Eğim ve Yükselti Koşullarına Göre Yukarı Karasu Havzası (Van-Özalp) Arazi Kullanımının Belirlenmesi

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 17, 40 - 65, 30.06.2025

Mehmet Akif Seyitoğulları

https://doi.org/10.71218/asobid.1540785

Öz

Araştırması sahası, Doğu Anadolu'nun en doğu ucunda ve Türkiye-İran devlet sınırındadır. Bu çalışmada, Yukarı Karasu Havzası’nın (Van-Özalp) morfolojik koşulları ile arazi kullanımı arasındaki ilişki ortaya konulmuştur. Materyal olarak geniş yelpazede yapılan saha çalışmaları dışında coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ve uzaktan algılama (UA) gibi karar destek mekanizmaları ile haritaları kullanılmıştır. Havza, etrafı dağlık alan ve aşınım yüzeyleriyle çevrili bir depresyon sahasıdır. Sahada dağlık alanların tektonizma sonucu yükselmesi ve havza tabanının alçalması nedeniyle merkezden çevreye doğru bir eğim kazanmıştır. Yerleşim birimlerinin genellikle havza tabanı ve yakın çevresinde kurulmuştur. Keza İnsan faaliyetlerinin arazi üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Bu durum yerleşim yerlerinin lokasyonundan kaynaklanan bazı problemlere yol açmaktadır. Bitki örtüsünden yoksun ve eğimin fazla olduğu sahada erozyon gözlenmektedir. Tarımsal faaliyetler için uygun olan vadi tabanlarının/akarsu boylarının özellikle son yıllarda yerleşme için kullanılması olası su baskınları nedeniyle risk oluşturmaktadır. Sahadaki arazilerin bir kısmı ve yerleşmelerin lokasyonları, doğal kaynakların kullanımı açısından problemlidir. Bu nedenle planlayıcıların/uygulayıcıların, havzadaki mevcut kaynakların sürdürülebilirliğini sağlamak ve arazinin optimal kullanımını artırmak için sahanın fiziki unsurlarını (jeoloji, jeomorfoloji, iklim, bitki örtüsü, toprak özellikleri) dikkate alması önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Arazi Kullanımı , Van , Yukarı Karasu Havzası , Özalp , Jeomorfoloji

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Determination Of Land Use In The Upper Karasu Basın (Van-Özalp) According To Slope And Elevation Conditions

Öz

The study area is located at the easternmost tip of Eastern Anatolia and on the Turkey-Iran state border. This study examines the relationship between morphological characteristics and land use in the Upper Karasu Basin (Van-Özalp). In addition to a wide range of field studies, decision support mechanisms such as geographic information systems (GIS) and remote sensing (RS) and maps were used as material. The basin is a depression area surrounded by mountainous areas and erosion surfaces. Due to the uplift of the mountainous areas in the neighbourhood as a result of tectonism and the lowering of the basin floor, it has gained a slope from the center to the periphery. Settlements are generally established on the basin floor and in the immediate vicinity. It is also observed that human activities are concentrated on the land. This situation leads to some problems arising from the location of settlements. Erosion is observed in the area which is devoid of vegetation cover and where the slope is high. The use of valley bottoms/river lengths suitable for agricultural activities for settlements, especially in recent years, poses a risk due to possible flooding. Some of the lands in the site and the locations of the settlements are problematic in terms of the use of natural resources. For this reason, it is important for planners/implementers to consider the physical elements of the site (geology, geomorphology, climate, vegetation, soil characteristics) to ensure the sustainability of the existing resources in the basin and to increase the optimal use of the land.

Anahtar Kelimeler

Land Use , Van , Upper Karasu Basin , Özalp , Geomorphology

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Altınbaş, Ü., Çengel, M., Uysal, H., Okur, İ. B., Okur, N., Kurucu, Y. ve Delibacak, S. (2018). Toprak bilimi (8. bs). Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 557.
• Atalay, İ. (2013). Doğa bilimleri sözlüğü (1. bs.). Meta Basım ve Matbaacılık Hizmetleri.
• Bayar, R. (2018). Arazi kullanımı açısından Türkiye’de tarım alanlarının değişimi, Coğrafi Bilimler Dergisi, 16 (2), s. 187-200.
• Bozkurt, E. (2001). Neotectonics of Turkey-a Synthesis. Geodinamica Acta, 14 (1-3), 3-30.
• COPERNİCUS. (2018). CORINE Land Cover. Erişim tarihi: 02.07.2023, https://land.copernicus.eu/pan-european/corine-land-cover/clc2018
• Dağlı, B. ve Polat, B. (2024). İklim değişikliği ve sanat. Kesit Akademi Dergisi, 10 (39), 521-544.
• Dewan, A. M., and Yamaguchi, Y. (2009). Using remote sensing and GIS to detect and monitor land use and land cover change in Dhaka Metropolitan of Bangladesh during 1960–2005. Environmental Monitoring and Assessment, 150, 237-249.
• Dewey, J, F., Hempton, M, R., Kidd, W,S,F., Şaroğlu, F., ve Şengör, A,M,C. (1986). Shortening of continental lithosphere: the neotectonics of eastern anatolia - a young collision zone. Collision Tectonics, Geol, Soc, London Spec, 19, 3-36.
• Durak, M. ve Cürebal, İ. (2023). Jeomorfoloji ve arazi kullanımı ilişkisinin analizi: Edremit çayı havzası (Balıkesir). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33(2), 567-581.
• Erol, O. (1959). Mihalıççık dağlarının jeomorfolojisi ve araziden faydalanma. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 17, 519-531
• Erol, O. (1993). Ayrıntılı jeomorfoloji haritaları çizim yöntemi. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 10 (10), 19-37.
• Gülersoy, A. E. (2013a). Farklı uzaktan algılama teknikleri kullanılarak arazi örtüsü/kullanımında meydana gelen değişimlerin incelenmesi: Manisa merkez ilçesi örneği (1986-2010). Electronic Turkish Studies, 8(8).
• Gülersoy, E. A. (2013b). Çorum merkez ilçede arazi kullanımının zamansal değişimi (1987-2011) ve çevresel etkileri. Coğrafi Bilimler Dergisi, 11(2), 169-194.
• Gülersoy, A. E. (2014a). Bakırçay havzası'nda arazi kullanımı ile arazi yetenek sınıfları arasındaki ilişkiler. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(6), 1-20.
• Gülersoy, A. E. (2014b). Seferihisar’da arazi kullanımının zamansal değişimi (1984-2010) ve ideal arazi kullanımı için öneriler. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014(31), 155-180.
• Gülersoy, A. E. (2014c). Yanlış arazi kullanımı. Elektronik Sosyal Bilgiler Eğitimi Dergisi, 1(2), 49-128
• Gomes, E., Abrantes, P., Banos, A., Rocha, J. ve Buxton, M. (2019). Farming under urban pressure: Farmers’ land use and land cover change intentions. Applied Geography, 102, 58–70.
• Gözenç, S. (1974). Arazinin kullanılması ve değerlendirilmesinin coğrafi yönden tetkiki. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 20-21, 169-180.
• Green, K., Kempka, D., and Lackey, L. (1994). Using remote sensing to detect and monitor land-cover and land-use change. Photogrammetric Engineering and Remote Sensing, 60(3), 331-337.
• Hassan, Z., Shabbir, R., Ahmad, S. S., Malik, A. H., Aziz, N., Butt, A., and Erum, S. (2016). Dynamics of land use and land cover change (LULCC) using geospatial techniques: a case study of Islamabad Pakistan. SpringerPlus, 5, 1-11.
• Karakayacı, Z. (2010). Tarım arazilerinin dışı kullanımının sürdürülebilir kalkınma açısından değerlendirilmesi. /Textit Ziraat Mühendisliği, (355), 48-53.
• Kardaş, F., & Cebe, M. (2021). Sulak alanlar ve göçmen kuşların ekosistemdeki yeri. Menba Kastamonu Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 7(1), 1-5.
• Koçman, A. (1993). Türkiye iklimi. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Lambin, E., et all. (2001). The causes of land use and land cover change: moving beyond the myths, Global Enviromental Change, (11), 261-269.
• Lambin, E., Meyfroidt, P. (2011). Global land use change, economic globalization, and the looming land scarcity. PNAS, 108(9), s. 3465-3472.
• Mater, B. (1982). Urla yarımadasında arazinin sınıflandırılması ile kullanılışı arasındaki ilişkiler. Edebiyat Fakültesi Matbaası.
• Matpay, B., & Seyitoğulları, M. A. (2023). Çaybağı (Kotur) havzasının (Van-Saray) eğim ve yükselti koşulları bakımından arazi kullanımının ortaya konulması. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi,63(2), 1428-1453.
• Mercan, Ç., ve Arpağ, S. (2020). Coğrafi bilgi sistem analizleri kullanılarak toprak ve arazi özelliklerinin değerlendirilmesi: Türkiye, Mardin ili arazisi. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 7(1), 23-33.
• Özoğul, A. (1989). Türkiye’nin fiziki özellikleri ile arazi kullanımı arasındaki ilişkiler. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 85-92.
• Ramankutty, N., Foley, J. (1999). Estimating historical changes in global land cover: Croplands from 1700 to 1992, Global Biogeochemical Cycles, 13(4), s. 997-1027.
• Seyitoğulları, M. A. (2022). Yukarı karasu havzasının fiziki coğrafya özellikleri. [Yayımlanmamış Doktora Tezi], Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Şaroğlu, F. ve Güner, Y. (1981). Doğu anadolu'nun jeomorfolojik gelişimine etki eden öğeler: Jeomorfoloji, tektonik, volkanizma ilişkileri. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 50, 24-39.
• Şengör, A.M.C. ve Yılmaz, Y. (1981). Tethyan evolution of Turkey: A plate tectonic approach. Tectono Physcis, 75, 181-241.
• Turner II, Lambin, E., & Reenberg, A. (2007). The Emergence of Land Change Science For Gobal Environmental Change and Sustainability, PNAS, 104(52), s.20666-20671. (https://doi.org/10.1073/pnas.0704119104)
• Tunçdilek, N. (1985). Türkiye’de relief şekilleri ve arazi kullanımı. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
• Tolun-Denker, B. (1976). Şehir içi arazi kullanılışı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Van Vliet, J., de Groot, H. L. F., Rietveld, P. ve Verburg, P. H. (2015). Manifestations and underlying drivers of agricultural land use change in Europe. Landscape and Urban Planning, 133, 24–36.
• Vibhute, A. D., and Gawali, B.W. (2013). Analysis and modeling of agricultural land use using remote sensing and geographic information system: a review. International Journal of Engineering Research and Applications, 3(3), 081-091.