Derleme
BibTex RIS Kaynak Göster

“DOĞU SORUNU”NDAN “YENİ BÜYÜK OYUN”A

Yıl 2019, Cilt: 17 Sayı: 31, 1 - 32, 15.05.2019

Öz

Esas itibarıyla XIV. yüzyılda Türklerin Gelibolu’ya ayak basmasıyla başlayan “Doğu Sorunu”, Osmanlı Devleti’nin XVI. yüzyılda Kıbrıs’ı fethiyle birlikte doğu yarı küre diplomasi tarihi yazımında siyasi bir kuram olarak yerini almıştır. “Doğu Sorunu” kavramı, Küçük Kaynarca Antlaşması’ndan başlayarak iki önemli hususta kazanımlar elde eden Rusya’nın, bu güç sayesinde yalnız Osmanlı Devleti’yle değil Fransa ve İngiltere’yle özellikle Osmanlı Devleti toprakları üzerinden bir çatışmaya girmesi sonucu, zaman içinde günümüze kadar daha da genişleyerek yeni bir boyuta kavuşmuştur. Doğu Sorunu, Osmanlı Devleti’nin parçalanması gibi basit bir sorun olmaktan çok, büyük devletlerin parçalanmayı yönetme konusundaki politikalarını belirlemiştir. “Yeni Doğu Sorunu” olarak gündeme gelen bu kavram, İngiltere ile Rusya arasında yaşanan rekabet ile birlikte “Büyük Oyun”a dönüşmüş ve Orta Asya “Büyük Oyun”un sahnesi olarak tanımlanmıştır. İngiltere için Hindistan’a giden yolların ve bölgedeki sömürgelerin korunması hayati önem taşıyan bir politika olarak gündemde kalmıştır. Azerbaycan petrolleri de yine bu kapsamda değerlendirilmiş ve Osmanlı Devleti’nde Jön Türklerin Rusya topraklarında yaşayan Türkleri harekete geçirmeleri, Rusları olduğu kadar İngilizleri de tedirgin etmiştir. Azerbaycan’ın Osmanlı Devleti’nden yardım talep etmesi ve Kafkas İslam Ordusunun kurulması da bu çerçevede değerlendirilerek her iki ülke tarafından tehdit olarak algılanmıştır. XIX. yüzyılda Orta Asya’da gerçekleştirilmek istenen “Büyük Oyun” kuramı da zamanla etki alanını genişleterek XX. yüzyılın sonu itibarıyla “Yeni Büyük Oyun” kuramına evrilmiştir.

Kaynakça

  • ANDERSON, M.S.; The Eastern Question: 1774-1923, London, Macmillan, 1966. _____ ; The Eastern Question, 1774-1923, London, Macmillan, 1968. _____ . (ed.). The Great Powers and the Near East, 1774-1923, New York, St. Martin’s Press, 1970. BASS, Gary J.; Freedom’s Battle: The Origins of Humanitarian Intervention, New York: Alfred A. Knopf, 2008. Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi: Irak-İran Cephesi 1914-1918; Cilt III, Kısım I, Ankara: Gnkur. Basımevi, 1979. Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi: Osmanlı İmparatorluğu’nun Siyasi ve Askeri Hazırlıkları ve Harbe Girişi; Ankara, Gnkur. Basımevi, 1970. Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi: Irak-İran Cephesi 1914-1918; Cilt III, Kısım I. Ankara, Gnkur. Basımevi, 1979. Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi: Kafkas Cephes-3’üncü Ordu Harekâtı; Cilt II, Kitap: II. Ankara, Gnkur. Basımevi, 1993. BLANK, J. Stephen, Stephen C. PELLETIERE, William T. JOHNSEN; "Turkey's Strategic Engagement in the Former USSR and US Interests", Turkey's Strategic Position at the Crossroads of World Affairs, Carlisle Barracks: Strategic Studies Institute, Aralık 1993. CLARK, G.N.; The Zenith of European Power: 1830-1870, Cambridge, Cambridge University Press, 1964. CLAYTON, G.D.; Britain and the Eastern Question: Missolonghi to Gallipoli, London, University of London Press, 1971. CRANFIELD, G.A.; The Press and Society: From Caxton to Northcliffe, London: Longman, 1978. EDWARDS, M. “The New Great Game and the New Great Gamers: Disciples of Kipling and Mackinder”, Central Asian Survey, 22 (1), 2003. FADEYEV, R.I.; Opinion on the Eastern Question, 2’nci Basım. Çev. Thomas Michell, London: Edward Stanford, 1876. FOX BOURNE, H.R.; English Newspapers: Chapters in the History of Journalism, Cilt II, London, Chatto & Windus, 1887. FROMKIN, David; A Peace to End All Peace: Creating the Modern Middle East, 1914-1922, New York, H. Holt, 1989. _____ ; “Great Game in Asia”, Foreign Affairs, 58 (4), (1980). GALLENGA, Antonio Carlo N.; Two Years of the Eastern Question, London, Samuel Tinsley, 1877. GILLARD, David; The Struggle for Asia, 1828-1914: A Study in British and Russian Imperialism, London, Methuen, 1977. GLADSTONE, William Ewart; Bulgarian Horrors and the Question of the East, London: John Murray, 1876. GLENNY, Misha; The Balkans: Nationalism, War, and the Great Powers, 1804-1999, New York, Viking, 2000. _____ ; “Only in the Balkans”, London Review of Books, April 29, 1999. HARCOURT, Freda; “Disraeli’s Imperialism, 1866-1868: A Question of Timing”, The Historical Journal, 23, No. 1 (1980). HARRIS, Norman Dwight; Europe and the East, Cambridge, Riverside Press, 1926. HOFFMAN, S.; Primacy or World Order: American Foreign Policy since the Cold War, New York, McGraw-Hill, 1978. HOLLAND, Robert, Diana MARKIDES; The British and the Hellenes: Struggles for Mastery in the Eastern Mediterranean 1850-1960, Oxford, Oxford University Press, 2006. HOPKINS, A. G.; “The Victorians and Africa: A Reconsideration of the Occupation of Egypt, 1882”, Journal of African History, 27 (1986). HOPKIRK, Peter; The Great Game: The Struggle for Empire in Central Asia, New York, Kodansha International, 1992. _____ ; The Great Game: On Secret Service in High Asia, London, John Murray, 2006. _____ ; “The Great Game revisited?”, Asian Affairs, 33 (1), (2002). HOZIER, Henry Montague; The Russo-Turkish War: Including an Account of the Rise and Decline of the Ottoman Power and the History of the Eastern Question, London, Mackenzie, 1878. http://www.historyextra.com/period/tudor/the-east-india-company-howa-trading-company-became-an-imperial-ruler; Erişim tarihi: 18.06.2019, 22:35. HUASHENG, Z.; “Central Asian Geopolitics and China’s Security,” Strategic Analysis, Routledge 33 (4), 2009. IGNATIEV, P.N.; Russian Intrigues: Secret Despatches of General Ignatieff and Consular Agents of the Great Panslavic Societies, London: W. Ridgeway, 1877. ISERI, E. (2009); “The US Grand Strategy and the Eurasian Heartland in the Twenty-First Century”, Geopolitics, 14 (1). JASTROW, Morris Jr.; “The Turks and the Future of the Near East”, Annals of the American Academy of Political and Social Science, 84 (1919). JELAVICH, Barbara; A Century of Russian Foreign Policy: 1814-1914, New York: J.B. Lippincott, 1964. _____ ; The Ottoman Empire, the Great Powers, and the Straits Question, 1870-1887, Bloomington: Indiana University Press, 1973. _____ ; Russia’s Balkan Entanglements 1806-1914, Cambridge, Cambridge University Press, 1991. JELAVICH, Charles, Barbara JELAVICH; The Establishment of the Balkan National States 1804-1920, Seattle, University of Washington Press, 1977. GALLAGHER, John, Ronald ROBINSON; “The Imperialism of Free Trade,” Economic History Review, (New Series) 6, No. 1 (1953). KANDIYOTI. R.; “What price access to the open seas? The geopolitics of oil and gas transmission from the Trans-Caspian Republics”, Central Asian Survey, 27 (1), 2008. KEDOURIE, Elie; “Britain, France, and the Last Phase of the Eastern Question”, Proceedings of the Academy of Political Science, 29, No. 3 (1969). KELLY, D.; “End of the Great Game: British intervention in Russia’s Southern Borderlands and the Soviet response”, The Journal of Slavic Military Studies, 13 (4), (2000). KOSS, Stephen; The Rise and Fall of the Political Press in Britain: The Nineteenth Century, Chapel Hill: The University of North Carolina Press, 1981. LANSFORD, T.; “The Great Game renewed? US – Russian rivalry in the arms trade of South Asia”, Security Dialogue, 33 (2), (2002). “Lord Stratford de Redcliffe on the Eastern Question”; The Times, 18 Mayıs 1876. MacCOLL, Malcolm; The Eastern Question: Its Facts & Fallacies, London, Longmans, Green, and Co, 1877. _____ ; The Eastern Question: The Three Great Perils of England, London, W. Ridgeway, 1877. _____ ; Three Years of the Eastern Question, London, Chatto, 1878. MacFIE, A.L.; The Eastern Question, 1774-1923, Harlow, Longman, 1996. MARRIOTT, J.A.R.; The Eastern Question: An Historical Study in European Diplomacy, 4th ed. Oxford, Clarendon, 1940. MEDLICOTT, W.N.; The Congress of Berlin and After: A Diplomatic History of the Near Eastern Settlement, 1878-1880, London, Methuen, 1938. MEYER, Karl Ernest, Shareen Blair BRYSAC; Tournament of Shadows: The Great Game and Race for Empire in Central Asia, Washington: Counterpoint, 1999. MORGAN, G.; “Myth and reality in the Great Game”, Asian Affairs, 1973, 60. MORLEY, John; The Life of William Ewart Gladstone, vol. I, New York, Macmillan, 1911. PENSON, Lillian; Foundations of British Foreign Policy from Pitt (1792) to Salisbury (1902), Cambridge, Cambridge University Press, 1938. PSOMIADES, Harry J.; The Eastern Question: The Last Phase: A Study in Greek-Turkish Diplomacy, Thessalonike: Institute for Balkan Studies, 1968. RAWLINSON, A.; Adventures in the Near East 1918-1922, London, Jonathan Cape, 1934. Remarks on the Conduct and Probable Designs of Russia; London, James Ridgeway, 1832. RIEBER, Alfred J.; “The Historiography of Imperial Russian Foreign Policy: A Critical Survey”, Imperial Russian Foreign Policy, ed. Hugh Ragsdale, Cambridge, Cambridge University Press, 1993. RUMER, Boris Z.; “The Gathering Storm in Central Asia”, Orbis, Cilt 37, Sayı 1, Kış 1993. SCHWARTZBERG, Steven; “The Lion and the Phoenix – II”, Middle Eastern Studies, 24, No. 3, 1988. SETON-WATSON, R.W.; Disraeli, Gladstone and the Eastern Question: A Study in Diplomacy and Party Politics, New York, W.W. Norton & Company, 1972. SHANNON, Richard T.; Gladstone and the Bulgarian Agitation 1876, London, Thomas Nelson and Sons, 1963. SNYDER, Jack; Myths of Empire: Domestic Politics and International Ambitions, Ithaca, Cornell University Press, 1991. STAVRIANOS, L.S.; “The Influence of the West on the Balkans”, The Balkans in Transition: Essays on the Development of Balkan Life and Politics since the Eighteenth Century, Charles JELAVICH, Barbara JELAVICH (eds.). Berkeley: University of California Press, 1963. SUMNER, B.H.; Russia and the Balkans, 1870-1880, Oxford, OUP, 1937. TEMPERLEY, H., A.J. GRANT; Europe in the Nineteenth Century (1789-1914), London, Longmans, 1928. TEMPERLEY, Harold; England and the Near East: The Crimea, London, Longmans and Green, 1936. TOYNBEE, Arnold; Turkey: A Past and a Future, New York, George H. Doran, 1917. TUSAN, Michelle; “Britain and the Middle East: New Historical Perspectives on the Eastern Question”, History Compass, 8, No. 3, (2010). TÜRKER, (E) Yarbay Rüştü; Birinci Dünya Harbi’nde Bakû Yollarında 5’inci Kafkas Piyade Tümeni, Ankara, Gnkur. Basımevi, 2006. XU, Xiaojie; “The Oil and Gas Links Between Central Asia and China: A Geopolitical Perspective”, OPEC Review, Mart 1999. YAPP, Malcolm; “The Legend of the Great Game”, Proceedings of the British Academy. YÜCEER, Nasır; Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı Ordusu'nun Azerbaycan ve Dağıstan Harekâtı: Azerbaycan ve Dağıstan'ın Bağımsızlığını Kazanması 1918, Ankara, Gnkur. Basımevi, 1996.
Toplam 1 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Derlemeler
Yazarlar

Yusuf Serdar Demirtaş Bu kişi benim 0000-0002-6800-3924

Yayımlanma Tarihi 15 Mayıs 2019
Yayımlandığı Sayı Yıl 2019 Cilt: 17 Sayı: 31

Kaynak Göster

APA Demirtaş, Y. S. (2019). “DOĞU SORUNU”NDAN “YENİ BÜYÜK OYUN”A. Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, 17(31), 1-32.
AMA Demirtaş YS. “DOĞU SORUNU”NDAN “YENİ BÜYÜK OYUN”A. ATAD. Mayıs 2019;17(31):1-32.
Chicago Demirtaş, Yusuf Serdar. ““DOĞU SORUNU”NDAN ‘YENİ BÜYÜK OYUN’A”. Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi 17, sy. 31 (Mayıs 2019): 1-32.
EndNote Demirtaş YS (01 Mayıs 2019) “DOĞU SORUNU”NDAN “YENİ BÜYÜK OYUN”A. Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi 17 31 1–32.
IEEE Y. S. Demirtaş, ““DOĞU SORUNU”NDAN ‘YENİ BÜYÜK OYUN’A”, ATAD, c. 17, sy. 31, ss. 1–32, 2019.
ISNAD Demirtaş, Yusuf Serdar. ““DOĞU SORUNU”NDAN ‘YENİ BÜYÜK OYUN’A”. Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi 17/31 (Mayıs 2019), 1-32.
JAMA Demirtaş YS. “DOĞU SORUNU”NDAN “YENİ BÜYÜK OYUN”A. ATAD. 2019;17:1–32.
MLA Demirtaş, Yusuf Serdar. ““DOĞU SORUNU”NDAN ‘YENİ BÜYÜK OYUN’A”. Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, c. 17, sy. 31, 2019, ss. 1-32.
Vancouver Demirtaş YS. “DOĞU SORUNU”NDAN “YENİ BÜYÜK OYUN”A. ATAD. 2019;17(31):1-32.