Exile in the Ottoman Empire : A Paradigm of Arwad/ the classical Aradus or Ruad Island* (The 18th Century)

Yıl 2022, , 142 - 152, 06.07.2022

Mustafa Koyuncu

https://doi.org/10.17067/asm.1116824

Öz

The Notion of ‘Exile’ is of vital importance the period from the Ottoman Empire onwards. Sending into exiles is carried out mostly for residential purposes in the beginning, however in the following years, punishment has a critical point in the exile implementations. The Ottoman Empire aims to ensure public safety and to make economic and social life more efficient with this punishment method. The method of exile stands out as a type of punishment that has been used very frequently, especially since the 18th century. The state enforces exiles to various islands. Arwad Island, Lesbos, Limnos and Bozcaada are some of these exile regions. Among the reasons why the criminals are exiled to the islands is the fact that the islands are surrounded by seas on all four sides and there is slight possibility of an escape from these places. The person who is exiled to the Arwad Island, the only island of Syria used as a settlement due to of many kinds of crimes, is sentenced to life imprisonment such as kalebend or cezirebend. The Ottoman Empire takes the demands and complaints of the exiled into account from the moment they are sentenced, and allowed them to be released with amnesty, sometimes with general amnesties, and sometimes on excuses.

Anahtar Kelimeler

Arwad Island, Exile, Kalebend, Cezirebend

Osmanlı Devleti’nde Sürgün: Arvad Adası Örneği (18. Yüzyıl)

Öz

Sürgün olgusu Osmanlı Devleti’nin kuruluş yıllarından itibaren önemli bir yer tutmaktadır. Başlangıçta daha çok iskân amaçlı sürgünler gerçekleştirilirken daha sonraki yıllarda sürgün uygulamalarında cezalandırma amacı ön plana çıkmıştır. Osmanlı Devleti bu cezalandırma yöntemiyle kamu güvenliğini sağlamayı, iktisadi ve sosyal hayatı daha verimli bir hale getirmeyi amaçlamıştır. Sürgün yöntemi özellikle 18. yüzyıldan itibaren çok sık kullanılan bir ceza türü olarak göze çarpmaktadır. Devlet sürgünleri çeşitli adalara yapmaktaydı. Arvad Adası, Midilli, Limni ve Bozcaada bu sürgün bölgelerinden bazılarını oluşturmaktadır. Suçluların adalara sürgün edilmelerinin sebepleri arasında adaların etrafının dört tarafının denizlerle çevrili olması kaçış ihtimalini biraz daha azaltmaktadır. Çeşitli suçlardan dolayı Suriye’nin yerleşim yeri olarak kullanılan tek adası Arvad Adası’na sürgün edilen kişi veya kişiler kalebend ya da cezirebend gibi cezalara çarptırılıyordu. Osmanlı Devleti sürgün edilenlerin talep ve şikâyetlerini cezaya çarptırıldıkları andan itibaren dikkate almış bazen genel aflarla bazen de mazeretler üzerine çeşitli aflarla salıverilmelerine imkân tanımıştır.

Anahtar Kelimeler

Arvad Adası, Sürgün, Kalebend, Cezirebend.

Kaynakça

• BOA, Ali Emirî, SABH.I., 144/9683. (H-02-09-1197- M-01-08-1783).
• BOA, Ali Emirî,SMST.II, 303/24242. (H-29-12-1173-M-08-06-1766).
• BOA, Cevdet Hariciye, 163/8145. (H-15-04-1144 -M.17-10-1739).
• BOA, Cevdet Belediye, 118/5868. (H-29-08-1178-M-21-02-1765).
• BOA, Cevdet Zabtiye, 16/776. (18-10-1121-M-21-09-1709).
• BOA, Cevdet Zabtiye 74/3665. (H-30-07-1123-M-13-09-1711).
• BOA, Cevdet Zabtiye 89/4444. (H-12-09-1144-M-09-03-1732).
• BOA, Meclis-i Vâlâ Riyaseti Defter (MVL), 24/4. (H-19-02-1274-M-09-10-1857); BOA, Mora Ahkam Defteri, DN: 2
• BOA, Mühimme Defteri, DN: 115, 117, 120, 122, 128, 132, 133.
• Aktan, A. (1999), Memlük-Haçlı münasebetleri, Ankara: TTK Yayınları; Ana Britannica. (1992), C.II, İstanbul.
• Barkan, Ö. L. (1953), “Osmanlı İmparatorluğunda bir iskan ve kolonizasyon metodu olarak sürgünler, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt: 15 Sayı: 1-4, 1953, ss. 209-237.
• Buzpınar, Ş.T. (2009), Suriye, DİA, Cilt 37, ss. 550-555.
• Çiçek, A. (2013), “Türklerde iskan siyaseti”, İnönü Üniversitesi Uluslararası Bilimler Dergisi, 2/2, ss. 29-46.
• Çeribaş, V. (2018), 33 numaralı kalebend defteri (s.1-133/H-1227-1229/M-1812-1814) (Metin ve İnceleme), İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Çetin, A. (2021), “Doğu Akdeniz’de Memlûk-Haçlı mücadelesinde Trablus şehri”, Türkiyat Mecmuası, 31/1, ss. 185-197.
• Daşcıoğlu, K. (2007), Osmanlı’da Sürgün Osmanlı Devleti’nin Sürgün Siyaseti (XVIII.Yüzyıl), İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Demiryürek, M. - Yazar, H., (2017), “Osmanlı arşiv belgelerine göre Kıbrıs’ta İngiltere Konsolosluğu (1700-1800)”, Belleten, 81/290, ss.89-134.
• Devellioğlu, F. (2010), Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Erim, N. (1984), “Osmanlı İmparatorluğuˈnda kalebendlik cezası ve suçluların sınıflandırılması üzerine bir deneme”, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 4/4, ss. 79-88.
• Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi. (2011), Haz. Seyit Ali Kahraman, 9. Kitap 1. Cilt, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Fidan, M. (2013), “1714-1715 tarihleri arasında Ayıntab’da sosyal, siyasî ve iktisadî yapı (65 numaralı Ayntab Şer’iye sicili’ne göre)”, Asia Minor Studies, 1/2, ss. 72-92.
• Galil, G. (1996), The chronology of the Kings of Israel and Judah, E.J. BRILL.; İşbilir, Ö. (2019), Kalebend, DİA, ss. 5-7.
• Koyuncu, M., (2020), (Ed: Yunus Emre Tansü),"XVIII. yüzyılda Kilis ve çevresindeki aşiretlerin eşkıyalık hareketleri", Kurmancan Datka Anısına Türkiye ve Türk Dünyası Araştırmaları-IV, Gaziantep, ss. 221-251.
• Koyuncu, M., (2022), XVIII. yüzyılda Kilis ve havalisindeki aşiretler (iskan ve eşkıyalık), (Ed: Doç. Dr. Serhat Kuzucu), Kilis: KİTAM Yayınları.
• Kuzucu, S. (2016), “Osmanlı Devleti’nin aşiretleri iskân politikası ve bir iskân bölgesi olarak Halep ve Rakka (XVIII. yüzyılda)”, II. Ortadoğu Konferansları: Ortadoğu’daki Çatışmalar Bağlamında Göç Sorunu, Kilis, ss. 598-607.
• Na’aman, N, (2005), Ancient Israel and its neighbors interaction and counteraction, Cilt 1.
• Şemseddin Sami, (2015). Kāmûs -ı Türkî, İstanbul: Çağrı Yayınları. ; Türcan, T. (2010), Sürgün, DİA, Cİlt 38, ss. 164-166.
• Polat, Ü. (2013), “Arvad: Doğu Akdenız'de bir Osmanlı adası ve I. Dünya Savaşı'ndaki fonksiyonları”, Belleten, 77/278, ss. 219-238.
• Ünlü M. – Çeribaş, V. (2019), “Kalebend defterlerine göre Osmanlı’da kadın mahkûmlar (1800-1815)”, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 6/16, ss.535-553.
• Yazar, H. (2014), 2 numaralı Mora ahkâm defterine göre; Osmanlı İmparatorluğu’nda İngilizler (1717-1750), Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.