KADIZÂDELİLERİN DİN VE AHLÂK ANLAYIŞINI YANSITAN BİR ESER: SEYYİDÎ’NİN ŞİFÂ-İ KULÛB’U

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 3, 77 - 96, 21.06.2018

Mücahit Kaçar

Öz

Türk
edebiyatında kaleme alınmış eserler içinde ahlâk kitaplarının önemli bir yeri
bulunmaktadır. Bu kitaplarda, hem genel inanç esasları ve ibadetler hakkında
bilgi verilir hem de güzel ahlâk hakkında tavsiyeler sunulur. Türk edebiyatında
bu konuda yazılmış eserlerden birisi de Seyyidî'nin Şifa-i Kulûb’udur. Seyyidî,
17. yüzyılda yaşayan bir Osmanlı âlimi ve şâiridir. Bu eserini yazmadan önce Manzûme-i Akâid isimli manzûm bir eser
kaleme almış ve daha sonra aynı konuları mensûr olarak yeniden yazmıştır. Seyyidî,
Şifâ-i Kulûb ismini verdiği bu
eserinde  Manzûme-i Akâid isimli eserinden de alıntılar yapmıştır. Şifâ-i Kulûb’un şimdilik İstanbul, Konya
ve Çorum kütüphanelerinde olmak üzere üç nüshası bilinmektedir. Bu eserde, güzel
ahlâka dair bilgiler 92 bölüm hâlinde aktarılmaktadır. Seyyidî, bu eserindeki
genel tavrıyla 17. yüzyıldaki meşhur Kadızâdeliler ve Sivasîler kavgasında Kadızâdeliler
tarafında yer alan bir âlim görüntüsündedir. Zira Şifâ-i Kulûb’da tasavvufî görüşler ve mutasavvıflar hakkında
olumsuz görüşler bulunmakta, hatta eserin bazı yerlerinde mutasavvıfların bu
söz ve davranışlarıyla kâfir oldukları belirtilmektedir.

Bu çalışmada
Seyyidî'nin kimliği hakkında eserlerinden hareketle bazı bilgiler sunulduktan
sonra Şifâ-i Kulûb'un muhtevâsı
hakkında ayrıntılı bir inceleme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Seyyidî, Şifâ-i Kulûb, Manzûme-i Akâid, Kâdızâde, Sivâsî

Kaynakça

• Akçay, Ali İhsan (2011). Türk Edebiyatında Manzûm Akâidnâmeler (İnceleme- Metin). Doktora Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akkaya, Hüseyin (1999). XVIII. Yüzyıl Osmanlı Devleti’nde Görülen Fikir Hareketlerinde Kadızâdeliler-Sivâsîler Tartışması. Osmanlı. 7. Cilt. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Bilkan, Ali Fuat (2016). Fakihler ve Sofuların Kavgası: 17. Yüzyılda Kadızâdeliler ve Sîvâsîler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• İdiz, Fernende. (2015). Kâtip Çelebi’nin Mizanü’l Hakk Adlı Eseri Bağlamında Kadızadeliler-Sivasiler Mücadelesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. C. 8, S. 39, s. 1052-1063.
• Göçmen, Muammer (2012). Üstüvânî Mehmed Efendi. DİA. C. 42, s. 396-397.
• Gündoğdu, Cengiz (1998). XVII. Yüzyılda Tekke-Medrese Münasebetleri Açısından Sivâsîler-Kadızâdeliler Mücadelesi. İLAM Araştırma Dergisi. C. 3, S. 1, s. 37-72.
• Kaçar, Mücahit (2017). Halvetilik Hakkında Önemli Bir Türkçe Eser: Muslihiddîn Gırnatevî’nin İstivâ-yı Tarîk-i Muhammediyye Fî Silsileti’l-‘Aleviyye’si. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. S. 8, s. 55-74.
• Kaplan, M. (2001). Manzûm Nasihat-namelerde Yer Alan Konular. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. S. 9. S. 133-185.
• Karaca, Songül (2012). Kadızâde Mehmet Efendi, Manzûme-i Akaid (Tenkitli Metin- Sözlük- Dizin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılavuz, Ahmet Saim (1989), Akâid. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C.2. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 212.
• Kiremitçi, Ferdi (2015). Klasik Türk Edebiyatında Öğretici Eserler: Tanım, Tasnif, Örnek Metin”. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED]. S. 54, s. 313-352.
• Murad, Sibel (2017). 15.Yüzyılda Yazılmış Mensûr Bir Akâid-nâme Örneği: Yėgen Mahmûd’un Envâru’l-Kulûb’ü. Littera: Journal of Turkish Language and Literature. C. 3, S. 2, s. 197-219.
• Ocak, Ahmet Yaşar (1984). XVII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Dinde Tasfiye (Pürütanizm) Teşebbüslerine Bir Bakış: Kadızâdeliler Hareketi. Türk Kültürü Araştırmaları. C. 17-19, S. 1-2, s. 208-225.
• Özcan, Gülsüm (2013). Manzûme-İ Akâid-İ Seyyidî (İnceleme-Tenkitli Metin- Sözlük-Dizin). Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Fatih Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özkan, Mehmet (2016). Osmanlı’da İlmihal Geleneği: Kadızâde Mehmed Efendi (1045/1635) ve “Risâle-i Kadızâde” Adlı Çalışması. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. S. 27, s. 553-574.