SELÇUKLU DEVLETİNDE TASAVVUFİ UNSURLARIN YÖNETİM ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 10, 101 - 109, 07.04.2018

Yunus Emre Tansü

Öz

ÖZET 

 

Abbasi
Hilafetinden uzak olan periferide merkezdeki Sünni otoriteden uzakta çevrede
merkezin reddettiği veya kabullenmediği tasavvufi akımların etkili olduğu
görülmektedir. Başta Mevlevilik, Ahilik ve Bektaşilik olmak üzere tasavvufi
unsurlar, Bizans sınırında yer alan bölgelerde ve özellikle Anadolu'da çok
etkin olmuştur. Özellikle Anadolu ve Azerbaycan coğrafyasında tasavvufi
unsurlar adeta devlet yönetimine hakim olmuştur. Sultanlar ve devlet adamları tasavvufun
etkisi altında kalmışlardır. Tarikatlar, mensubiyet duygusu ile kendilerine
bağladıkları devlet adamları ve bürokratlar sayesinde devletleri yönetmeye
başlamışlardır. Tarikatlar ve tasavvufi akımlar arasındaki mücadeleler, bir
süre sonra Selçuklu devletinin zafiyetine ve yönetim yapısının bozulmasına yol
açmıştır. Bazı tarikatlar Selçuklu devletinin içinde ayrı bir devlet veya yapı
haline gelmişlerdir. Selçuklu devlet yönetiminin çözülmesi, bozulması ve
devletin yıkılmasında tasavvufi unsurların önemli bir rolü olmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Selçuklu Devleti, Yönetim

Kaynakça

• AKSARAYLI KERİMÜDDİN, Mahmud, (1999), Müsameret Ül-Ahbar Moğollar Zamanında Türkiye Selçukluları Tarihi, Çevr; TURAN, Osman, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları
• ARSLAN, Bahri, Babailer İsyanı ve Anadolu Selçuklu Devletinin Durumu, Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Türk Tarihi Semineri, 2017
• BAYRAM, Mikail, (2004), Ahi Evren Hace Nasirü’d-din ile Alaüd’din Çelebi’nin Öldürülmesi ve Ölüm Tarihlerinin Tesbiti, Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Sayı .3, 2004
• BAYRAM, Mikail, Anadolu’nun Ahiliğinin Teşekkülündeki Rolü Açısından Fütüvvet Hareketi ve Tarihi, Selçuklu Medeniyet Araştırmaları Dergisi, Cilt.1, Sayı. 1, 2017
• BAYRAM, Mikail, Anadolu Selçuklular Devrinde Anadolu Bacıları (Baciyan-i Rum) Teşkilatının Kurucusu Fatma Bacı Kimdir,
• BAYRAM, Mikail, (2008), Fatma Bacı ve Bacıyan-ı Rum (Anadolu Bacıları Teşkilatı), Konya, Nüve Kültür Merkezi
• BAYRAM, Mikail, Sadru’d-din Konevi ile Ahi Evren Şeyh Nasiru’din Mahmud’un Mektuplaşması, Selçuk Üniversitesi Yayınları Dergisi, Sayı.2, 1983
• BAYRAM, Mikail, (2005), Sosyal ve Siyasi Boyutlarıyla Ahi Evren ve Mevlana Mücadelesi, Konya, Nüve Kültür Merkezi
• BAYRAM, Mikail, Sultan Fatih’de Ahi Evran ve Sadreddin Konevi Hayranlığı, Uluslararası Sadreddin Konevi Sempozyumu Bildirileri, MEBKAM Meram Belediyesi Konevi Araştırma Merkezi, Sayı.7, 2008
• BAYRAM, Mikail, (2001), Tarihin Işığında Nasreddin Hoca ve Ahi Evren, İstanbul, Nüve Kültür Merkezi
• BAYRAM, Mikail, Selçuklular Zamanında Anadolu’da Bazı Yöreler Arasındaki Farklı Kültürel Yapılanma ve Siyasi Boyutları, Selçuklu Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı.1, 1994
• CAN, Şefik, (1999), Mevlana Hayatı Şahsiyeti ve Fikirleri İstanbul, Ötüken Neşriyat Yayınları
• ÇETİNKAYA, Ali, (1999), Bir Anadolu Ereni Haci Bektaşi Veli: Hayatı, Eserleri ve İnsan Anlayışı, Cumhuriyet Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı. 3
• CEYLAN, Kazım, (20013), Ahilik, Türk-İslam Medeniyetlerinde Dünyevi ve Uhrevi Sistem, Ankara, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kültür Yayınları
• CHITTICK, C. William, Rumi ve Mevlevilik, Çev; Safi Arpaguş, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 1991
• EFLAKİ, Ahmet, (1973), Ariflerin Menkıbeleri I, İstanbul, Hürriyet Yayınları
• EFLAKİ, Ahmet, (1973), Ariflerin Menkıbeleri II, İstanbul, Hürriyet Yayınları
• ERDOĞRU, Mehmet Akif, Anadolu’da Ahiler ve Ahi Zaviyeleri, Ege Üniversitesi, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, S.4, 2000
• DEMİRCİ, Mustafa, Selçuklu Anadolu’sunda Bir İnsaniyet Mektebi: Ahilik, Büyük Selçuklu Devletinden Türkiye Selçuklu Devletine Mehmet Altay Köymen Armağanı, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Sayı. 127, 2011
• İNALCIK, Halil, (2016), Osmanlı Devletinin Kuruluşu ve İmparatorluk Sürecinde, İstanbul, Timaş Yayınları
• İNCİ, Yusuf, (1989), Ahilik ve Meslek Eğitimi, İstanbul, Milli Eğitim Bakanlığı
• FÜRUZANFER, Bediüzzaman, (1997), Mevlana Celaleddin, Çev; UZLUK, Feridun Nafiz, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi
• GÖLPINARLI, Abdülbaki, (2011), İslam ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı, İstanbul, İTO
• GÖLPINARLI, Abdülbaki,(2007), Mevlana Hayatı ve Yapıtlarından Seçmeler, İstanbul, Varlık Yayınları
• GÖLPINARLI, Abdülbaki, (2006), Mevlana’dan Sonra Mevlevilik, İstanbul, İnkılap Kitabevi
• HACİGÖKMEN, Mehmet Ali, Mevlana Celaleddin Rumi’nin Selçuklu Sultanları İle İlişkileri, Selçuk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı.36, 2014
• HAKSEVER, Ahmet Cahid, Çankırı’da Mevleviler ve Mesnevihanlar, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XI, Sayı. 22, 2012
• HÜLAGÜ, Metin, Ahilik Teşkilatının İcra Ettiği Fonksiyonlar ve Cemiyet Üzerindeki Etkileri, Ankara, Türk Kültürü, Sayı. 32, 1994
• KAFESOĞLU, İbrahim, (1972), Selçuklu Tarihi, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi
• KAHVECİ, İhsan, Ahi Evran-ı Veli ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu’ndan İzlenimler, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.11, 2005
• KAYAOĞLU, İsmet, Mevlana’nın Çağdaş Derviş Tarikatları, Babalar, Kalenderiler ve Diğerleri, Ankara Üniversitesi Dergisi, Cilt. 31, Sayı. 1, 1990
• KONUKSEVEN, Hatice, (2006), Hz. Mevlana, Ahi Evran ve Şeyh Sadreddin-i Konevi’nin Konya Halkının Eğitimdeki Rolü, Konya, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi
• KOCA, Salim, Selçuklu İktidarının Belirlenmesinde Rol Oynayan Güçler ve Alâeddîn Keykubâd’ın Türkiye Selçuklu Tahtına Çıkışı, Gazi Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı. 25, 2009
• OCAK, Yaşar Ahmet, (2011), Babailer İsyanı, İstanbul, Dergah Yayınları
• ÖDEN, Zerrin Günal, (1997), Türkiye Selçuklu Sultanı II. Gıyaseddin Mesud Hakkında Bazı Görüşler, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi
• ÖNDER, Mehmet, (1998), Mevlana ve Mevlevilik, İstanbul, Aksoy Yayıncılık
• ÖNDER, Mehmet, (1969), Mevlana Hayatı-Eserleri, Ankara, Türk Ticaret Bankacılığı İşbirliği Hazırlanmıştır
• ÖZDEMİR, H. Ahmet, (2005), Moğol İstilası ve Abbasi Devletinin Yıkılışı; Cengiz ve Hülagu Dönemleri, İstanbul, İz Yayıncılık
• ÜREMİŞ, Ali, Türkiye Selçuklularında Bazı Sünni Tasavvuf Hareketleri, Selçuk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı.28, 2010
• YILDIZ, Harun, Haci Bektaş Veli ile Ahi Evran İlişkisi, Gazi Üniversitesi, Türk Kültürü ve Haci Bektaş Veli ve Araştırma Dergisi, Sayı. 61, 2012