THE COMMENTARIES OF THE MUSTAFA ISÂMEDDÎN EFENDI and HIS COMMENTARY METHOD

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 97 - 126, 20.06.2017

Sadık Yazar

Öz

Ebû
al-Isme Mustafa Isâmeddîn Efendi is a Turkish scholar who had lived in the XVIII.
century and writed many books as an explainer (I mean who write commentary) and
a translator. We understand from the biographical sources, or from the
information at the entrance of his works, that the original name of the author
is Mustafa, his nickname is Isamaddîn. The author, who also introduce himself
as Hüseynî, belongs to the class of the scholarship and has served as a
professor. In his works, as introduce himself as Naqshbandî, he belongs to the
Naqshbandi order as Mehmed Tahir reports. According to the information given by
Mehmed Tahir, Mustafa Ismaddîn was Üsküdar and died here. According to the
information given by Mehmed Süreyya and Mehmed Es'ad and some of his works, we
understand that he is also in Edirne, outside Istanbul, because of his duty of
profession. In this paper, I will present his commentaries and analyse his
commentary method. Fort his aim, firstly I will give informains about his life
and Works through the biografical sourchs. And then I will try to explain his
commentary method quoting texts from his works. 

Anahtar Kelimeler

Mustafa Isâmeddîn Efendi, commentary, commentary tradition in the XVIII. century, commentary method

MUSTAFA İSÂMEDDÎN EFENDİ’NİN ŞERHLERİ VE ŞERH USULÜ

Öz

Ebü’l-İsme
Mustafa İsâmeddîn Efendi, XVIII. yüzyılın şârih ve mütercim kimliği ile birçok
eser veren bir Türk âlimidir. Gerek biyografik kaynaklarda gerekse de kendi
eserlerinin girişinde bulunan bilgilerden hareketle, yazarın asıl adının
Mustafa, lakabının ise İsâmeddîn olduğunu anlamaktayız. Hüseynî nisbesini de
kullanan yazar ilmiye sınıfına mensup olup müderrislik görevinde bulunmuştur.
Eserlerinde kendisini Nakşibendî olarak andığına göre, Mehmed Tâhir’in
bildirdiği gibi Nakşibendî tarikatına mensuptur. Mehmed Tâhir’in verdiği
bilgiye göre Mustafa İsâmeddîn Üsküdarlı olup burada vefat etmiştir. Mehmed
Süreyya ve Mehmed Es’ad’ın verdikleri bilgilerden ve kendi eserlerinin
bazılarından, onun müderrislik görevi dolayısıyla İstanbul dışında, Edirne’de
de, bulunduğunu anlamaktayız. Bu makalede onun şerhleri ve şerhlerinde uyguladığı yöntem
üzerinde durulacaktır. Bu maksatla öncelikle, biyografik kaynaklardan
hareketle onun hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilecektir. Ardından da
şerhlerinde uyguladığı yöntem alıntılanacak metinler eşliğinde ortaya konulmaya
çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Mustafa İsâmeddîn Efendi, şerh, XVIII. yüzyılda şerh geleneği, şerh usulü

Kaynakça

• Bağdatlı İsmail Efendi (1900). Hediyyetü’l-Ârifîn Esmâü’l-Müellifîn ve Âsâru’l-Musannifîn. C. I, İstanbul: Maarif Basımevi.
• Benli, Mehmet Sami (2005). Miftâhu’l-ulûm. TDVİA, C.30. İstanbul: Diyanet Vakfı Neşriyatı.
• Bursalı Mehmed Tahir (2000). Osmanlı Müellifleri I-II-III, (hazırlayanlar: Cemal Kurnaz ve Mustafa Tatçı). Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• Çetin, Nuran (2014). Abdullah Nidâî Kâşgarî Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı. Turkish Studies. C. 9, sy. 8, ss. 35-63.
• Demir, Gökhan (2016). et-Tansîsü’l-Muntazar fî Şerh-i Ebyâti’t-Telhîs ve’l-Muhtasar (Transkripsiyonlu Metin-İnceleme). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Trabzon: KTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demirayak, Kenan (2001). Kasîdetü’l-Bürde. TDVİA.C. 24. İstanbul: Diyanet Vakfı Neşriyatı.
• Durmuş, İsmail-Elmalı, Hüseyin (2000). İbnü’n-Nahvî. TDVİA. C. 21, İstanbul: Diyanet Vakfı Neşriyatı.
• Es’ad Mehmed Efendi (2001). Bağçe-i Safâ-endûz. (hazırlayan: Rıza Oğraş). Burdur.
• Kâtib Çelebi (1943). Keşfü’z-zünûn. (Hazırlayan: Şerafettin Yaltkaya-Kilisli Rıfat Bilge). İstanbul: Maarif Matbaası.
• Kaya, Mahmut (1992). Bûsîrî, TDVİA, C. 6. İstanbul: Diyanet Vakfı Neşriyatı.
• Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmânî. (Hazırlayanlar: Nuri Akbayır, Seyit Ali Kahraman). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Öz, Yusuf (1999). Tuhfe-i Şâhidî Şerhleri. Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• Saraç, M. A. Yekta (2006). Şerhler. Türk Edebiyatı Tarihi (Editörler: Talat Sait Halman ve diğerleri). İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Saraç, M. A. Yekta (1995). Şeyhülislam Kemal Paşazâde; Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve Bazı Şiirleri. İstanbul: Risale Yayınları.
• Uludağ, Süleyman (1998). Abdülkâdir-i Geylânî. TDVİA. C. 1. İstanbul: Diyanet Vakfı Neşriyatı.
• Yazar, Sadık (2011). Anadolu Sahası Klasik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği, Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yüce, Nuri (1986). Zemahşerî. TDVİA. C. 13, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.