War in 20th Century Turkish Theater and M. Sezai's play titled “Jihad-ı Mukaddes Yahud Trablusgarp'ta Osmanlı- İtalya Cengi”

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 2, 102 - 120, 28.07.2025

Edanur Kaymakçı

https://doi.org/10.17067/asm.1721721

Öz

Theatre acts as a mirror reflecting the society. It reflects the social events and processes, the attitudes and attitudes they exhibit in the face of what the society is going through on the stage. Theatres can benefit from many different fields and developments. For Turkish Theatre, historical developments have always been among the main subjects of theatre. Many events such as the successes of states, heroism, developments behind the front, wars, occupations, rebellions have been among the subjects that feed the Turkish theatre. For this reason, historical developments have been an indispensable field for theatre as in other literary genres. This study examines how the Tripolitan War of 1911-1912, which took place in the last years of the Ottoman Empire, was reflected in Turkish theatre and on the stage. It was aimed to draw attention to the impact of the staged Tripoli War on the society and the messages that the playwrights wanted to give. For these purposes, the play titled ‘Cihad-ı Mukaddes yahut Trablusgarp'ta Osmanlı- İtalya Cengi’, which was written by M. Sezai, Director of Sahne-i Edep in 1911 and is one of the theatre works that have survived to the present day, has been transcribed and analysed. Through the example of the Tripoli War, it was tried to convey how the wars were subjected, portrayed and reflected to the society in Turkish theatre.

Anahtar Kelimeler

Theatre , War , Tripoli War

20. Yüzyıl Türk Tiyatrosunda Savaş ve M. Sezai’nin “Cihad-ı Mukaddes Yahud Trablusgarp’ta Osmanlı-İtalya Cengi” Adlı Piyesi

Öz

Tiyatro, toplumu yansıtan bir ayna rolü görmektedir. Toplumsal olayları ve süreçleri, toplumun yaşadıkları karşısında sergiledikleri tavır ve tutumları sahnede bizlere yansıtır. Tiyatrolar birbirinden farklı birçok alandan ve gelişmelerden faydalanabilir. Türk Tiyatrosu için tarihsel gelişmeler Tanzimat döneminden itibaren tiyatronun ana konuları arasında yer almıştır. Devletlerin başarıları, kahramanlıkları, cephe gerisinde yaşanan gelişmeler, savaşlar, işgaller, isyanlar gibi birçok farklı olay Türk tiyatrosunu besleyen konular arasında yer almıştır. Bu nedenle tarihsel gelişmeler diğer edebi türlerde olduğu gibi tiyatro için de vazgeçilemeyen bir alan olmuştur. Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nin son yıllarında yaşanan 1911-1912 tarihli Trablusgarp Savaşı’nın Türk tiyatrosunda ve sahnede nasıl yansıtıldığı incelenmiştir. Sahnelenen Trablusgarp Savaşı’nın toplum üzerindeki etkisine ve piyesi oynayanların vermek istedikleri mesajlara dikkat çekilmek istenmiştir. Bu amaçlar doğrultusunda 1911 yılında Sahne-i Edep Müdürü M. Sezai tarafından yazılan ve günümüze kadar ulaşan tiyatro eserlerinden birisi olan “Cihad-ı Mukaddes yahut Trablusgarp’ta Osmanlı- İtalya Cengi” adlı piyesin transkripsiyonu ve incelemesi yapılmıştır. Trablusgarp Savaşı örneği üzerinden savaşların Türk tiyatrosunda nasıl konu edinildiği, canlandırıldığı ve topluma nasıl yansıtıldığı aktarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tiyatro , Savaş , Trabslugarb Savaşı

Kaynakça

• BOA, Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO.) 3811/285770.
• BOA, Dahiliye Evrak Odası Kalemi (DH. EUM.VRK), 2/35.
• BOA., Dahiliye Muhaberat-ı Umumiye İdaresi (DH. MUİ), 140/1.
• BOA., Dahiliye Hukuk (DH.H…,) 37/7.
• Çağın, Ş. (2010). II. Meşrutiyet Döneminde İzmir’de Çıkmış Olan Mizah Gazeteleri -Edep Yahu-, Türklük Bilim Araştırmaları Dergisi, sayı 28, s. 117-144.
• Güneş, G. (2005). II. Meşrutiyet’te İzmir’de Tiyatro Yaşamı, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, sayı 18, s. 151-170.
• Ulucutsoy, H. (2020). Cihattan İttihatçı Propagandaya: Osmanlı Savaşlarında Propaganda ve Edebiyat (1828-1912), İstanbul: Libra Yayınevi.
• Karaburgu, O. (2025). Hürriyetin Sancılı Çocuğu: II. Meşrutiyet Dönemi Türk Tiyatrosu, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, cilt 13, sayı 43, s. 443-455.
• Sezai, M. (1327/1911-1912). Cihad-ı Mukaddes yahut Trablusgarp’ta Osmanlı-İtalya Cengi, İzmir: Keşişyan Matbaası.
• Şengül, A. (2009). Türk Tiyatrosunda Tarih, Turkish Studies, cilt 4, 1931- 1987.
• Töre, E. (2009). Türk Tiyatrosunun Kaynakları, Turkish Studies, cilt 4, 2181- 2348.