Social Approaches to Interest in the Context of Quran Verses

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 2, 114 - 132, 30.04.2025

Erkan Kaya

Öz

This article discusses the concept of interest and the prohibition of ribâ in Islam. Interest, defined in the Qur'an as a form of profit distinct from trade, has been evaluated as a system that operates in favor of the wealthy and intermediary institutions while exploiting laborers and those in need. Throughout history, many civilizations have either banned or attempted to regulate interest. In the Qur'an, interest is referred to as ribâ. Although ribâ and interest are not entirely identical, they share many similarities in terms of function and core principles.Interest has significant social and financial implications. This study aims to identify expert perspectives on interest in light of Qur'anic verses. The societal impact of interest is also conveyed in this research. Our study utilizes verses, hadiths, and tafsir sources. Additionally, interviews were conducted with scholars specializing in theology. Expert opinions and analyses regarding interest, ribâ, home, and vehicle loans have been presented in this research. Furthermore, the connection between interest and ribâ has been explored based on the views of expert theologians. Some scholars argue that interest and ribâ are not entirely the same, especially in the context of inflation, while others believe that interest has become an unavoidable aspect of today’s economic system. Different interpretations exist regarding whether the profit-sharing system of participation banks serves as an alternative to interest. Regarding home and vehicle loans, the majority of experts state that interest-based loans are not permissible. However, some argue that interest-bearing loans may be permissible in cases of necessity. Overall, the discussions on interest and ribâ indicate that the religious dimensions of the modern economic system require deeper analysis.

Anahtar Kelimeler

Tafsir , Quran , Interest , Riba.

KUR’ÂN ÂYETLERİ BAĞLAMINDA FAİZE DAİR TOPLUMSAL YAKLAŞIMLAR

Öz

Bu makalede, faiz kavramı ve İslam'daki ribâ yasağı araştırılmıştır. Kur’ân-ı Kerim’de ticaretten farklı bir kazanç şekli olarak tanımlanan faiz, zenginler ve aracı kurumlar lehine işleyen, emekçileri ve ihtiyaç sahiplerini sömüren bir sistem olarak değerlendirilmiştir. Tarih boyunca birçok medeniyet, faizi yasaklamış veya sınırlandırmaya çalışmıştır. Kur’ân’da faiz, riba olarak zikredilmektedir. Faiz ile riba arasında birebir olmasa da iş ve ana faktörler bakımından birçok benzerlik söz konusudur. Faizin toplumsal ve finansal anlamda birçok tesiri bulunmaktadır. Bu çalışmada âyetler ışığında faize dair uzman yaklaşımlar tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmamızda âyetler, hadisler ve tefsirler referans alınmıştır. Bu araştırmada ilahiyat alanında uzman olan akademisyenlerle mülakatlar gerçekleştirilmiş olup faiz, riba, ev ve araç kredilerine dair uzman kesimin görüş ve düşünceleri analiz edilerek aktarılmaya çalışılmıştır. Yine bu araştırmamızda faiz ile riba arasındaki bağlantı uzman akademisyenlerin görüş ve düşünceleri ekseninde ifade edilmiştir. Özellikle enflasyon bağlamında faizle ribanın birebir aynı olmadığını düşünenler olduğu gibi, faizin günümüz ekonomik sisteminde kaçınılmaz hale geldiğini belirtenler de bulunmaktadır. Katılım bankalarının kâr payı sisteminin faize alternatif olup olmadığı konusunda da farklı yorumlar yapılmıştır. Araç ve ev kredileri konusunda ise, faizli kredilerin caiz olmadığını söyleyenler çoğunluktadır. Ancak zaruret halinde, faizli kredi kullanımının caiz olabileceğini düşünenler de vardır. Genel olarak, faiz ve riba tartışmalarının modern ekonomik sistemin dinî boyutları açısından daha derinlemesine ele alınması gerektiği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir , Kurân , Faiz , Riba.

Kaynakça

• Beydavî, Kadı Nasırüddin Ebu Said. Envaru’t Tenzîl ve Esrâru’t Te’vîl. Çev. Abdülvehhab Öztürk. 1Cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 2017.
• Bilmen, Ömer Nasuhî. Kur’ân-ı Kerîm’in Türkçe Meâli Âlisi ve Tefsiri.1 Cilt. İstanbul: Nisâ Yayınları, ts.
• Canan, İbrahim. Hadis Ansiklopedisi Kütüb-ü Sitte. İstanbul: Akçağ Yayınları, 1 Cilt. ts.
• Coşkun, Mustafa. “Faiz, Banka ve İslam”. İslam Medeniyeti Dergisi 29/4 (1973), 36-40. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1787327
• Emiroğlu, Hasan Tahsin. Esbâb-ı Nüzûl (Kur’ân Âyetlerinin İniş Sebepleri). 9 Cilt. Konya: Kuzucular Ofset, ts.
• İbnu’l Cevzi, Cemalüddin Abdurrahman. Zâdü’l Mesir fi İlmi’t Tefsir. Çev. Abdulvehhab Öztürk. 1 Cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 2015.
• İbnü’d Deyba, Vecîhüddin. Teysîru’l Vusûl İlâ Câmi’i’l Usû’l Min Hadîsi’r Resûl. Çev. Hanifi Akın. 6 Cilt. İstanbul: Karınca&Polen Yayınları, 2020.
• İbn-i Kesir, Ebu’l-Fida İsmail İmadu’d-Din İbn-i Ömer. Tefsîru’l Kur’âni’l Azîm. Çev. Savaş Kocabaş. 1, 2, 5 Cilt. İstanbul: Polen Yayınları, 2020.
• İsfehânî, Râğıb. Müfredât Elfâzı’l Kur’ân. Çev. Yusuf Türker. İstanbul: Pınar Yayınları, 2018.
• Kaya, Erkan. Kur’ân-ı Kerim’in Âyetleri Işığında Zekât Sadaka ve Faizin Toplumsal Boyutu. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2024.
• Kur’ân-ı Kerim Açıklamalı Meali. Çev. Hayrettin Karaman vd. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 8. Basım, 2004.
• Kutup, Seyit. İbrahim Hüseyin. Fî Zilâli’l Kur’ân. Çev. Salih Uçan. vd. 1, 2 Cilt. İstanbul: Dünya Yayıncılık, 2003.
• Nevevi, Muhyiddin. Riyâzu’s Sâlihîn Muhtasar. Çev. M. Emin Özafşar. Bünyamin Erul. 3 Cilt. Ankara: DİB Yayınları, 2013.
• Nursi, Said. Mektûbât. İstanbul: Envar Neşriyat, 6. Basım, 2010.
• Özdemir, Mahmut. (2010). “Faiz (Ribâ) Kavramına İslâmî Bir Yaklaşım”. Kırıkkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18 (2010), 62-76. https://dergipark.org.tr/tr/pub/eskiyeni/issue/37277/432244
• Özsoy, İsmail. “Faiz”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12/110-126. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Razi, Fahruddin. Mefâtihu’l Gayb, Çev. Heyet. 8 Cilt. İstanbul: Huzur Yayınevi, 2002.
• Sabûnî Muhammed Ali. Ahkâm Tefsiri, Çev. Mazhar Taşkesenlioğlu. 1 Cilt. İstanbul: Şamil Yayınevi, 2012.
• Sabûnî Muhammed Ali. Safvetü’t-Tefâsir (Tefsirlerin Özü), Terc. Sadrettin Gümüş. Nedim Yılmaz. 1 Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 2003.
• Yazır, Elmalı M. Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. 1, 2, 6 Cilt. İstanbul: Azim Dağıtım, 1992.
• Yereli A. B. vd. “Osmanlı Kadı Sicillerinde Faiz Uygulamaları: Örnek Kararlar Üzerinden Bir İnceleme”. IV. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu. 1 Cilt. (2017), 33-42.
• Zühaylî, Vehbe. İslâm Fıkhı Ansiklopedisi. Çev. Ahmet Efe. vd. 3 Cilt. İstanbul: Risale/Bayrak Matbaacılık, 2011.