The Kurgan Of a Warrior Boy (Amazon?) in Tuva: Saryg-Bulun

Yıl 2022, Sayı: 12, 261 - 278, 22.12.2022

Ali Toraman

Öz

The Republic of Tuva, located in Southern Siberia, is an autonomous administration under the Russian Federation. Taking its name from one of the Turkic peoples, the Tuvans, this state is bordered by the Altai Republic in the west, the Khakas Republic in the northwest, the Krasnoyarsk region of the Russian Federation in the north, the Buryat Republic in the east and Mongolia in the south. This geography has been under the domination of many Turkish states throughout history. One of them is the Scythians, one of the oldest political formations. In this context, Tuva contains many archaeological remains and material cultural elements belonging to both the Scythian period and the period of other Turkish states. These ruins, which constitute a rich heritage, have survived to the present day. Kurgans are the ones with the highest number and richest inventory among the material culture elements in question. Through kurgans, cultural characteristics, beliefs, tools, many items of daily life, craftsmanship, structure and architectural features of ancient civilizations can be learned. However, the social status of the person buried in the kurgan, the identity and life of the person before his death can be more or less predicted. The Saryg-Bulun cemetery of the Scythian period and the kurgan with the same name were discovered in the cultural environment, which is located in the central region of Tuva and is called Aldy-Bel in general. The mummified corpse of a warrior girl, one of the five burials found in this kurgan, is particularly striking. The fact that this girl had weapons belonging to a warrior, and that it was from the Scythian period, brought up the possibility of her being an Amazon. In this study, the aforementioned kurgan, the corpse of the girl in the kurgan and the weapons found next to it Will be explained and evaluated.

Anahtar Kelimeler

Turkish material culture, Scythians, Kurgan, Tuva, Amazon

Tuva’da Bir Savaşçı Çocuk (Amazon?) Kurganı: Sarıg-Bulun

Öz

Güney Sibirya’da yer alan Tuva Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu’na bağlı özerk bir yönetimdir. İsmini Türk halklarından birisi olan Tuvalılardan alan bu devlet, batıda Altay Cumhuriyeti, kuzey batıda Hakas Cumhuriyeti, kuzeyde Rusya Federasyonu’na bağlı Krasnoyarsk bölgesi, doğuda Buryat Cumhuriyeti ve güneyde Moğolistan Cumhuriyeti ile sınırdaştır. Bu coğrafya tarih boyunca birçok Türk devletinin hakimiyeti altına girmiştir. Bunlardan birisi de en eski siyasi teşekküllerden biri olan İskitlerdir. Bu bağlamda Tuva, hem İskit dönemine hem de diğer Türk devletleri dönemine ait çok sayıda arkeolojik kalıntıları ve maddi kültür unsurlarını içerisinde barındırır. Zengin bir mirası oluşturan bu kalıntılar günümüze kadar ulaşmıştır. Söz konusu maddi kültür unsurları içerisinde en çok sayıya ve en zengin envantere sahip olanlar ise kurganlardır. Kurganlar vasıtasıyla eski medeniyetlerin kültürel özellikleri, inançları, araç gereçleri, günlük hayatlarına dair birçok eşyaları, ustalıkları, yapı ve mimari özellikleri öğrenilebilmektedir. Bununla birlikte kurganın içerisine gömülen insanın sosyal statüsü, ölmeden önceki hayatına dair kimliği ve yaşantısı az-çok tahmin edilebilmektedir. Tuva’nın merkezi bölgesinde yer alan ve genel manada Aldı-Bel olarak adlandırılan kültürel çevrede İskit dönemine ait Sarıg-Bulun mezarlığı ve aynı adla anılan kurgan keşfedilmiştir. Bu kurganda bulunan beş farklı gömüden birisi olan savaşçı bir kız çocuğuna ait mumyalanmış ceset özellikle dikkat çekicidir. Bu kız çocuğunun yanında bir savaşçıya ait silahların bulunması ve aynı zamanda bunun İskit dönemine ait olması, onun bir Amazon olma ihtimali yönünde yorumlar yapılmasına da sebep olmuştur. Bu çalışmada söz konusu kurgan, kurgandaki kız çocuğuna ait ceset ve yanında bulunan silahlar açıklanacak ve maddi kültür özellikleri açısından değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kurgan, Tuva, Amazon, Türk maddi kültürü, İskitler

Kaynakça

• Çugunov, K. V. (1999). Periodizatsiya Aldı-Belskoy Kulturı Tuvı i Yeyo Finalnıy Etap. İtogi İzuçeniya Skifskoy Epohi Altaya i Sopredelnıh Territorii, Barnaul: Altay Üniversitesi Yayınları, s. 234-237.
• Çugunov, K. V. (2000). Bronzovıye Nakoneçniki Strel Skifskogo Vremeni Tuvı. Mirovozreniye. Arheologiya. Ritual. Kultura, St. Petersburg, s. 215-234.
• Ekim, Yunus (2006). Pazırık Kurganları, Buluntuları ve Arkeolojik Açıdan Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Graç, A. D. (1971). Novıye Dannıye O Drevney İstorii Tuvı. Uçeniye Zapiski Tuvinskogo Nauçno-İssledovatelskogo İnstituta Yazıka, Literaturı i İstorii, Sayı XV, s. 93-107.
• Graç, A. D. (1980). Drevniye Koçevniki v Tsentre Azii. Moskova: İlim Yayınları.
• Gryaznov, M. P. (1968). Tagarskaya Kultura. İstoriya Sibiri, Cilt I, s. 187-196.
• Herodotos (2019). Tarih (Çev.: Müntekim Ökmen). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hudyakov, Yu. S. (1995). Kollektsiya Orujiya Skifskogo Vremeni iz Mogilnika Saldam i Ust-Edigan. İzvestiya Laboratorii Arheologii. No:1, Gorno-Altaysk, s. 87-101.
• Kızlasov, L. R. (1958). Etapı Drevney İstorii Tuvı (V Kratkom İzlojenii). Vestnik Moskovskogo Universiteta. Seriya İstorikoFilologiçeskaya, Sayı 4, s. 80-87.
• Kilunovskaya, M. Ye., Semyenov, V. A., Busova, V. S., Mustafin, H. H., Alborova, İ. E., Matsvay, A. D. (2020). Unikalnoye Zahoroneniye Rebyenka Ranneskifskogo Vremeni na Mogilnike Sarıg-Bulun (Tuva). Stratum Plus. Arheologiya i Kulturnaya Antropologiya, Sayı 3, s. 379-406.
• Kilunovskaya, M. Ye., Semyenov, V. A., Busova, V. S., Mustafin, H. H., Alborova, İ. E., Potrahov, N. N., Staroverov, N. Ye., Mednikova, M. B. (2021). Mumifitsirovannoye Pogrebeniye Rebyenka iz Mogilnika Sarıg-Bulun (Tsentralnaya Tuva) v Svete Dannıh Arheologii, Rentgenografii, Antropologii i Genetiki. Uralskiy İstoriçeskiy Vestnik, 4 (73), s. 6-18.
• Kiselev, S. V. (1951). Drevnaya İstoriya Yujnoy Sibiri. Moskova: SSCB Bilimler Akademisi Yayınları.
• Kubarev, V. D. ve Şulga, P. İ. (2007). Pazırıkskaya Kultura (Kurganı Çui i Ursula). Barnaul: Altay Devlet Üniversitesi Yayınları.
• Kukina, D. A. (2015). K İstorii İzuçeniya Arheologiçeskih Pamyatnikov Skifskogo Vremeni Tuvı (Osnovnıye Pohodı i Problemı Periodizatsii). Vestnik SPBGU, 2(2), s. 159-167.
• Marsadolov, L. S. (2002). Osnovniye Tendentsii v İzmenenii Form Nakoneçnikov Strel na Altaye v Kontse IX.-VI. vv. do.n.e.
• Materialı po Voyennoy Arheologii Altaya i Sopredelnih Territoriy, Barnaul, s. 36-43.
• Monguş, K. M. ve Dongak, A. A. (2018). Pogrebalnıy Kompleks Ranneskifskogo Vremeni Dolini Reki Hut v Severnoy Tuve. Uçeniye Zapiski Muzeya-Zapovednika Tomskaya Pisanitsa, Sayı 8, Kemerovo, s. 23-35.
• Rudenko, S.İ. (1960). Kultura Naseleniya Tsentralnogo Altaya v Skifskoye Vremya. Moskova: SSCB Bilimler Akademisi Yayınları.
• Savinov, D. G. (2002). Ranniye Koçevniki Verhnogo Yeniseya. Arheologiçeskiye Kulturı i Kulturogenez. St. Petersburg: St. Petersburg Üniversitesi Yayınları.
• Semyenov, V. ve Kilunovskaya, M. (1990). Novıye Pamyatniki Rannego Jelesnogo Veka v Tuve. İnformatsiannıy Bulleten, Sayı 17, Moskova: İlim Yayınları, s. 36-47.
• Smirnova, K. F. (2019). Kolçannıye Naborı Ranneskifskogo Vremeni Vostoçnoy Zonı Kak Hronologiçeskiy İndikator. Skifiya i Sarmatiya, Moskova, s. 38-39.
• Şenel, Ferda (2011). Kromozomlar. Tübitak Bilim ve Teknik Dergisi, Sağlık, Mayıs, s. 98-99.
• Şoroğlu, Can Veysel, Berkay, Ezgi Gizem, Vural, Burçak (2021). Mitokondriyal DNA, Anaerkil Kalıtım ve İnsan. Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi, 4(2), s. 65-74.
• Şulga, P. İ. (2002). Ranniye Kostaniye Nakoneçniki Strel İz Kurganov Skifskogo Vremeni na Altaye. Materialı po Voyennoy Arheologii Altaya i Sopredelnih Territoriy, Barnaul, s.43-61.
• Weinstein, S. İ. (1955). Pamyatniki Skifskogo Vremeni v Zapadnoy Tuve (Po Materialam Polevıh İssledovaniy 1954 g.). Uçeniye Zapiski Tuvinskogo Nauçno-İssledovatelskogo İnstituta Yazıka, Literaturı i İstorii, Sayı 3, s. 33-44.