TÜRKİYE CUMHURİYETİ SALNAMELERİNDE HAKKARİ VİLAYETİ

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 3, 224 - 236, 31.07.2025

Recep Büyüktolu

Öz

Salnameler ülkede bir yıl süresince yaşanan olayları ve ülkenin genel durumunu topluca göstermek amacıyla hazırlanmış çalışmalardır. Hazırlandıkları dönemlere ait önemli bilgiler içerdiklerinden araştırmalarda kullanılan temel kaynaklardandır. Osmanlı devleti döneminde başlayan salname hazırlama geleneği Osmanlı’nın yıkılmasının ardından kurulan Türkiye Cumhuriyeti devletinde de 1928 yılına kadar Arap alfabesiyle sürdürülmüştür. Bu tarihten itibaren ise yapılan çalışmalar ise yıllık adıyla ve Latin alfabesiyle devam ettirilmiştir. Salnamelerde Türkiye’nin idari, sosyal, eğitim ve kültürel, ekonomik ve adli özelliklerine dair bilgilere yer verilmiştir. Çalışmada Cumhuriyet Döneminin ilk yıllarında hazırlanmış salnamelerde Hakkari vilayetinin idari, sosyal, kültürel ve ekonomik özelliklerinin tespiti, değerlendirilmesi ve sonrasında Hakkari ile ilgili yapılacak araştırmalara yardımcı olması amaçlanmıştır. Vilayet merkezinde ve kazalarda önde gelen idarecilerinin ve memurlarının görevleri ile adlarına, yeni seçilen Hakkari milletvekillerine, belediyelerin gelirlerine, halkın geçim kaynaklarına, tarımsal faaliyetlerde kullanılan arazi miktarı, yetiştirilen ürün miktarı ve çeşitlerine, hayvancılık faaliyetlerine, ihracat rakamlarına ve nüfusuna dair genel bilgilere yer verilmiştir. Vilayet genelinde yaşanan asayiş olayları, vilayet merkezinde ve kazalarda bulunan cemiyet şubelerinin isimlerine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hakkari , Salnameler , Şemdinan , Beytüşebab , Gevar

Kaynakça

• Aydın, B. (2009). “Salnâme”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 36.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), DH.MKT, 1528/107, H. 1305.
• Duman, H. (2000). Osmanlı Sâlnâmeleri ve Nevsâlleri Bibliyografyası ve Toplu Kataloğu, Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı, Ankara.
• Evirgen Ö. F. vd. (2020). Şehrimiz Hakkari, MEB Temel Eğitim Genel Müdürlüğü Yayını.
• “Kararname No: 3624”, Resmi Gazete, 16 Kânunuevvel 1935 Pazartesi, 3183.
• Kaya, A. M. (2007). Sosyal ve Kültürel Yönleriyle Hakkâri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.
• Matbuat Müdüriyeti Umumiyesi (1926). Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi 1925-1926, İstanbul Devlet Matbaası.
• Matbuat Müdüriyeti Umumiyesi 1927). Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi 1926-1927, İstanbul Devlet Matbaası, İstanbul.
• Matbuat Müdüriyeti Umumiyesi (1928). Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi 1927-1928, İstanbul Devlet Matbaası.
• Özgen, Ö. (2016). Hakkari Vilayetinin Sosyo-İktisadi ve Siyasi Yapısı (1923-1960), Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Uşak.
• Palalı, İ. (2010). “Osmanlı Salnameleri ve Tarih Araştırmalarındaki Kaynak Değeri”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,1-14.
• Sütçü, T. (2004). “Sosyal Bilimlerde Araştırma Kaynağı Olarak Almanaklar, Sâlnâneler ve Yıllıklar”, İlmi Araştırmalar Dergisi, 18, 79-92.
• Şemseddin Sami, Kâmûs-ı Türkî, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1987.
• “Tamimler”, Resmi Gazete, 16 Teşrinievvel 1937 Cumartesi, (3736), 8852.
• TBMM Genel Sekreterliği Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü (2010). TBMM Albümü (1920-2010), Cilt: 1, TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: II, İçtima: 6, 08.06.1340 Cumartesi.
• T. C. İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü (1968). Köylerimiz (1 Mart 1968 gününe kadar), Başbakanlık Basımevi, Ankara.
• Türkiye Cumhuriyeti Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü (1929). “28 Teşrinevvetl 1927 Umumi Nüfus Tahriri, Fasikül: 3, Başvekalet Müdevvenet Matbaası, Ankara, 1929.