Kamu Kurumlarında Yapay Zekânın Dijital Yönetişime Etkisi: Kamu Denetçiliği Kurumu İncelemesi

Yıl 2025, Sayı: 26, 50 - 63, 01.04.2025

Mehmet Ölmez , Bülent Bayrak

https://doi.org/10.58724/assam.1596586

Öz

Yapılan çalışmada Türkiye’de kamu yönetimi hizmetleri açısından yapay zekânın dijital yönetişime etkisi incelenmiştir. Örnek olay kapsamında Kamu Denetçiliği Kurumunun (KDK), teknolojinin son seviyesi olan yapay zekâ uygulamalarını dijital yönetişimle bütünleştirmesinin kuruma katkıları belirtilmiştir. Bu çalışmada kapsamlı bir alan yazın taraması ve nitel araştırma yöntemi doğrultusunda örnek olay incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Çalışma için yapılan alın yazın taraması sonucunda doküman analizi yöntemi ile ikincil kaynaklardan veriler elde edilmiştir. Çalışmada ilk olarak yapay zekâ, yönetişim, dijital yönetişim ve KDK hakkında bilgiler verilmiştir. Kamu hizmetinin yapay zekâ ile sunulması ve dijital yönetişimin kamu yönetimi boyutu hakkında açıklamalar yapılmıştır. KDK’ye yönelik dijital yönetişim ve yapay zekâ çalışmaları başlıklar altında ele alınmıştır. Çalışmada KDK’nin yapay zekâ uygulaması ile birlikte farklı gruplarda yer alan vatandaşların yönetime daha kolay ve aktif bir şekilde katılmaları sonucunda toplumda dijital yönetişim çerçevesinde daha katılımcı ve demokratik bir toplumun ortaya çıkacağı vurgulanmıştır

Anahtar Kelimeler

Yapay Zekâ, Dijital Yönetişim, Kamu Denetçiliği Kurumu

Etik Beyan

Etik Kurul Onayı Hakkında Bilgi: Etik kurulu onayına ihtiyaç duyulmamıştır. Araştırma ve Yayın Etiği Beyanı: Bu çalışmanın tüm hazırlanma süreçlerinde etik kurallara uyulduğunu yazarlar beyan eder. Aksi bir durumun tespiti halinde ASSAM UHAD‘nın Dergisinin hiçbir sorumluluğu olmayıp, tüm sorumluluk çalışmanın yazarlarına aittir. Çıkar Çatışması Beyanı: Yazarlar ya da herhangi bir kurum/ kuruluş arasında çıkar çatışması yoktur. Katkı Oranı Beyanı: Mehmet ÖLMEZ ve Bülent BAYRAK, çalışmanın tüm bölümlerinde ve aşamalarında katkı sağlamışlardır. Yazarlar esere eşit oranda katkı sunmuştur.

The Impact Of Artificial Intelligence On Digital Governance in Public Institutions: An Analysis of The Ombudsman Insitution

Öz

Abstract
This study examines the impact of artificial intelligence on digital governance in terms of public administration services in Turkey. Within the scope of the case study, the contributions of the Ombudsman Instıtutıon (KDK) to the integration of artificial intelligence applications, which is the latest level of technology, with digital governance are stated. In this study, case study method was used in line with a comprehensive literature review and qualitative research method. As a result of the literature review conducted for the study, data were obtained from secondary sources. In this study, firstly, information about artificial intelligence, governance, digital governance and KDK is given. Explanations were made about the provision of public service with artificial intelligence and the public administration dimension of digital governance. Digital governance and artificial intelligence studies for KDK are discussed under headings. In the study, it is emphasized that with the artificial intelligence application of KDK, a more participatory and democratic society will emerge within the framework of digital governance in the society as a result of citizens in different groups participating in the administration more easily and actively.

Anahtar Kelimeler

Artificial Intelligence, Digital Governance, Ombudsman Instıtutıon

Etik Beyan

Information About Ethics Committee Approval: Ethics committee approval was not required. Research And Publication Ethics Statement: The authors declare that the ethical rules are followed in all preparation processes of this study. In the event of a contrary situation, the ASSAM International Refereed Journal has no responsibility and all responsibility belongs to the author of the study. Conflict Of Interest Statement: There is no conflict of interest among the authors and/or any institution. Contribution Rate Statement: Mehmet ÖLMEZ and Bülent BAYRAK, have contributed to all parts and stages of the study. The authors contributed equally to the study.

Kaynakça

• Acar, D., Öztürk, M., & Usul , H. (2016). Dijital Ortamda Denetim: Sürekli Denetim. Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(5), 1561-1571.
• Akman, E., Aksu, D., ve Can, Y. (2024). Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Kamu Personel Rejimi Konusunda Almış Olduğu Tavsiye Kararlarını Chatgpt Değerlendirebilir mi?. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(Özel Sayı), 133-149.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu:, & Yıldırım, E. (2012). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı (7. b.). Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Atay, E. E. (2014). Hukuk Devleti İlkesi Işığında İdarenin Denetimi ve Kamu Denetçiliği Kurumu. Ombudsman Akademik, (1), 1-30.
• Berente, N., Gu, B., Recker, J. & Santhanam, R. (2021). Managing artificial intelligence. MIS Quarterly, 45(3), 1433-1450.
• Coşkun, R., Altunışık, R. ve Yıldırım E. (2019). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı. Sakarya Yayıncılık.
• Coşkun, E. 2023). Dijital Dönüşüm ve Denetimin Dönüşümünde Dijital Teknolojilerin Rolü: Fırsatlar ve Tehditler, Denetimde Dijital Dönüşüm ve Yapay Zekâ – Sayıştay’ın 161. Kuruluş Yıl Dönümü Paneli, Sayıştay Yayınları, Ankara 2023.
• Doğan, K. C. (2019a). Yönetişim Kavramı Ve Türkiye’de Demokratikleşme Reformları: Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsman) Örneği Öz. The Journal of Academic Social Science, 47(47), 267-287.
• Doğan, K.C. (2019b). “Modernizmden Postmodernizme: Kamu Yönetiminde Yönetişim Kuramı Bağlamında Ombudsman Paradigması”, International Social Sciences Studies Journal, 5(29): 312-317
• Doğan, K.C. (2022). “Jürgen Habermas’ta Katılım, Demokrasi ve Meşruiyet Kavramları: Ombudsman Yönetişimi Üzerine Düşünmek ” International Social Sciences Studies Journal, (e-ISSN:2587-1587) Vol:8, Issue:96; pp:1190- 1203
• Dursunoğlu, İ., Boyalı, H., ve Gündoğdu: (2021). Türkiye’de Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsmanlık) İmajına Yönelik Bir Araştırma. Ombudsman Akademik, 7(14), 67-94.
• Efe, A. (2022). Yapay Zekâ Ortamındaki Dıjital Kamu Yönetiminin Yol Haritası. Kamu Yönetimi ve Teknoloji Dergisi, 4(1), 99-130.
• Engin: (2022). Üniversite Ombudsmanlık Sistemi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği: Bir Model Önerisi. Orion Akademi, Ankara.
• Erdoğan, O. (2019). Yerel yönetimlerde dijital dönüşüm: Molenwaard Belediyesi örneği. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (13), 59-74.
• Erkut, B. (2020). From Digital Government To Digital Governance: Are We There Yet?. Sustainability, 12(3), 860, 1-13.
• Greve, C. (2015). Ideas in Public Administration Reform for the 2010s. Digitalization, Value Creation and Involvement. Public Organization Review, 15(1), 49-65. https://doi.org/10.1007/s11115-013- 0253-8
• Güven, A. (2024). Yapay Zeka Uygulamalarının Kamu Yönetimindeki Rolü ve Önemi. Enderun, 8(2), 127-151. https://doi.org/10.59274/enderun.1524152
• Henden, H. B. (2005). Katılımcı yerel yönetim anlayışında e-belediyecilerin yeri ve önemi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8 (1), 1-13.
• İlhan, K., & Özden, Y. (2023). Dünyadan Örneklerle Belediye Web Sayfa Kullanımının Dijital Yönetişim Ekseninde Analizi. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 14(2), 693-720. https://doi.org/10.54688/ayd.1326439
• İNGEV (2020). Yerel yönetimlerde dijital yönetişim fırsatları. 14.09.2024. https://ingev.org/raporlar/Yerel_Yonetimlerde_Dijital_Yonetisim_Firsatlari.pdf.
• İstanbul Bilgi Üniversitesi. (2024). Kamu Denetçiliği Kurumu ve uygulaması, https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/tr/content/37-kamu-denetciligi-kurumu/, Erişim Tarihi: 01.10.2024
• Fendoğlu, H. T. (2011). Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık). Ankara: Yetkin Yayınları.
• Kahraman, M. ve Balkan, A. (2020). “Kamu Denetçiliği Kurumu Kararlarında Denetim Ölçütü Olarak Kullanılan İyi Yönetim İlkeleri”, Ombudsman Akademik Dergisi
• Kalfa, C., ve Ataay, F. (2008). Yönetişim: Devlet Toplum İlişkilerinde Yeni Bir Aşama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 229-240.
• Karaduman, İ. (2017). Muhasebe Denetiminde XBRL ve Yapay Zekâ Kullanımının Denetim Sürecine Etkisi ve Uzman Sistemler Uygulaması . Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmış Dokotra Tezi).
• KDK. (2014). Kamu Denetçiliği Kurumu Yıllık Raporu. Erişim tarihi: 24.06.2019, https://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/kdk-2014-yillik-rapor.pdf
• KDK. (2019). İyi Yönetim İlkeleri Rehberi. https://www.ombudsman.gov.tr/ Yayinlarimiz/IyiYonetimIlkeleriRehberi, Erişim Tarihi: 05.10.2024.
• KDK. (2022). Kamu Denetçiliği Kurumu Uzmanı Aslı Kan’ın Avrupa Ombudsmanlığındaki İzlenimleri. https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/ bulten-eylul-aralik-2022-v10-yayinlar/mobile/index.html, Erişim Tarihi: 05.10.2024.
• KDK. (2023a). 21. Yüzyılda İnsan Haklarının Geleceği (Konferans Sunumu). Uluslararası Ombudsmanlık Konferansı 2023, Ankara. https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/uluslararasi-ombudsmanlik-konferansi-tr-v12/mobile/index.html, Erişim Tarihi: 04.10.2024
• KDK. (2023b). 2022 Yıllık Rapor. https://paylasim.ombudsman.gov.tr/ dokuman/documentuploads/2022-yillik-rapor-web/mobile/index.html, Erişim Tarihi: 05.10.2024
• KDK. (2023c). Kamu Başdenetçisi Şeref Malkoç Moldova’nın Başkenti Kişinev’e Bir Çalışma Ziyareti Düzenledi. https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/documentuploads/ KDK-Uluslararasi-Calismalari-2-2022-2024/index.html, Erişim Tarihi: 06.10.2024.
• KDK. (2023d). Türkiye Ombudsmanı Malkoç, Brüksel’e Çalışma Ziyareti Gerçekleştirdi. https://www.ombudsman.gov.tr/Faaliyetlerimiz/Faaliyetlerimiz? gosterilecekFaaliyetId=180veuygulamaId=1, Erişim Tarihi: 06.10.2024.
• KDK. (2024a). 2023 Yıllık Rapor. https://paylasim.ombudsman.gov.tr/ dokuman/documentuploads/KDK-Ombudsman-2023-Yillik-Raporu/index.html, Erişim Tarihi: 05.10.2024.
• Keskin, E. (2021). Kamu Hizmetlerinin Dijitalleşmesi. Dijital Devlet içinde Edt. K. Çelebi ve B. Kovancılar, Ankara: Gazi Kitabevi:297-326.
• Kooiman, J. (1993), “Social-Political Governance: Introduction” in J. Kooiman (ed), Modern Governance- New Government- Society Interactions, s: 1-6, Sage Publications, London.
• Köse, H. Ö., ve Polat, N. (2021). Dijital dönüşüm ve denetimin geleceğine etkisi. Sayıştay Dergisi, 32(123), 9-41.
• Manita, R., Ellomal , N., Baudier,, P., & Hikkerova,, L. (2020). The Digital Transformation of External Audit and Its Impact on Corporate Governance. Technological Forecasting and Social Change, 150(119), 1-10.
• Matthews, B. Ve Ross, L. (2010). Research Methods: A Practical Guide For The Social Sciences. Pearson Education Limited.
• McCarthy, J. (2004). What is artificial intelligence?. Erişim adresi (11 Ocak 2019): http://wwwformal.stanford.edu/jmc/whatisai/.
• Nabiyev, V. V. (2012). Yapay zekâ: insan-bilgisayar etkileşimi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Nilsson, N. (1990). The mathematical foundations of learning machines. San Mateo: Morgan Kaufmann
• Ombudsman, (2024) Ombudsmanlık Kurum Bilgileri https://www.ombudsman.gov.tr/Yayinlarimiz/IyiYonetimIlkeleriRehberi
• Önder, M. (2019, Şubat 14). Kamu Denetçiliği Kurumunun Altı Yıllık Faaliyetleri ve Etkileri, Şikâyet Alma ve Karar Verme Süreçleri (Sempozyum Sunumu). 6. Yılında Ombudsmanlığın Dünü-Bugünü-Yarını Sempozyumu, Ankara. https://paylasim.ombudsman.gov.tr/dokuman/ documentuploads/kdk-alti-yilinda/mobile/index.html#p=6.
• Önen: M. (2015). Ombudsmanlık Kurumu: İsveç Parlamento Ombudsmanlığı İle Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Denetim Alanları ve Kararlarının İncelenmesi. İnönü University International Journal of Social Sciences, (165-186).
• Önen: M., & Engin: (2019). Birleşik krallık ’ta cezaevi ombudsmanlığı: Türkiye’ye uygulanabilirliği. Ombudsman Akademik, 5(10), 15-30.
• Özer, M. A. (2017). Yönetişimden Dijital Yönetişime: Paradigma Değişiminin Teknolojik Boyutu. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 6(16), 457-479.
• Öztemel, E. (2020). Yapay Zekâ ve İnsanlığın Geleceği. M. Şeker, Y. Bulduklu, C. Korkut ve M. Doğrul (Ed.), Bilişim Teknolojileri ve İletişim: Birey ve Toplum Güvenliği (s. 95-112). Türkiye Bilimler Akademisi. https://www.tuba.gov.tr/tr/yayinlar/suresiz-yayinlar/bilim-ve-dusunce/bilisim-teknolojileri-ve-iletisim-birey-ve-toplum-guvenligi-1/yapay-zek-ve-insanligin-gelecegi.
• Parlak, B. ve Doğan, K.C. (2021). “A Methodological Analysis On The Restructuring Of Social Sciences In The Context Of Ombudsman Paradigm, Liberal Democracy And The Annales School” International Social Sciences Studies Journal, (e-ISSN:2587-1587) Vol:7, Issue:76; pp:40-58
• Sarıtürk, M. (2023). Dijital Dönüşüm ve Paradigmal Değişim Olarak Dijital Yönetişim. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 10(100), 2784–2800. https://doi.org/10.5281/zenodo.10042350
• Seçer, A. (2023). Cumhuriyet'in 100. Yılında Yapay Zekânın Türkiye’de Kamu Güvenliğine Etkisi, Türk İdare Dergisi, Sayı 497, ss 433-465
• Şengül, R. (2007). Türkiye’de Kamu Yönetiminin Etkin Denetlenmesinde Yeni Bir Kurum: Kamu Denetçiliği Kurumu. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (14), 126-145.
• Taeihagh, A. (2021). Governance of Artificial Intelligence. Policy and Society, 40(2), 137-157.
• Usta, H. (2014). Türkiye’de Ombudsman (Kamu Denetçiliği) Kurumu. Denetişim, (14), 59-64.
• Yanar, H. İ., Çetin, M. Ş., ve Kılıç, V. (2022). Devletsiz Yönetişimin Yeni Ekonomik Enstrümani: Kripto Para Ve Geleceği. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 23-48.
• Yel, T., & Atasoy, A. (2021). Dijitalleşmenin Bağımsız Denetime Yansımalarının Siber Güvenlik Yönünden Değerlendirilmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi(Özel Sayı ), 439-458.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Yüksel, M. (2000). Yönetişim Kavramı Üzerine. Ankara Barosu Dergisi, 58(3), 145-159.