Research on Amasian Azerbaijan Sufis in the Journal of “Azerbaycan Yurt Bilgisi”

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 4, 1 - 10, 21.12.2018

Ebulfez Amanoğlu Guliyev

Öz

XIX. In the 14th century, after Azerbaijan
came under Russian rule, Islamic religious and religious education was banned
in Azerbaijan; serious pressures were also applied to Sufis. In this process,
all inhibitants of some villages in the North Caucasus and Azerbaijan were
obligated to migrate to Anatolia together with their followers. One of the
religious scholars who settled in Amasya and Tokat is Mevlana İsmail Şirvani
and Mir Hamza Nigari.

One of the followers of Sheikh Nigari was
Mehmet Sebattin, who was born in Kutakas (Kabele) region of Sheki in Northern
Azerbaijan in 1843. Sebati, who migrated with his family to Erzurum and from
there to Amasya, has Persian and Turkish eulogium and ghazals.

Another name close to Sheikh Nigari is
Nigarizade Mahmut Efendi, the grandson of Nigar Hanim. He was born in 1883 in
Karakaş village of Karabağ and died in 1913 in Amasya. One of the young people
that Mir Hamza Nigari educated was Bahaeddin Efendi who moved from Sheki to
Kars and from there to Amasya.

Mir Hamza Nigari and his many followers such
as Sadi Karabaği, Nigarizade Mahmut and Bahaeddin Efendi made Amasya and Tokat
regions an Azerbaijani cultur centre in a sense.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan Yurt Bilgisi, Amasian Sufis, Sheikh Nigar

“Azerbaycan Yurt Bilgisi” Dergisinde Amasyalı Azerbaycan Mutasavvıfları Hakkındaki Araştırmalar

Öz

XIX. yüzyılda Azerbaycan, Rus egemenliği altına girdikten sonra
Azerbaycan’da İslam dini ve dinî eğitim yasaklanmış; mutasavvıflara da ciddi
baskılar uygulanmıştır. Bu süreçte Rus baskısı nedeniyle Kuzey Kafkasya’dan ve
Azerbaycan’dan bazı köylerin tamamı, birtakım aileler, din adamları
müritleriyle birlikte Anadolu’ya göç etmek zorunda kalmışlardır. Özellikle
Amasya ve Tokat’a yerleşen bu din alimlerinden biri de Mevlana İsmail Şirvani
ve Mir Hamza Nigari’dir.

Şeyh Nigari’nin müritlerinden biri, 1843 yılında Kuzey Azerbaycan’da
Şeki’ye bağlı Kutkaşın (Kabele) bölgesinde doğan Mehmet Sebati’dir. Ailesiyle
Erzurum’a, oradan da Amasya’ya göç eden Sebati’nin Farsça ve Türkçe kaside ve
gazelleri bulunmaktadır.

Şeyh Nigari’ye yakın olan diğer bir isim de Nigar Hanım’ın torunu
Nigarizade Mahmut Efendi’dir. 1863’te Karabağ’a bağlı Karakaş köyünde doğmuş,
1913 yılında Amasya’da vefat etmiştir. Mir Hamza Nigari’nin tahsil verdiği
gençlerden biri de Şeki’den Kars’a, oradan Amasya’ya gitmiş Bahaeddin
Efendi’dir.

Mir Hamza Nigari, Sadi Karabaği, Nigarizade Mahmut, Bahaeddin Efendi gibi
pek çok müridi ile bir anlamda Amasya ve Tokat bölgesini Azerbaycan kültür
merkezi hâline getirmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan Yurt Bilgisi, Amasyalı mutasavvıflar

Kaynakça

• Amanoğlu, Ebulfez Guliyev. (2011). Büyük Alimin Yadigarı. Kardeş Kalemler.
• Azerbaycan Yurt Bilgisi. (2008). Ankara: TDK Yayınları.
• Bilgin, Azmi (2003). “Tasavvuf ve Tekke Edebiyatı”. Tasavvuf Kitabı. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Bursalı, Mehmet Tahir. (1333-1342). Osmanlı Müellifleri I-III. İstanbul.
• Eraydın, Selçuk (1997). Tasavvuf ve Tarikatler. İstanbul: İFAV Yayınları.
• İsmail Siraceddin Şirvani. (2018). Risaleler Müceddidi-Halidi Nakşiliğin Esasları. (Haz. Orkhan Musakhanov). İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Kara, Mustafa (1985). Tasavvuf ve Tarikatler Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kitapçı, Zekeriya (2005). Azerbaycan-Harzem ve Türk Oğuz Boyları Arasında İslamiyet. Konya: Yedi Kubbe Yayınları.
• Köçerli, Furudin Bey. (1925). Azerbaycan Edebiyatı Materialları. Bakü.
• Maden, Sedat-Müzeyyen Altunbay (2015). “Türk Kültür Birliğinin Sağlanmasında ‘Türk Amacı’ Dergisi”. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi. 7/4, s. 1-12.
• Muslu, Ramazan (2003). Osmanlı Toplumunda Tasavvuf 18. Yüzyıl. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Mümtaz, Selman (1929). El Şairleri. Bakü.
• Ne’met, Meşedihanım (1992). Azerbaycan’da Pirler. Bakü.
• Nigari, Mir Hamza Seyid. (2010). Divan. Bakü: İlim ve Tahsil.
• Nigari, Mir Hamza Seyid. (2012). Nigarname. Bakü: İlim ve Tahsil.
• Rıhtım, Mehmet (2009). “IX-XIX. Asırlar Azerbaycan Kültür Tarihinde Tasavvufi Hareketler”. Avrasya Etüdleri. 35/2009-1. 33-60.
• Terzi, Âdem (2009). Azerbaycan Yurt Bilgisi (1-36. Sayılar, Birleştirilmiş Tıpkıbasım), Ankara 2008. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S 27, s. 115-118.
• Türk Amacı. (2009). Ankara: TDK Yayınları.