ATATÜRK DÖNEMİ GÖÇ VE İSKÂN POLİTİKALARI

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 20, 1 - 18, 01.04.2022

Elif Zülal Saygın

Öz

Göç, canlıların yaşamlarını sürdürebilmek amacıyla yaptıkları sosyal bir hareketliliktir. İnsanlar da bulundukları coğrafyalardan çeşitli nedenlerle başka coğrafyalara göç etme arzusu ile hareket etmektedirler.1877-1878 yılları arasında cereyan eden ve 93 harbi olarak adlandırılan Osmanlı- Rus savaşı sonrası kaybedilen topraklardan Anadolu’ya doğru bir göç başlamıştır. Kafkaslarda ve Balkanlarda sürekli devam eden bu göç olgusu bu sefer tersine göç hareketi ile karşılaşmıştır. Bu savaşın ardından yaşanmış olan Balkan Savaşları ve I. Dünya Harbi ise 1914-1918 yılları arasında meydana gelmiş ve göç hareketi bu savaşlar sonrasında da hızla devam etmiştir. 1919-1922 yılları arasında yine topraklarımızda meydana gelen Kurtuluş Harbi sonrasında sular durulmuş ve savaşın tarafları İsviçre’nin Lozan kentinde bir barış konferansı için toplanmıştır. Bu toplantı sonrası azınlıklar meselesi Türkiye ve Yunanistan arasında yapılmış olan 30 Ocak 1923 tarihli Türk ve Rum Nüfus Mübadelesine İlişkin Sözleşme ve Protokol ile açıklığa kavuşmuştur. 1923-1938 yılları arasında Yeni kurulan Türk Devleti ülkeye gelen yeni nüfusu homojen bir şekilde topraklarında dağıtabilmek amacıyla önemli iskân kanunlarını meclis görüşmelerinde müzakere etmiştir. Bu amaçla ilk olarak Lozan Antlaşması sonrasında Mübadele edilecek ahali işleri için Mübadele İmar ve İskân Vekâlet’ini meydana getirmişlerdir. Ayrıca çeşitli kanunlar ile iskân edilmiş olan muhacirleri her alanda faal hale getirmeye çalışmışlardır. Bu çalışmada 1923-1938 yılları arasında Türkiye’nin Göç ve İskân Politikaları değerlendirilmiş, ayrıca bu tarihler arasında Türkiye’ye gelen göçmenlere de değinilmiştir. Bu bağlamda 362 Sayılı Kanun ve 885 Sayılı kanun Türkiye’nin İskân Politikasının belirlenmesinde önemli bir etkenlerinden olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Göç, İskân, Atatürk, Mübadele, Meclis

Kaynakça

• (1934, 04 11). Akşam Gazetesi, 11 Nisan 1934
• (1934, 04 16). Akşam Gazetesi, 16 Nisan 1934
• (1934, 08 20). Akşam Gazetesi, 20 Ağustos 1934
• 2510 Sayılı İskân Kanunu. (1934, 06 14). 07 01, 2021 tarihinde www5.tbmm.gov.tr: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc013/kanuntbmmc013/kanuntbmmc01302510.pdf adresinden alındı
• 365 Sayılı Mübadele, İmar ve İskân Kanunu. (1339, 11 08). 06 27, 2021 tarihinde www5.tbmm.gov.tr: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc002/kanuntbmmc002/kanuntbmmc00200368.pdf adresinden alındı
• 885 Sayılı İskan Kanunu. (1926, 07 01). www5.tbmm.gov.tr: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc004/kanuntbmmc004/kanuntbmmc00400885.pdf adresinden alındı
• 885 Sayılı Kanun. (1926, 07 01). 07 05, 2021 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Arşivi: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc004/kanuntbmmc004/kanuntbmmc00400885.pdf adresinden alındı
• Ağanoğlu, H. Y. (2017). Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Balkanların Makûs Talihi: Göç. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Arı, K. (2000). Büyük Mübadele Türkiye'ye Zorunlu Göç (1923-1925). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Babuş, F. (2006). Osmanlı'dan Günümüze Etnik ve Sosyal Politikalar Çerçevesinde Göç ve İskân Siyaseti ve Uygulamaları. İstanbul: Ozan Yayıncılık.
• Baklacıoğlu Özgür, N. (2010). Dış Politika ve Göç Yugoslavya'dan Türkiye'ye Göçlerde Arnavutlar (1920-1990). İstanbul: Derin Yayınları.
• Beşikçi, İ. (1970). Doğu Anadolu'nun Düzeni Sosyo- Ekonmik ve Etnik Temelleri. Ankara: E Yayınları.
• Bıçaklı, H. A. (1988). Türkiye Bulgaristan İlişkileri (1919-1988) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü .
• Biçici, M. (2019). Lozan Barış Antlaşması ve Göç. M. N. Gültekin içinde, The Global Refugee and Migration Congress (s. 199-208). Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Yayınları.
• Biçici, M. (2019). Lozan Barış Antlaşması ve Göç. The Global Refugee and Migration Congress (s. 199-208). Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Yayınları.
• Bozdağlıoğlu, Y. (2014). Türk- Yunan Nüfus Mübadelesi ve Sonuçları. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi(3), 9-32.
• Bozkurt, M. (2019). Türkiye ile Romanya Arasındaki Siyasi İlişkilerin Kurulması (1920-1930). İstanbul: İstanbul Medeniyet Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Çapa, M. (1990). Yunanistan'dan Gelen Göçmenlerin İskânı. Atatürk Yolu Dergisi, 2(5), 49-69.
• Çeçen, B. (2016). Bulgaristan’dan Türkiye’ye Gelen Düzensiz Göçmenlerin Yasallaşma Süreçlerinde Göçmen Derneklerinin Rolü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çelebi, B. (1999). Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans TEzi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.
• Demirtaş, B. (2008). Lozan Mübadele Sözleşmesi'nin Etkileri ve Sonuçları Üzerine Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Duman, Ö. (2016). Romanya'dan Kocaeli Vilayetine Göç ve İskân. H. Ed. Selvi, B. M. Çelik, & A. Yeşildal içinde, Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu (s. 497-503). Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Yayınları.
• Ed.Perruchoud, R., & Jillyanne, R. (tarih yok). Uluslararası Göç Terimleri Sözlüğü. Uluslararası Göç Örgütü.
• Erdal, İ. (2018). Ulusallaşma Sürecinde Türkiye ve Yunanistan 1923-1930. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Güner, Z. (2017). Lozan'da Türk- Yunan Mübadele Siyaseti. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• İskan Tarihçesi. (1932). İstanbul: Hamit Matbaası.
• Kara, B. (2005). Dramatik Bir Huzur Mücadelesi: Mübadele. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 187-198.
• Karataş, M. (2004). Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi (1923-1925) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilirmler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.
• Kiracı, M. (2006). Cumhuriyet Döneminin İlk Göçü Türk Yunan Mübadelesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Meray, S. L. (2001). Lozan Barış Konferansı (Tutanaklar ve Belgeler). Ankara: Yapı Kredi Yayınları.
• Meray, S. L. (2001). Lozan Barış Konferansı (Tutanaklar ve Belgeler) (Cilt 2). Ankara: Yapı Kredi Yayınları.
• Meray, S. L. (2001). Lozan Konferansı (Tutanaklar ve Belgeler) (Cilt 1). Ankara: Yapı Kredi Yayınları. Mübâdele, İ’mâr ve İskan Vekaletinin Teşkîlât ve Masrafı Hakkında Kânûn. (1923, 11 07). Resmi Gazete: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/41.pdf adresinden alındı
• Pavlidis, A. (1997). Yunan Kaynaklarına Göre Mübadele Meselesi (1918-1930) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pavlidis, A. (1997). Yunan Kaynaklarına Göre Mübadele Meselesi (1918-1930) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü .
• Peker, M. (2005). Lozan Konferansı'nda Nüfus Tartışmaları. Belleten, LXIX(256), 1015-1046.
• Resmi Gazete. (1934, Haziran 14). 2510 Sayılı İskan Kanunu.
• Saygın, S. (2020). Kâzım Karabekir ve Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası. Tarih ve Gelecek Dergisi, 6(3), 1091-1108.
• Saygın, S. (2021). Türk Milli Kültürü ve Atatürk Devrimleri. Social Sciences Studies Journal, 76(7), 161-172.
• Saygın, S. (2021). Türkiye Cumhuriyeti Hükümetlerinde Görev Yapmış Akademisyen Kökenli İçişleri Bakanlarının Faaliyetleri. Gazianep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(3), 1435-1448.
• Şimşir, B. N. (1990). Lozan (1922-1923) (Cilt 1). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Şimşir, B. N. (1990). Lozan Telgrafları (1922-1923) (Cilt 1). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tevfik, İ. (2017). İnsan ve Mekan Yüzüyle Mübadele 1923'ten Bugüne Zorunlu Göç. İstanbul: İnkılap Yayınevi.
• Troçki, L. (1995). Balkan Savaşları. İstanbul: Arba Yayınları.
• Yeşiltuna, S. (2006). 1934 İskân Kanunu ve Türk Basınındaki Yansımaları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Yıldırım, A. (2004). Cumhuriyet Dönemi İskân Politikaları (1923-1952) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi.
• Yıldırım, S., & Sofuoğlu, A. (2012). Balkan Savaşları ve Göç. Türk Yurdu Dergisi(303).
• Zabıt Cerideleri (2. Dönem, 1. Cilt, 12. Birleşim). (1339). Ankara: TBMM Kütüphane ve Arşiv Hizmetleri Başkanlığı Yayınları.
• Zabıt Cerideleri (2. Dönem, 25. Cilt, 110. Birleşim) (Cilt 25). (1926). Ankara: TBMM Kütüphane ve Arşiv Hizmetleri Başkanlığı Yayınları.