EFLAK VE BOĞDAN’DA FENERLİ BEYLER DÖNEMİNE GEÇİŞ SÜRECİ: MİHAİL RAKOVİÇA (1703-1744)

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 16, 406 - 432

Hadi Belge

Öz

1711 yılında gerçekleşen Prut Savaşı’nda Dimitri Kantemir’in ihanetinin anlaşılması üzerine Eflak ve Boğdan’da yerli boyarlardan bey atanması geleneğine son verilmiştir. Bu aşamadan sonra Tuna prensliklerinde artık Fenerli beyler dönemi başlamış olsa da bu geçiş çok keskin olmamıştır. Sayıları çok sınırlı olmakla birlikte birkaç boyar, Tuna prensliklerinin idaresindeki köklü Romen soylu varlığını 18. yüzyılın ortalarına kadar sürdürmeyi başarabilmiştir. Rakoviça Ailesi bunlardan biridir. Ailenin en öne çıkan üyelerinden biri olan Mihail Rakoviça, üç kez Boğdan’da iki kez de Eflak’ta voyvoda olarak görev yapmıştır. Mihail Rakoviça’nın voyvodalıkları döneminde yaşanan siyasal ve askerî gelişmeler, Poltova savaşına dair başkente sunmuş olduğu istihbarî raporlar onun dönemini ilgi çekici kılmaktadır. Ayrıca Rakoviça’nın bir yönetici olarak ülkedeki boyarlar ve diğer Fenerli ailelere olan yaklaşımları, Rus Çarlığı ve Osmanlı Devleti arasında kurmaya çalıştığı denge, politik tercihleri, sadakat ve ihanet duyguları arasında yaşadığı çelişkiler incelenmeye değer diğer başlıklar olarak dikkati çekmektedir. Bu yönüyle Mihail Rakoviça’nın yaşamı, fikirleri ve icraatları yalnızca mensup olduğu Rakoviça Ailesi için değil Osmanlılar zamanında Balkanların tarihi için de bir değer taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Eflak ve Boğdan, Rakoviça, Boyarlar, Fenerliler.

THE TRANSITION PROCESS TO THE PERIOD OF THE PHANARİOT BEYS IN WALLACHİA AND MOLDOVİA: THE RAKOVIÇA FAMILY AND MIHAIL RAKOVIÇA

Öz

After Dimitri Kantemir's betrayal in the Pruth War in 1711 was discovered, the tradition of appointing beys from local boyars in Wallachia and Moldavia was ended. After this stage, although the period of Phanariot lords began in the Danube principalities, this transition was not very sharp. Although they were quite small ın number, a few boyars managed to maintain the ancient Romanian noble presence in the administration of the Danube principalities until the mid-18th century, one of which was the Rakoviça Family is one of these. One of the most prominent members of the family, Mihail Rakoviça, served as voivode three times in Moldavia and twice in Wallachia. The political and military developments during Mihail Rakoviça's voivodeship and the intelligence reports he submitted to the capital regarding the Battle of Poltava make his period stand out. In addition, Rakoviça's approach as a ruler towards the boyars and other Phanariot families in the country, the balance he tried to establish between the Russian Tsardom and the Ottoman Empire, his political preferences, and the contradictions he experienced between his feelings of loyalty and betrayal attract attention as other topics worth examining. In this respect, the life, ideas and performance of Mihail Rakoviça are of value not only for the Rakoviça Family to which he belonged, but also for the history of the Balkans during the Ottoman period.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Wallachia and Moldavia, Rakoviça, Boyars, Phanariotes.

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti, Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (BOA)
• A.ÇVB.(Bab-ı Asafi, Çavuşbaşılık Kalemi): 1/8
• A.DVNSMHM.d. (Bab-ı Asafi Dfeterleri): 116/1021; 125/333 ; 125/347 ; 126/1001 ; 126/1003 ; 126/1004 ; 126/1005 ; 126/644 ; 126/645 ; 136/971 ; 114/1004 ; 114/944 ; 114/946 ; 116/1022 ; 116/389 ; 116/545 ; 124/365 ; 126/1023 ; 126/198 ; 129/567 ; 130/692 ; 132/1132
• AE.SMHD.I. (Ali Emiri, I. Mahmut): 39/2335 ; 239/19284
• AE.SMST.II. (Ali Emiri, II. Mustafa): 6/556
• AE.SAMD.III. (Ali Emiri, III.Ahmed): 24/2304 ; 112/11066; 164/16026 ; 223/21475 ; 224/21613
• C..AS.(Cevdet, Askeriye): 792/33595
• C.HR. (Cevdet, Hariciye): 75/3705
• C.MTZ. (Cevdet, Eyalet-i Mümtaze): 7/303; 7/337; 11/505
• İE.HR. (İbnülemin, Hariciye): 10/1010 ; 15/1458
• TS.MA.d. (Topkapı Sarayı Müze Arşivi Defterleri): 2352/00
• TSMA.e. (Topkapı Sarayı Müze Arşivi Evrakı): 913/15
• Belge, H. (2022). Aristarki ailesi Osmanlı bürokrasisinde yeni Fenerliler, Ankara, Nobel Bilimsel Eserler.
• Brezianu, A. and Spânu, V. (2007). Historical dictionary of Moldova, Lanham, Maryland, Toronto, Playmouth, Uk.: The Scarecrow Press, İnc.
• Çakır, D. (2023). Ulusçuluk çağında Arap kökenli bir Osmanlı bürokratı: Şerif Nasır Bey, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Amasya: Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çiftçi, C. (2010). Bâb-ı Âlî’nin Avrupa’ya çevrilmiş iki gözü: Eflak ve Boğdan’da Fenerli voyvodalar (1711-1821), Uluslararası İlişkiler, 7 (26), 27-48.
• Jelavich, B. (2007). Balkan tarihi, 18. ve 19.yüzyıllar. (Çev. İ. Durdu vd.). 1.Cilt, İstanbul: Küre Yayınları.
• Gümüş, E. (2024). Mourouzi ailesi ve Aleksandr Mourouzi'nin Eflâk-Boğdan voyvodalıkları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Amasya: Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özcan, A. (1992). Boğdan, İslam ansiklopedisi, c.6, İstanbul: TDV Yayınları, s. 269-271.
• Pinzar, A. (2006). O carte domnească iinedită de la Mihai Racoviţă voievod, Analele Putnei, (1-2),167-170.
• Racoviță – Cehan, General M. (1942). Familia Rakoviça – Cehan, Genealogie și istoric. Academia Romana, studıı şi cercerati, (LVI). Bucreşti: Monitorul Oficial şi İmprimeriile Statului İmprimeriea Nationala.
• Reptow, K. W. and Popa, M. (1996). Historical dictionary of Romania. European historical dictionaries, No. 15, London: The Scarecrow Press, Inc. Lanham, Md.
• Salık, İ. C. (2022). Osmanlı ve Romen kaynaklarına göre Memleketeyn idaresinde Fenerli beyler (1711-1768). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi- Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sevinç, T. (2014) İsveç Kralı XII. Şarl’ın Osmanlı Devleti’ne İlticası ve İkameti (1709-1714), History Studies, 6 (1), 139-159.
• Sincer, S. ve Keçeci Kurt, S. (2018). Osmanlı Devleti’nde Bir Rum Ailesi: Sadakatten İhanete Mavrokordatolar, (Ed. B. Cetin ve A. Temizer), Balkanlar’da Sosyal, Kulturel ve Ekonomik İlişkiler, Ankara: Gece Kitaplığı, s. 189-218.
• Sincer, S. ve Keçeci Kurt, S., (2019). Eyalet-i Mumtaze’nin Reformist Voyvodası Konstantin Mavrokordato, 4. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi (14 –17 Şubat 2019- Yalova), Ankara, Doğuhan Matbaa ve Yayınları, s. 45-60.
• Teodor, P. (2014). Istoria Romanei, (Eds. Mihai Bărbulescu, Dennis Deletant,. Keith Hitchins, Şerban Papacostea, Pompiliu Teodor), Corint.
• Uzunçarşılı, İ. H . (2011). Büyük Osmanlı tarihi, IX. Cilt, 7.bs., XIII. Dizi - Sa. 16, Ankara: TTK Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1937). 18. Asırda Buğdan’a voyvoda tayini, Tarih Semineri Dergisi, (I), İstanbul: Milli Mecmua Basımevi.
• Vlahuta, A. (1924). Din trecutul nostru, Bucuresti: Editura, Cartea Romaneasca.
• Xenopol, A. D. (1925), İstoria Romanilor din dacia traiana, (Ed.. I. Vladescu), c. IX, Bucureşti : Cartea Romaneasca.