An Evaluation on the Conception of Religion in the Hittite Civilization

Yıl 2019, , 15 - 23, 24.01.2019

Hayrettin Yiğit

https://doi.org/10.17067/asm.497886

Öz

While many of the turkish tribes who
migrated from Central Asia to many parts of the world centuries ago moved to
settled life overtime, some tribes and clans continued to live nomadic life.
Many of the Oghuz tribes who adopted this nomadic lifestyle came from the
regions in the west of the Kızılırmak arc and the west of the line that
included İçel in Anatolia to Rumeli lands and they continued their lives in the
plains in winters and in the plateaus in summers completely depending on the
animal husbandry. This nomadic community was named as Yörük-Türkmen in
Anatolia. The word yörük, which is used in socio-cultural life, has been used
in hidtorical documents since 14th century. The word has been undergone
phonetic changes such as yogrük, yörügen yörük, yürük, yuvruk, yüğrük, yüğrük,
yürük, yuvrük, yüyrük in the Anatolian dialects. Because of the differences in
articulation, the origin of the word yörük whether it was derived from the
words yorı-, yürük or yüğrük has resulted in controversy and no clear result
has been found. In this article, it is aimed to make a general opinion by
giving the meanings of these words in dictionaries and the use of these words
from the first works of Turkish. 

Anahtar Kelimeler

Nomad, Yörük, Yürük, Yüğrük, Dictionary

YÖRÜK “YÖRÜR MÜ?” YÖRÜK KELİMESİNİN ETİMOLOJİSİ ÜZERİNE BİR DENEME

Öz

Orta Asya’dan yüzyıllar önce ayrılarak
dünyanın dört bir tarafına göç eden Türk boylarından birçoğu, zaman içerisinde
yerleşik hayata geçerken bazı boy ve aşiretler ise konar-göçer yaşamaya devam
etmiştir.  Bu konar-göçer hayat tarzını
benimseyen Oğuz boylarının birçoğu Anadolu’da Kızılırmak yayının batısından
İçel’i de içine alan çizginin batısında kalan bölgeler ile Rumeli topraklarına
kadar gelmişler ve yaşamlarını tamamen hayvancılığa bağlı olarak kışın ovalarda
yazın da yaylalarda sürdürmüşlerdir. Anadolu’da konar-göçer bu topluluklara
Yörük-Türkmen adı verilmiştir. Sosyo-kültürel yaşantılarına bağlı olarak
kullanılan yörük kelimesi tarihi
belgelerde 14. yüzyıldan itibaren kullanılmıştır. Kelime Anadolu ağızlarında yogrük, yörügen yörük, yürük, yuvruk, yüğrük,
yürük, yuvrük, yüyrük gibi fonetik değişikliklere uğramıştır. Söyleyiş
farklılıklarından dolayı yörük
kelimesinin köken olarak yorı-, yürük,
yüğrük kelimelerinden hangisinden geldiği tartışmalara neden olmuş ve net
bir sonuca varılmadığı görülmüştür. Makalede bu kelimelerin Türkçenin ilk
eserlerinden itibaren kullanımı ve sözlüklerdeki anlamları verilerek genel bir
kanıya varmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Konar-Göçer, Yörük, Yürük, Yüğrük, Sözlük

Kaynakça

• Aktan, Oğuz. (1996). “Antalya çevresinde ve güney Anadolu'da depreşen, dinen, konar- göçer asabiyet”, Yörükler, Ankara: Kültür bakanlığı.
• Atalay, B. (1985). Divanü Lugat-İt Tü rk tercümesi, Ankara: TDK.
• Caferoğlu, A. (1968). Eski Uygur Türkçesi sözlüğü, Ankara: TDK.
• Cemiloğlu, M. (2002). Bursa dağ köylerinde Türkmen kültürü, Bursa: Bursa Uludağ, üniversitesi basımevi.
• Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe sözlük, İstanbul: Ötüken neşriyat.
• Çetintürk, S (1943). Osmanlı İmparatorluğu'nda yürük sınıfı ve hukuki statüleri, Ankara: A.Ü. DTCF dergisi, (109).
• Dulkadir, H. (1997). İçel’de son Yörükler Sarıkeçililer, İçel: İçel valiliği yay.
• Eröz, Mehmet (1967). "Türk köy sosyolojisi meseleleri Yörük-Türkmen köyleri", Türkiye Harsi ve içtimai araştırmalar dergisi, (81).
• Eyüboğlu, İ. Z. (1998). Türk dilinin etimoloji sözlüğü, İstanbul: Sosyal yay.
• Gülensoy, T. (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü c.2, S.1195-1196, Ankara: TDK.
• Gündüz, T. (1997). Anadolu’da Türkmen aşiretleri “Bozulus Türkmenleri 1540-1640”, Ankara: Bilge yay.
• Güngör, K. (1941). “Cenubi Anadolu yörüklerinin etno-antropolojik tetkiki”, Ankara: Dil ve tarih coğrafya fakültesi antropoloji ve etnoloji enstitüsü neşriyatı.
• Güzeldir, M. (2002). Abuşka lügati (giriş-metin-dizin.)(Basılmamış doktora tezi), Erzurum: Atatürk üniversitesi.
• Büyük Larousse (1992). Yörük, c.24, , İstanbul: Milliyet yay.
• Muhammad, R. (2014). Zemahşeri mukaddimetül edeb eserinin Osmanlı Türkçesi ile tercümeli Tahran nüshası (Elif-Dal kısmı) (Giriş-dil özellikleri-transkripsiyonlu metin dizin). (Basılmamış yüksek lisans tezi), İstanbul: Yıldız teknik üniversitesi.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2004). Örnekleriyle Türkçe sözlük, İstanbul: MEB.
• Ramazanoğlu, M. (1942). Bir Kitâbiyât, Çığır mecmuası, (117).
• Sümer, F. (1949-1950). “16. Asırda Anadolu, Suriye ve Irak'ta yaşayan Türk aşiretlerine umumi bir bakış”, İ.Ü.İ.F. mecmuası, c.11, (1-4), s.502.509, İstanbul.
• -----------, (1992). Oğuzlar (Türkmenler), İstanbul: Türk dünyası araştırmaları vakfı yay.
• Şahin, İ. (1987). “Osmanlı devrinde konar-göçer aşiretlerin isim almalarına dair bazı mülahazalar”, İstanbul üniversitesi edebiyat fakültesi tarih enstitüsü dergisi Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu sayısı, s.195-208, İstanbul.
• Tekin, T. (2016). Orhon Türkçesi grameri, Ankara: TDK.
• Toparlı, R. & Vural, H. ( 2007). Kıpçak Türkçesi sözlüğü, Ankara: TDK.
• Türkay, C. (1979). Başbakanlık arşiv belgelerine göre Osmanlı imparatorluğunda oymak, aşiret ve cemaatler, İstanbul: Tercüman gazetesi yay.
• Türkdogan, O. (1996). “Anadolu'nun etnik yapısı, dünü ve bugünü”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, (112).
• Sami, Ş. (2017). Kâmûs-ı Türkî (Latin harfleriyle) İstanbul: İdeal yay.
• Türk Dil Kurumu (1995). Tarama sözlüğü, Ankara: TDK.
• Üşenmez, E. (2006). Karahanlı Türkçesi sözlüğü. (Basılmamış yüksek lisans tezi) Kütahya: Dumlupınar üniversitesi.