CUMHURİYET DÖNEMİNDE HAKKARİ'DE EĞİTİM (1923-1960)

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 10, 64 - 87, 07.04.2018

Özden Özgen

Öz

Bu çalışmadaki amaç
Cumhuriyet’in ilan edilmesinden sonra 1960 yılına kadar olan dönem içerisinde
Hakkari’de eğitim ve öğretimin gelişimini ortaya koymaktır. Aynı zamanda bu
çalışma ile tek parti ve çok partili dönemlerde eğitim alanındaki gelişmeler
Doğu illeri ile Hakkari arasında kıyaslamalar yapılarak ortaya konulmaktadır.
Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde her ne kadar eğitime verilen maddi destek düşük
seviyelerde olsa da eğitim eksikliği Halkevleri, millet mektepleri ve gezici
kurslarla takviye edilmeye çalışıldı. Bu gayretler sonucunda nüfus sayımlarında
okuma yazma bilme oranlarının bir önceki sayımlara göre artış gösterdiği
görülmektedir. 1950 yılının başlangıcından itibaren Devlet desteğiyle beraber okullaşma
oranı artmasına rağmen her dönemde karşılaşılan öğretmen eksiğine tam anlamıyla
çözüm bulunamadı. Bu çalışmada arşiv belgelerinden, istatistik yıllıklarından,
resmi ve yerel gazetelerden ve ikincil kaynaklardan faydalanıldı.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet, Eğitim, Halkevleri

Kaynakça

• ARŞİV
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon No: 490 1 0 0, Kutu No: 1229, Dosya No: 91, Sıra No: 1.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon No: 490 1 0 0, Kutu No: 1122, Dosya No: 96, Sıra No: 3.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon No: 30 10 0 0, Kutu No: 24, Dosya No: 138, Sıra No: 7.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon No: 51 0 0 0, Kutu No: 12, Dosya No: 104, Sıra No: 15.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon No: 490 1 0 0, Kutu No: 658, Dosya No: 195, Sıra No:1.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon No: 490 1 0 0, Kutu No: 658, Dosya No: 199, Sıra No: 2.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon No: 490 1 0 0, Kutu No: 68, Dosya No: 257, Sıra No: 1.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon No: 30 10 0 0, Kutu No: 69, Dosya No: 455, Sıra No: 5.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon No: 490 1 0 0, Kutu No: 1454, Dosya No: 35, Sıra No: 1.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon No: 490 1 0 0, Kutu No: 956, Dosya No: 701, Sıra No: 2.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon No: 30 1 0 0, Kutu No: 119, Dosya No: 756, Sıra No: 7.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon No: 490 1 0 0, Kutu No: 985, Dosya No: 817, Sıra No: 3.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon No: 490 1 0 0, Kutu No: 998, Dosya No: 856, Sıra No: 1.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon No: 490 1 0 0, Kutu No: 1006, Dosya No: 882, Sıra No: 1.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon No: 490 1 0 0, Kutu No: 1010, Dosya No: 897, Sıra No: 2.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon No: 490 1 0 0, Kutu No: 1037, Dosya No: 987, Sıra No: 1.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon No: 490 1 0 0, Kutu No: 1046, Dosya No: 1019, Sıra No: 1.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon No: 490 1 0 0, Kutu No: 1055, Dosya No: 1051, Sıra No: 1.
• BASILI ESERLER
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: II, İçtima Senesi: 3, Cilt: 23 (20.3.1926).
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: IV, İçtima: 2, Cilt: 12 (14.1.1933).
• T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem: VIII, Toplantı: 1, Cilt: 3 (18.12.1946).
• T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem: VIII, Toplantı: 1, Cilt: 6 (3.9.1947).
• T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem: VIII, Toplantı: 2, Cilt: 8 (26.12.1947).
• T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem: VIII, Toplantı: 4, Cilt: 24 (13.2.1950).
• T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem: IX, Toplantı: 1, Cilt: 4 (26.1.1951).
• T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem: IX, Toplantı: 1, Cilt: 5 (25.2.1951).
• T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem: IX, Toplantı: 2, Cilt: 13 (8.2.1952).
• T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem: IX, Toplantı: 2, Cilt: 13 (20.2.1952).
• T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem: IX, Toplantı: 2, Cilt: 13 (29.2.1952).
• T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Dönem: IX, Toplantı: 4, Cilt: 25 (18.11.1953).
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: IX, İçtima: 4, Cilt: 28 (18.2.1954).
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: X, İçtima: 1, Cilt: 5 (18.2.1955).
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: X, İçtima: 1, Cilt: 5 (28.2.1955).
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: X, İçtima: 2, Cilt: 10 (20.2.1956).
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: X, İçtima: 3, Cilt: 17 (20.2.1957).
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: X, İçtima: 3, Cilt: 18 (24.4.1957).
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: XI, İçtima:1, Cilt: 2 (19.2.1958).
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: XI, İçtima: 1, Cilt: 3 (24.3.1958).
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: XI, İçtima: 1, Cilt: 4 (30.5.1958).
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: XI, İçtima: 2, Cilt: 5 (17.11.1958).
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: XI, İçtima: 2, Cilt: 7 (20.2.1959).
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: XI, İçtima: 2, Cilt: 8 (27.4.1959).
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: XI, İçtima: 3, Cilt: 12 (19.2.1960).
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: XI, İçtima: 3, Cilt: 12 (25.2.1960).
• T.C. Kurucu Meclis Tutanak Dergisi, (20.2.1961).
• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, Dönem: I, Toplantı: 1, Cilt: 1 (2.2.1962).
• T.C. Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü, (1929). 28 Teşrinievel 1927 Umumi Nüfus Tahriri. Ankara: İstatistik Umum Müdürlüğü Yayınları.
• T.C. Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü. (1929). İstatistik Yıllığı 1929, 1, İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• Devlet İstatistik Enstitüsü. İstatistik Yıllığı 1929, 2.
• T.C. Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü, (1950). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı, 65.
• T.C. Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü. İstatistik Yıllığı 1951, 19.
• T.C. Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, İstatistik Yıllığı 1952, 20.
• T.C. Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü. İstatistik Yıllığı 1953, 21.
• T.C. Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü, (1961). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı, 67. İstanbul.
• T.C. Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü. İstatistik Yıllığı 1959.
• T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü. İstatistik Yıllığı 1960-1962.
• 1926 Türk Ticaret Salnamesi.
• 1927-1928 Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi.
• T.C. Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü, (1955). Zirai Bünye ve İstihsal (1946-1954). Ankara.
• T.C. Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü, (1959). Zirai Bünye ve İstihsal (1954-1958). Ankara.
• İdare, Sayı: 8 (Kasım 1928).
• İdare, Sayı: 147 (Haziran 1940).
• Ayın Tarihi, Sayı: 135 (Şubat 1945).
• Ayın Tarihi, Sayı: 171 (Şubat 1948).
• T.C. Nafia Vekaleti, (Ekim 1939). Bayındırlık İşleri Dergisi, 5.
• Aksoy, N.D. (Ocak-Haziran 2009). “Tarihsel Bakımdan Halifelik.” Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 3: 215-226.
• Akyüz, Y. (2011). “Osmanlı Döneminden Cumhuriyete Geçilirken Eğitim-Öğretim Alanında Yaşanan Dönüşümler.” Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1 (2): 9-22.
• Aldıkaçtı, O. (1979-1981). “Atatürk İnkılaplarından Laiklik.” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 45 (1-4): 39-47.
• Arıkan, Z. (1999). “Halkevlerinin Kuruluşu ve Tarihsel İşlevi.” Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 6 (23): 261-281.
• Aşgın, S. (2000). Cumhuriyet Döneminde Doğu Anadolu’ya Yapılan Kamu Harcamaları (1946-1960). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Beyaztaş, D. ve Kaptı, S. (2013). “Cumhuriyetten Günümüze İlkokul/İlköğretim Programlarının İncelenmesi.” Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 46 (2).
• Buran, A. (Yaz 2011). “Kürtler ve Kürt Dili.” Turkish Studies, 6 (3): 43-57.
• Demirtaş, B. (2008). “Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde Eğitim ve Öğretim (1923-1938).” Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 11 (41): 63-87.
• Ergün, M. “Cumhuriyet Eğitiminin Genel Değerlendirmesi.” Cumhuriyet III.
• Geray, C. (1969). “Türkiye’de Köy Enstitüleri Hareketi ve Köy Kalkınması.” Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2 (1): 197-207.
• Geray, C. (1974). “Halk Eğitiminin Kurumlaşması.” Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7 (1): 403-435.
• Güneydoğu Birinci Genel Müfettişlik Bölgesi, (1939). İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• Hafızoğulları, Z. (1996). “Türkiye Cumhuriyeti’nin Temel Nitelikleri.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 45 (1): 23-28.
• Hakkari İl Yıllığı (1967) (1972). Ankara: Gürsoy Matbaacılık.
• Morkoç, A. (Kış 2011). “Türk Harf İnkılabı ile Millet Mektepleri ve İzmir’deki Uygulamalar.” Turkish Studies, 6 (1): 1543-1555.
• Önal, İ. (2010). “Tarihsel Değişim Sürecinde Yaşam Boyu Öğrenme ve Okuryazarlık: Türkiye Deneyimi.” Bilgi Dünyası, 11 (1): 101-121.
• Sezer, A. (1999). “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Misyonerlerin Türkiye’deki Eğitim ve Öğretim Faaliyetleri.” Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 16 (3): 169-183.
• Şafak, A. (1977). “Hakkari ve Civarında Halkın Dini ve Ahlaki Yaşayışının Günlük Hayatta Tezahürü Üzerinde Bir Araştırma.” Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, Ankara: 73-112.
• Tongul, N. (2004). “Türk Harf İnkılabı.” Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 33 (34): 103-130.
• Türk, H.S. (1968). “Niçin Halk Eğitimi?” Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1 (1): 87-110.
• Ünal, O. (1994). Türkiye’de Demokrasinin Doğuşu. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Yavuz, B. (1993). “1924 Türkiyesi’nde Devletin Siyasal Yapısını Laikleştirme Çalışmaları ve Karşı Tepkiler İle İlgili Bir İngiliz Belgesi.” Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 3 (11): 323-339.
• SÜRELİ YAYINLAR
• T.C. Resmi Gazete, 17.06.1931.
• T.C. Resmi Gazete, 3.6.1952.
• T.C. Resmi Gazete, 27.5.1953.
• T.C. Resmi Gazete, 30.5.1953.
• T.C. Resmi Gazete, 17.9.1953.
• Hakkâri (5 Mayıs 1961).
• Hakkâri (3 Kasım 1961).
• Hakkâri (8 Aralık 1961).
• Hakkâri (23 Şubat 1962).
• Hakkâri (6 Nisan 1962).
• Hakkâri (7 Nisan 1962).
• Hakkâri (9 Nisan 1962).
• Hakkâri (22 Haziran 1962).
• Hakkâri (14 Şubat 1963).
• Hakkâri (13 Haziran 1963).
• Hakkâri (24 Eylül 1962).
• Hakkâri Postası (4 Şubat 1963).
• Hakkâri Postası (7 Şubat 1963).
• Hakkâri Postası (14 Şubat 1963).
• Hakkâri Postası (4 Mart 1963).
• Hakari Sesi (13 Ağustos 1963).
• Hakari Sesi (27 Ekim 1963).
• Vatan (Memleket İlaveleri) (5 Kasım 1952).
• Van (22 Eylül 1945).