MİLLET TEORİLERİNİN TUTARSIZLIĞI VE TÜRK KAVRAMININ GERÇEK MUHTEVASI

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 1, 8 - 43, 11.06.2014

Hüseyin Dayı

Öz

Bu
çalışmada, İslam medeniyeti ile “modern-seküler” Batı medeniyetindeki millet
anlayışları, hem birbirleriyle hem de sosyo-politik yapılarla
karşılaştırılmaktadır. Bu karşılaştırmalar, Türkiye için uygun olanı bilmek
açısından faydalı olmalıdır.   

Fransız
İhtilali’nin tesiriyle “millet”, Avrupa’da yeni bir sosyo-politik güç oldu.
Milleti tanımlamak için yapılan çalışmalarda ise sosyolojik gözlemlere değil,
filozofların fikirlerine başvuruldu. Irk, anadil ve vatandaşlık gibi birbiriyle
alakasız temellere dayalı olarak üretilen çok farklı tanımların hiçbirinde
mutabakat sağlanamadı. Bu arada her bir devlet, tarihî entegrasyonları
kabullenmek yerine, yapılan tanımlardan birini seçerek kendi milletini inşa
etmeye çalıştı. Demek ki her ne kadar “ulus-devlet” diye tanınsalar da
devletlerin hiçbiri, kesin olarak tanımlanabilen bir millete ait olmadığı gibi,
bir devletin milletini suni olarak inşa etmesi de mümkün değildi. Bu arada
birçok devlet parçalandı, yeni kurulanlar ise aynı tehlikeyle karşılaştı.

Diğer yandan
İslam medeniyetinde millet kavramı, başlangıçtan beri vardır ve manası
kesindir. Kur’an-ı Kerim’de bulunan bir terim olarak millet, bir dine ve o dinin müminlerine denir.
İlk dönemlerde “İslam Milleti”nin ortak dili sadece Arapçaydı.  Zamanla Farsça ve Türkçe de değişik
bölgelerde ortak dil oldu. Böylece “Türk” terimi, Türkçeyi ortak dil olarak
kullanan farklı etnik kökenli ve farklı anadilli Müslümanların ismi oldu.

Sonradan
Batı’nın modern-seküler tariflerinin alınmasıyla Türkiye’de de “Türk milleti” tanımları
belirsizleşerek tartışmalı bir hâl aldı ve Türk milletinin bütünlüğü de
parçalanma tehlikesine düştü.

Anahtar Kelimeler

Millet, ırk, vatandaşlık, anadil, ortak dil, devletin milleti

Kaynakça

• KAYNAKÇA Ağaoğlu, A. (1972). Üç Medeniyet. İstanbul: Devlet Kitapları. Ahmed bin Mahmud. (1977). Selçuk-Name I. (Haz.) Erdoğan Merçil. İstanbul: Tercüman Yayınları.1001 Temel Eser. Ahmed Cevdet Paşa. (1972). Tarih-i Cevdet Cilt 1, 3. İstanbul: Üçdal Neşriyat. Akçura, Y. (1987). Üç Tarz-ı Siyaset. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Albayrak, H. (2003). Tarih Boyunca Doğu Karadeniz’de Etnik Yapılanmalar ve Pontus. İstanbul: Babıâli Kitaplığı. Albayrak, H. (2004). 1. Dünya Savaşında Doğu Karadeniz Muharebesi ve Of Direnişi. İstanbul: Yesevi Yayıncılık. Anderson, B. (1995). Hayali Cemaatler - Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması. Çev., İskender Savaşır. İstanbul: Metis Yayınları. Arsal, S. M. (1972). Milliyet Duygusunun Sosyolojik Esasları. İstanbul: Ötüken Yayınevi. Atay, F. R. (1999). Çankaya IV. İstanbul. Cumhuriyet gazetesinin okuyucularına armağanı. Ateş, T. (1997). Siyasal Tarih. İstanbul: Der Yayınları. Atsız, N. (1992a). İçimizdeki Şeytan – En Sinsi Tehlike - Hesap Böyle Verilir. İstanbul: Baysan Basım ve Yayın Sanayi A. Ş. Atsız, N. (1992b). Makaleler I. İstanbul: Baysan Basım ve Yayın Sanayi A.Ş. Atsız, N. (1992c). Makaleler III. İstanbul: Baysan Basım ve Yayın Sanayi A.Ş. Atsız, N. (1992d). Türk Ülküsü. İstanbul: Baysan Basım ve Yayın Sanayi A.Ş. Aykut, Ş. (1936). Kamâlizm. İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitap Evi Yayınları. Babuna, A. (2000). Bir Ulusun Doğuşu Geçmişten Günümüze Boşnaklar. Çev., Hayati Torun. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Bala, M. (1988). “Çerkesler.” İslam Ansiklopedisi Cilt 3. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. Baron, S. W. (2007). Modern Milliyetçilik ve Din. Çev., Mehmet Özay, İstanbul: Açılım Kitap. Barthold, W. (1975). Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Başer, S. (2006). Yahya Kemal’de Türk Müslümanlığı. Sakarya: Sakarya Valiliği Kültür Yayınları. Berkes, N. (1965). Batıcılık, Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler. İstanbul: Yön Yayınları, Beyatlı, Y.K. (1970). Eğil Dağlar. İstanbul: Devlet Kitapları. Caferoğlu, A. (1984). Türk Dili Tarihi. İstanbul: Enderun Kitabevi. Copeaux, E. (2000). Tarih Ders Kitaplarında (1931–1993) Türk Tarih Tezinden Türk İslam Sentezine. Çev., Ali Berktay. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Dayı, H. (2013a). Batı’dan İthal Milliyetçiliğin Dinle Kavgası, İstanbul: Akis Kitap Yayınları. Dayı, H. (2013b). Batı’dan İthal Milliyetçilik ve Ötekileştirdikleri. İstanbul; Akis Kitap Yayınları. Dede, A. (1978). Balkanlarda Türk İstiklal Hareketleri. İstanbul: Türk Dünyası Yayınları. Descartes, R. (1994). Metot Üzerine Konuşma. Çev., K. Tahir Sel. İstanbul: Sosyal Yayınlar. Devellioğlu, F. (1978). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Doğuş Ltd. Şti. Matbaası. Dursun, D. (2006). Siyaset Bilimi. İstanbul: Beta Basım Yayım Düzel, N. (26.01.2010). “Pazartesi Konuşmaları.” İstanbul: Taraf gazetesi. Ebülgazi Bahadır Han. (t.y.). Şecere-i Terakime (Türklerin Soy Kütüğü). Çev., Muharrem Ergin, İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser Yayınları. Emre, A. C. (1956). Atatürk’ün Tarih Tezi ve İnkılâp Hedefi. İstanbul: Ekin Basımevi. Enver Paşa. (1921). “Dikkat Edelim Aldanmayalım.” Şu İngilizler Canımı Çok Sıkıyor. (Der.) Murat Çulcu. vd. (2009). İstanbul: Destek Yayınları. 132. Ergin, M. (1970). Oğuz Kağan Destanı. İstanbul: Devlet Kitapları. Erişirgil, M. E. (1951). Bir Fikir Adamının Romanı: Ziya Gökalp. İstanbul: İnkılâp Kitabevi. Eröz, M. (1977). Türk Kültürü Araştırmaları. İstanbul: Kutluğ Yayınları. Gazi Ahmet Muhtar Paşa. (1985). Anadolu’da Rus Muharebesi 1876–1877. İstanbul: Petek Yayınları. Gellner, E. (1992). Uluslar ve Ulusçuluk. Çev., Büşra Ersanlı Behar ve Günay Göksu Özdoğan. İstanbul: İnsan Yayınları. Gökalp, Z. (1973). Terbiyenin Sosyal ve Kültürel Temelleri. (Haz.) Rıza Kardaş. İstanbul: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı 1000 Temel Eser Yayınları. Gökalp, Z. (1974a). Türkleşmek– İslamlaşmak– Muasırlaşmak. İstanbul: Türk Kültür Yayını. Gökalp, Z. (1974b). Türk Medeniyeti Tarihi. İstanbul: Türk Kültür Yayını. Gökalp, Z. (1976a). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları. Gökalp, Z. (1976b). Yeni Hayat-Doğru Yol. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Gökalp, Z. (1977a). “Derunî Hayat.” Ziya Gökalp Makaleler IV. (Haz.) Ferit Ragıp Tuncor. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. 50-54. Gökalp, Z. (1977b). “Millî Vicdanı Kuvvetlendirmek.” Ziya Gökalp Makaleler IV. (Haz.) Ferit Ragıp Tuncor. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. 54-60. Gökalp, Z. (1977c). “Türk Harsı ve Osmanlı Medeniyeti.” Ziya Gökalp Makaleler IV. (Haz.) Ferit Ragıp Tuncor. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. 44-50. Gökalp, Z. (1981). “İçtima-î Usul-ü Fıkh.” Makaleler VIII. (Haz.) Ferit Ragıp Tuncor. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. 24-25. Grigoriantz, A. (t.y.). Kafkasya Halkları. Çev., Doğan Yurdakul, İstanbul: Yeni Binyıl Yayınları. Güvenç, B. (1996). İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi. Hobsbawm, E. J. (1995). 1780’den Günümüze Milletler ve Milliyetçilik, “Program, Mit ve Gerçeklik.” Çev., Osman Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. İnan, A. (1947). Türkiye Halkının Antropolojik Karakterleri ve Türkiye Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. İnan, A. (1969). Medenî Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ten El Yazıları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. İnönü, İ. (1987). Hatıralar 2. Ankara: Bilgi Yayınevi. Jaffrelot, C. (1998). “Bazı Ulus Teorileri.” Uluslar ve Milliyetçilikler. (Der.) Jean Leca. Çev., Siren İdemen. İstanbul: Metis Yayınları. 54. Kafesoğlu, İ. (1977). Türk Milli Kültürü. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. Kafesoğlu, İ. (1985). Türk-İslam Sentezi. İstanbul: Aydınlar Ocağı Yayını. Kaplan, M. (1970). Nesillerin Ruhu. İstanbul: Hareket Yayınları. Karagöz, İ. (2010). “Millet”. Dinî Kavramlar Sözlüğü. (Haz.) İsmail Karagöz. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Karal, E. Z. (1947). Osmanlı Tarihi Cilt 5. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını. Karpat, H. K. (2010). Osmanlı’dan Günümüze Elitler ve Din. Çev., Güneş Ayas. İstanbul: TİMAŞ Yayınları. Kennedy, P. (1990). Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri. Çev., Birtane Karanakçı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Korkmaz, A. (1994). Ziya Gökalp Aksiyonu Meşrutiyet ve Cumhuriyet Üzerindeki Tesirleri. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. Kral Abdullah. (2009). Biz Osmanlı’ya Neden İsyan Ettik. Çev., Halit Özkan. İstanbul: Klasik Yayınları. Kur’an-ı Kerim. Kurtkan, A. (1976). Genel Sosyoloji. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları. Lewis, B. (t.y.). Ortadoğu. Çev., Mehmet Harmancı. İstanbul: Yeni Binyıl Yayınları. Mengüşoğlu, T. (2000). Felsefeye Giriş. İstanbul: Remzi Kitabevi. Meriç, C. (1992). Bu Ülke. (Haz.) Mahmut Ali Meriç. İstanbul: İletişim Yayınları, Milliyet blog; “Dünyada Anadil ve Resmî Dil Uygulamaları” http://blog.milliyet.com.tr/dunyada-anadil-ve-resmi-dil-uygulamalari/Blog/?BlogNo=268861, (Erişim Tarihi: 10.12.2013). Mınorsky, V. (1988). “Kürtler.” İslam Ansiklopedisi Cilt 6. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. Öke, M. K. (1989). İngiliz Ajanı Binbaşı E. W. C. Noel’in “Kürdistan Misyonu (1919).” İstanbul: Boğaziçi Yayınları. Öktem, N. (2007). “Millet Öğesinin Dayanması Gereken Bilimsel, Tarihsel Veriler ve Analizi.” II. Beyin Fırtınaları Toplantısı Tutanağı. (Der.) Abdullah Kılıç. İstanbul: Avrasya Bir Vakfı. Öztuna, Y. (1977). Büyük Türkiye Tarihi Cilt 1. İstanbul: Ötüken Yayınevi. Özyüksel, M. (1997). Feodalite ve Osmanlı Toplumu. İstanbul: Der Yayınları. Renan, E. (1946). Nutuklar ve Konferanslar. Çev., Ziya İshan. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. Rousseau, J. J. (1986). Toplum Sözleşmesi. Çev., Turhan Ilgaz. İstanbul: Kırmızı Yayınları. Saussure, F. (1998). Genel Dilbilim Dersleri. Çev., Berke Vardar. İstanbul: Multilingual Yayınları. Sançar, N. (1976). Türkçülük Üzerine Makaleler. Ankara: Töre-Devlet Yayınevi. Smith, A. D. (2004). Millî Kimlik. Çev., Bahadır Sina Şener. İstanbul: İletişim Yayınları. Sümer, F. (1999). Oğuzlar (Türkmenler). İstanbul: Türk Dünyası Araştırmalar Vakfı Yayınları. Şeref Han. (1990). Şerefname Kürt Tarihi. Çev., M. Emin Bozarslan. İstanbul: Hasat Yayınları. Taneri, A. (1978). Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Döneminde Hükümdarlık Kurumunun Gelişmesi ve Saray Hayatı-Teşkilatı. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları. Tanrıöver, H. S. (2000a). Dağ Yolu I. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Tanrıöver, H. S. (2000b). Dağyolu II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Tansel, F. A. (1969). “Gökalp Mehmet Ziya.” Türk Ansiklopedisi Cilt 17. Ankara: Millî Eğitim Basımevi. Tekin, T. (2010). Orhon Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Timur, T. (1986). Osmanlı Kimliği. İstanbul: Hil Yayınları. Togan, Z. V. (1940). “Aksungur al-Ahmedîlî.” İslam Ansiklopedisi Cilt 1. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. Togan, Z. V. (1972). Oğuz Destanı. İstanbul: Ahmet Sait Matbaası. Topçu, N. (1978a). Milliyetçiliğimizin Esasları. İstanbul: Dergâh Yayınları. Topçu, N. (1978b). Yarınki Türkiye. İstanbul: Dergâh Yayınları, Türkdoğan, O. (t.y.). Türk Tarihinin Sosyolojisi 1. Ankara: Hasret Yayınları. Türkkan, R. O. (1943). Kuyruk Acısı. İstanbul: Bozkurtçu Yayınları. Türkkan, R. O. (1939). “Türk Anaları! Sizden Bekliyoruz.” İstanbul: Bozkurt dergisi. Sayı 1. Wallerstein, I. (2003). Bildiğimiz Dünyanın Sonu. Çev., Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları. Yalçınkaya, A. (26.05.2009). “Kosova’da Arnavut Yemini: Mos qofsha turk.” İstanbul: Önce Vatan gazetesi. Yalçın, S. (1988). “Aydınlar Ocağı ve Türk-İslam Sentezi.” Meselelerimiz dergisi. Sayı 3. İstanbul: Aydınlar Ocağı Yayınları. Yazır, E. M. H. (1992). Hak Dini Kur’an Dili Cilt 1. İstanbul: Azim Dağıtım. Yılmaz, S. (2005). “Armin Vâmbéry’nin Türkistan Seyahatnamesi ve Karakalpak Türklerine Dair Kayıtlar.” Belleten. Cilt LXIX. 255. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayını.