEtarekh/232?share=1 adresinden alındı
• İbn Sa’d, Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebîr. C.1.
• İshak, M. İ. (2004). “Siretü’l Nebeviyye (Cilt 1-2). Beyrut: Dar Al-Kotob Al-İlmiyah.
• Kazıcı, Z. (2016). İslâm Medeniyeti ve Müesseseleri Tarihi (17. Baskı b.). İstanbul: İfav Yayınları.
• Kılıç, Ü. (2012). Vali. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 42, s. 492-494). içinde Ankara: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Kılıç, Ü. (2017). Valilik. İslâm Kurumları Tarihi El Kitabı. ed. Eyüp Baş. (2. Baskı b.). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Küçükaşçı, M. S. (2002). Kıyâde. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 25, s. 507-508). içinde İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Küçükaşçı, M. S. (2008). Rifâde. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 35, s. 97-98). içinde İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Küçükaşçı, M. S. (2009). Sikâye. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 37, s. 177-178). içinde İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Dâvûd, E. (tarih yok). Es-Sünen
• Mâce, E. A.-i. Sünen-i İbn-i Mâce.
• Müslim, E. H. Sahîh-i Müslim.
• Nesimi, Y. (2007). Din Hizmetleri Açısından Caminin Yeri ve Önemi. AÜİFD, XLVIII(II).
• Öner, A. (2019, Nisan). Hz. Peygamber Döneminde Beytülmal. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 11(1 (23)).
• Önkal, A. (2013, Ekim). Tarih Boyunca Camilerin Fonksiyonları. Diyanet Dergisi, 24.
• Önkal, A., & Bozkurt, N. (1993). Cami. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 7, s. 91-92). içinde İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Öz, Ş. (2017). Mescid/Cami. İslâm Kurumları Tarihi El Kitabı. ed. Eyüp Baş. (2. Baskı b.). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Öz, Ş. (2017). Suffe ve Küttab. İslâm Kurumları Tarihi El Kitabı. ed. Eyüp Baş. (2. Baskı b.). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Sarıçam, İ. (1998). Hicâbe. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 17, s. 431-432). içinde İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Şahin, İ. (2009). Sancak. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (Cilt 36, s. 97-99). içinde İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Taberî, M. (1119). Tarihü’t-Taberî (Cilt 2). Kahire: Daru’l-Mearif Bi-Mısır. http://www.marqoom.org/kotob/view/tarekhAlTabary/4267?share=1 adresinden alındı
• Telli H. (2021). “Vakıf Görevlileri ve Nitelikleri”, Sosyal Kalkınma ve Vakıf, Ed. Aydın Kudat, İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık. 119-129.
• Tortop, M. T. (2017). İslam Hukuku’nda Beytü’l-Mâl’in Tüzel Kişiliğii, 2017. Yüksek Lisans Tezi.
• Yavuz, Ayşe. (2011). Hz. Peygamber'in Zekat Memuru Olarak Görevlendirdiği Sahabiler. Selçuk Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi.
• Yazıcı, Ş. (2018). Hz. Peygamber Döneminde Âmillik. İslam Tarihi Araştırmaları Dergisi (3).
• Yazır, E. M. Kur’an’ı Kerim Türkçe Meali.
• Yıldız İ. (2019). Kur’ân ve Sünnete Göre Sosyal Hayatta Kadın Erkek İlişkisi. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. (42). 83-109.