AMASYA MÜZESİ’NDE BULUNAN SULTAN I. SÜLEYMAN (KANUNİ) DÖNEMİ’NE (1520-1566) AİT BİR GRUP ALTIN SİKKE

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 15, 439 - 462

Zeynep Kemaloğlu

Öz

Sikkeler malzemesi, yazı ve süslemeleri ile dönemi hakkında doğru bilgiler sunan çok değerli nesnelerdir. Dayanıklılığı nedeniyle yüzyıllar öncesinde yaşamış medeniyetlerle ilgili bilgilerin özgün şekliyle günümüze ulaşmasını sağlayan sikkeler, tarihe güvenilir kanıtlar sunan kaynakların başında gelmektedir. Sikkeler her dönemde hükümdarların, devletlerin maddi ve kültürel yansıması olmuştur. Bir devletin bağımsızlığını, hükümdarlarını, ekonomisini, hâkimiyet alanlarını, dilleri, sanat üslupları, dini inanışları ve kültürel özellikleri hakkında pek çok bilgiye ulaşmak sikkeler sayesinde mümkün hale gelmektedir. Amasya birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, Osmanlı devletinin de şehzade sancakları arasındadır. Amasya’da bu dönemlere ait çok sayıda taşınabilir-taşınamaz eser miras kalmıştır. Eserler arasında sikkeler önemli yer tutmaktadır. Amasya Müzesi’nde gerek Antik gerekse İslami dönemlere ait yaklaşık 13.000’i sikke muhafaza edilmektedir. Bu sikkelerden 3460’ı Osmanlı dönemine kayıtlıdır. Osmanlı tarihinde en uzun süre tahtta kalan sultan unvanını almış I. Süleyman, sultani basımında darphane çeşitliliği bakımından en zengin dönem olmuştur. Çalışmamızın konusunu Amasya Müzesi’nde bulunan Sultan I. Süleyman dönemine ait bir grup altın sikke örneği oluşturmaktadır. Çalışma kapsamına her biri birbirinden farklı, zaman içerisinde çok fazla tahribata uğramamış sekiz adet sikke dâhil edilmiştir. Bu sikkelerin transkribi yapılarak, malzeme, ölçü, süsleme özellikleri ayrıntılı şekilde tanıtılıp değerlendirilecektir. Sikkelerin çözümlenerek açıklanması başta sanat tarihi olmak üzere birçok bilim dalı açısından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sikke, Sultani, I. Süleyman, Amasya Müzesi.

A GROUP OF GOLD COINS FROM THE REIGN OF SULTAN THE 1st SÜLEYMAN (THE MAGNIFICENT) (1520-1566) IN AMASYA MUSEUM

Öz

Coins are very valuable objects that provide accurate information about their period with their materials, inscriptions and decorations. Coins, which allow information about civilizations that lived centuries ago to reach the present day in their original form due to their durability, are one of the primary sources that provide reliable evidence to history. Coins have been the material and cultural reflection of rulers and states in every period. Thanks to coins, it becomes possible to access a lot of information about a state's independence, rulers, economy, areas of dominance, languages, art styles, religious beliefs and cultural characteristics. Amasya has hosted many civilizations and is among the princely sanjaks of the Ottoman Empire. Many portable and immovable works from these periods have been inherited in Amasya. Coins have an important place among the artifacts. Approximately 13,000 coins from both Ancient and Islamic periods are preserved in Amasya Museum. 3460 of these coins are registered to the Ottoman period. Süleyman I, who received the title of the longest-reigning sultan in Ottoman history, was the richest period in terms of mint diversity in sultan minting. The subject of our study is a group of gold coin samples from the period of Sultan Süleyman I in the Amasya Museum. Eight coins, each different from the other and not damaged much over time, were included in the scope of the study. These coins were transcribed, and their material, size and decoration features were introduced and evaluated in detail. Analyzing and explaining the coins is important for many branches of science, especially art history.

Anahtar Kelimeler

Coin, Sultani, Süleyman I, Amasya Museum.

Kaynakça

• Açıkgöz, Ö. (2010). Osmanlı Para Politikasında Reform Çabaları: 1800-1844 Dönemi Üzerine Bir Değerlendirme. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (12), s. 371-392.
• Artuk, İ., Artuk, C. (1946). Fatih’in Sikke ve Madalyaları. İstanbul: İstanbul Belediye Matbaası.
• Artuk, İ (1982). I. Murad’ın Sikkelerine Genel Bir Bakış 761-792 (1359-1389). Belleten, 46(184), s.787-793.
• Artuk, İ. (1972). Kanuni Sultan Süleyman Adına Basılan Sikkeler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Atlan, S. (1993). Grek Sikkeleri. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Aykut, N. (1987). Osmanlı İmparatorluğu’unda Sikke Tecdidleri. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 13, s.257-297.
• Bahadıroğlu, Y. (2015). Beylikten Hükümdarlığa Osmanlı Padişahları. Ankara: Panama Yayıncılık.
• Bayram, E. (2021). Bilecik Müzesi’ndeki Osmanlı Dönemi Sikkeleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ordu.
• Damalı, A. (2014). A’dan Z’ye Osmanlı Nümismatik El Kitabı. İstanbul: Nilüfer Damalı Eğitim, Kültür ve Çevre Vakfı Yayınları.
• Damalı, A. (2010). Osmanlı Sikkeleri Tarihi. (1.Baskı). İstanbul: Nilüfer Damalı Eğitim, Kültür ve Çevre Vakfı Yayınları.
• Damalı, A. (2010). Osmanlı Sikkeleri Tarihi. (2. Baskı).İstanbul: Nilüfer Damalı Eğitim, Kültür ve Çevre Vakfı Yayınları.
• Darphane Müzesi Osmanlı Madeni Paraları Kataloğu. (1985). İstanbul: T.C. Başbakanlık Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Emecen, F. (2002). Sultan Süleyman Çağı ve Cihan Devleti. Türkler Ansiklopedisi. (9. Baskı). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. s.501-520
• Erdoğdu, F., Tatar, N., Çakır, E. (2011). Nümizmatikten Tarihe Katkı Sikkelerdeki Yapılara Harika Bir Örnek: İskenderiye Feneri,Tarih Okulu Dergisi, 10, s.87-99.
• Fidan, M., Dilek, S., Esev, A. (2019). Dünden Bugüne Paranın Tarihi ve Türkiye’de Kâğıt Para Kullanımı. Sosyal Bilimler Dergisi,9 (18), s.141-162.
• Kabaklarlı, N. (1998). Mangır (1299-1808): Osmanlı İmparatorluğu Bakır Paraları. İstanbul: Uşaklılar Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları.
• Kaya, H. M. ( 2011). İstanbul’un 100 Sikkesi. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Kemaloğlu, Z. (2021). Merzifon Cami ve Mescit Mihraplarında Tezyinat Unsurları. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 8 (4), s.1853-1883.
• Kemaloğlu, Z. (2023). Amasya Müzesi’nde Bulunan Osmanlı Dönemi Sikkeleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Samsun.
• Keş, Y., Turgut, B. F. (2015). Kültür ve Sanatın Yansıması Para Tasarımı “Osmanlı Son Dönem Kaimeleri ve Cumhuriyet’in İlk Emisyonları. İMÜ Sanat ve Tasarım Fakültesi Dergisi, 1(2), s.31-47.
• Kocaer, R. (1967). Osmanlı Altınları. İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası.
• KortelVulaş, E. (1996). Geç Dönem Osmanlı Gümüş Sanatı.Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Künker, F. R. (2013). The Sultan Collection An Old Private Collection of Ottoman Coins, Münzendes Ottomanischen Reiches. (Ed. 3rd). Osnabrück.
• Öztürk, M. (2014). Genel Hatlarıyla Osmanlı Para Tarihi. Türkler Ansiklopedisi. (10. Baskı). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. s. 802-822
• Pamuk, Ş. (2003). Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Sahillioğlu, H. (1989). Akçe. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (2. Baskı). İstanbul: TDV Yayınları. s. 224-227.
• Sahillioğlu, H. (1993). Darphane. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (8. Baskı). İstanbul: TDV Yayınları. s. 501-505.
• Sahillioğlu, H. (2005). Osmanlı Para Tarihinde Dünya Para ve Maden Hareketinin Yeri (1300-1750). O.Tekin (Ed.),Altının İktidarı İktidarın Altınları (Yapı Kredi Koleksiyonu) s. 115- 132.Yapı Kredi Yayınları.
• Sahillioğlu, H. (1965).Bir asırlık Osmanlı para tarihi 1640-1740. Yayınlanmamış Doçentlik Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tekin, O. (2005). Devletler, Hükümdarlar ve Sikkeleri. O. Tekin (Ed.), Altının İktidarı İktidarın Altınları (Yapı Kredi Koleksiyonu) s.167-278. Yapı Kredi Yayınları.
• Tekin, O. (2003). Mangır. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (27. Baskı). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s.568.
• Tekin, O. (2009). Sikke. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (37. Baskı). İstanbul: TDV Yayınları. s.179-184.
• Tızlak, F. (1999). Osmanlı Devleti’nde Madencilik. Osmanlı Ansiklopedisi (3. Baskı). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. s. 312-321.
• Uslu, K. (2007). Bir Kitap: Akçe. Anadolu Nümizmatik Bülteni, 1, s. 10.
• Ünalan Özdemir, S. (2019). Silifke Müzesi’ndeki Kanuni Sultan Süleyman Dönemi Sikkeleri. Sanat Tarihi Dergisi, 28 (2), s. 617-629.
• Yılmaz, A. (2019). İznik Müzesi’nde Bulunan Osmanlı Dönemi Sikkeleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Yılmaz, H. (2019). Osman Gâzî’nin 700/1300-1301’de Yenişehir’de Bastırdığı Üçüncü Sikkesi. Vakanüvis- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 4, s. 81-120.
• Youssouf, D. (2018). Anadolu Medeniyetleri Müzesindeki Kanuni Süleyman Dönemi Sikkeleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.