Türkiye Cumhuriyeti’nde 1923-1960 Döneminde İskân Politikaları ve Finansal Kurumların Rolü: Kurumsallaşma, Entegrasyon ve Kalkınma Bağlamında Bir İnceleme

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 2, 65 - 77, 28.07.2025

Ramazan Çelem

Öz

1923 yılında Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte Türkiye, siyasal ve toplumsal yapısını yeniden inşa sürecine girmiş; bu sürecin en kritik unsurlarından biri göç ve iskân politikaları olmuştur. Özellikle Balkanlar, Kafkasya ve Orta Doğu’dan gelen Türk-Müslüman toplulukların Anadolu’ya yönlendirilmesi, devletin toplumsal mühendislik projeleriyle doğrudan ilişkilendirilmiştir. Bu süreçte göç, yalnızca demografik değil; aynı zamanda ulusal birlik, tarımsal üretim, stratejik nüfuslandırma ve sosyal uyum açısından bir araç olarak görülmüştür.
1934 tarihli 2510 sayılı İskân Kanunu ile göçmen yerleştirme süreci yasal ve kurumsal zemine oturtulmuş; iskân komisyonları kurulmuş ve yerleştirme planları hazırlanmıştır. Ancak ekonomik kaynakların yetersizliği, sürecin yalnızca idari tedbirlerle yürütülemeyeceğini göstermiştir. Bu noktada Ziraat Bankası ve Emlak ve Eytam Bankası gibi kamu finans kurumları devreye girmiştir. Ziraat Bankası tarımsal üretimi destekleyen krediler sağlarken, Emlak ve Eytam Bankası konut temini için uzun vadeli finansman sunmuştur.
Çalışma, 1923-1960 arasında uygulanan iskân politikalarını finansal kurumlar ekseninde analiz ederek, bu politikaların ekonomik entegrasyon, sosyal istikrar ve kalkınma üzerindeki etkilerini ortaya koymaktadır. Ayrıca TBMM'de gündeme gelen "Göç Bankası" önerileri gibi kurumsal girişimler de incelenmiştir. Sonuçta göç ve iskân politikalarının sürdürülebilir kalkınma için çok boyutlu ve bölgesel farkları gözeten planlamalarla yürütülmesi gerektiği vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Göç ve İskan Politikaları , Erken Cumhuriyet Dönemi , Ziraat Bankası , Göçmen Entegrasyonu , Finansal Destek Mekanizmaları

Settlement Polıcıes And The Role Of Fınancıal Instıtutıons in The Republıc Of Turkey Durıng The Perıod 1923-1960: An Analysıs in The Context Of Instıtutıonalızatıon, Integratıon, And Development

Öz

With the proclamation of the Republic in 1923, Türkiyr entered a period of political and social reconstruction, during which one of the most critical components was migration and settlement policies. The relocation of Turkish-Muslim communities from the Balkans, the Caucasus, and the Middle East to Anatolia was directly linked to the state’s social engineering initiatives. In this context, migration was seen not only as a demographic issue but also as a tool for fostering national unity, agricultural production, strategic population distribution, and social cohesion.
The Settlement Law No. 2510, enacted in 1934, provided a legal and institutional framework for the resettlement process. Settlement commissions were established, and detailed plans for migrant placement were prepared. However, the insufficiency of economic resources revealed that administrative measures alone were inadequate. At this point, public financial institutions such as Ziraat Bank and the Emlak ve Eytam Bank stepped in. Ziraat Bank provided agricultural loans, while Emlak ve Eytam Bank offered long-term financing for housing needs.
This study analyzes the settlement policies implemented between 1923 and 1960 through the lens of financial institutions, revealing their impacts on economic integration, social stability, and development. It also examines institutional proposals such as the "Migration Bank" brought to the agenda of the Grand National Assembly of Türkiye (TBMM). The conclusion emphasizes that migration and settlement policies must be carried out with multi-dimensional planning that takes regional differences into account to ensure sustainable development.

Anahtar Kelimeler

Migration and Settlement Policies , Early Republican Period , Ziraat Bank , Migrant Integration , Financial Support Mechanisms

Kaynakça

• I. Arşiv Belgeleri
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi TBMMZC. (1934). Devre: IV, İçtima:4, Cilt:25,
• İnikad:25. 23 Aralık, s. 199-202.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMMTD). (1952). Dönem: IX, Toplantı: 3,
• Cilt:17, Birleşim:1. 1 Kasım, s. 5-10.
• TBMMTD. (1952). Dönem: IX, Toplantı: 3, Cilt:17, Birleşim:4. 14 Kasım, s. 65-70.
• II. Resmî Yayınlar
• Türkiye Cumhuriyeti Resmî Gazete (TCRG). (1934, 29 Aralık). Sayı: 2892, s. 4598.
• DP. (1953). Demokrat Parti Hizmetinde Bulunduğu Türk Milletine Hesap Veriyor. Yeni İktidarın Çalışmaları 22/5/1950- 22/5/1953.
• III. Süreli Yayınlar
• Akşam Gazetesi. (1935). Muhacirler için Göç Bankası. 26 Nisan, s. 1.
• Akşam Gazetesi. (1935). Mesken için borç para. 27 Nisan, s. 3.
• Milliyet Gazetesi. (1952). İskân Bankası tasarısı. 11 Ocak, s. 1.
• Milliyet Gazetesi. (1952). Göçmenlere tevzi edilecek topraklar. 18 Mart, s. 7.
• Nadi, Y. (1930). İskân siyaseti. Cumhuriyet, 14 Kasım, s. 1.
• Son Telgraf Gazetesi. (1938). Göçmen programı. 24 Mayıs, s. 3.
• Tan Gazetesi. (1935). Göç bankası. 27 Nisan, s. 8.
• Ulus Gazetesi. (1935). Ziraat Bankasında çalışmalar. 27 Kasım, s. 5.
• Vakit Gazetesi. (1930). Göç bankası. 8 Temmuz, s. 2.
• Vatan Gazetesi. (1952). Ziraat Bankası Kütahya. 2 Temmuz, s. 3-10.
• Zafer Gazetesi. (1950). Göçmenlere dair mühim bir kararname. 18 Kasım, s. 1-4.
• IV. Tezler ve Akademik Yayınlar
• Arı, K. (1992). Cumhuriyet dönemi nüfus politikasını belirleyen temel unsurlar. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 8(23), 409-420.
• Arı, K. (1999). Türkiye’de Mübadele dönemi toprak mülkiyeti ve tarımda değişim. 75 Yılda Köylerden Şehirlere. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, s. 97-114.
• Baytal, Y. (2017). Cumhuriyet'in İlk Yıllarında Muhacir ve Mültecilerin İskân ve İaşe Sorunları
• (1923-1930). Osman Köse (Düz.), Geçmişten Günümüze Göç. Samsun: Canik
• Belediyesi Kültür Yayınları, 1401-1414.
• Dündar, F. (2008). İttihat ve Terakki'nin Müslümanları İskân Politikası (1913-1918). İstanbul:
• İletişim Yayınları.
• Geray, C. (1962). Türkiye’den ve Türkiye’ye göçler ve göçmenlerin iskânı (1923-1961),
• Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara.
• Geray, C. (1970). Türkiye’de göçmen hareketleri ve göçmenlerin yerleştirilmesi.
• Ortadoğu Amme İdaresi Dergisi, 3(4), 8-36.
• İnan, C. E. (2012). Türkiye’de İskân Siyaseti: İskana Yönelik Örgütsel Yapı Üzerine bir
• İnceleme. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. 22, s. 82-102.
• İpek, N. (1994). Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri (1877-1878), TTK Basımevi, Ankara.
• Kalaycı, İ. (2014). Ortadoğu'dan Türkiye'ye Yapılan Göçler 1923-200 (Irak ve Suriye
• Göçleri). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Elâzığ Fırat Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elâzığ.
• Kasımoğlu, A. (2024). Türk Milliyetçiliği ve Anadoluculuk Arasındaki İlişkiyi Yeniden Değerlendirmek: Remzi Oğuz Arık’ın Perspektifi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 14(2), 1698–1710. https://doi.org/10.48146/odusobiad.1528775