İbn Battûta et-Tancî’nin Seyahatnâmesinde Maverâünnehir ve Maverâünnehir Sultanları

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 9, 166 - 173, 29.12.2022

Orhan Çinar

Öz

bn Battûta olarak bilinen Şerefeddin Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah b. Muhammed b. İbrahim et-Tancî el-Levâtî (1304-1368) XIV. yüzyılın ilk yarısında bugünkü Fas topraklarında bulunan Tanca’dan hareket ederek Hac vazifesini yerine getirmek için Kutsal Topraklara gelmiştir. Ardından Anadolu ve İstanbul üzerinden Karadeniz’in kuzeyine Deşt-i Kıpçak havzasına ulaşarak Altın Orda Hanlığı’nı ziyaret etmiştir. Buradan Harezm ve Maveraünnehir topraklarına ulaşmıştır. Özellikle bölgenin Buhara, Nahşeb ve Semerkant gibi önemli şehirleri hakkında izlenim sahibi olmuş ve Maveraünnehir’de Çağatay Hanlığı sultanı Tarmaşirin Han’ın misafiri iken duyduklarını ve gördüklerini daha sonra İbn Cüzey el-Kelbi’ye kaleme aldırmıştır. Anlattıkları bir çok kaynakta olmayan ve bizzat şahit olduğu olaylar olması bakımından son derece önemlidir. Bu çalışmada Maveraünnehir seyahati esnasında verdiği bilgiler ve misafiri olduğu Tarmaşirin Han dönemi hakkında elde ettiği, duyduğu ve gördüğü izlenimler hicri 1325 tarihinde Osmanlı Devleti mütercimlerinden olan Damat Mehmed Şerif Paşa’nın Türkçe tercümesinin Mümin Çevik tarafından sadeleştirilip yayımlanan İbn Battuta Seyahatnamesi 1adlı eseri ölçüt alınarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

bn Battuda, Maverâünnehir, Seyahatnâme

Teşekkür

makalemin gözden geçirilmesi ve işleme alınması için şimdiden çok teşekkür ederim.

Kaynakça

• Aydınlı, O.(2009). “Semerkant”, İA.,36, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 484-486.
• Aykut, A.Sait. (1999). “İbn Battûta”,İA, XIX, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 361-368.
• Cüveynî, Alâeddin Ata Melik b. Muhammed (1912). Târîh-i cîhân gûşâ, Neşr. Mirza Muhammed Kazvini, London.
• Çinar, O. (2019). “Çağatay Devleti Zamanında Türkistan’ın Siyasi, Askeri ve Sosyal Durumu”, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul: MSGSÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• D’ohsson, M. (2006). Moğol Tarihi, Çev. Kalan, E., İstanbul: IQ Yayınları.
• Grigor, A. (1954). Okçu Milletlerin Tarihi, Çev. Andresyan, H. İstanbul: Osman Yalçın Matbaası.
• İbn Battuda Seyahatnamesi (2015). Sadeleştiren ve baskıya haz., Mümin Çevik, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Kafalı, M. (2005). Çağatay Hanlığı (1227-1345), İstanbul: Berikan Yayınları.
• Karayev, Ö. (1995). Çagatayskiy Ulus, Bişkek.
• Markof, A.K. (1892). İnventarniy Katalog Müsülmanskih Monet Ermitaja, St. Petersburg.
• Mirza Uluğ Beg (1994). Tort Ulus Tarikhi, Özbekçe çev., Ahmedov, B., Nurkulov, N., Hasaniy, M., Taşkent: Çolpan Neşriyat.
• Moğolların Gizli Tarihi (1948). Çev., Ahmet Temir, Ankara: TTK.
• Natanzi, Mu’iniddin (1957). Muntakhab-al-Tavarikh-i Mu’ini, Puplies par Jean Aubin, Teheran.
• Ömeri, Şihabeddin b. Fazlullah (2014). Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım, Çev., Batur, A., İstanbul.
• Özgüdenli, O. (2003). “Mâverâünnehir”, TDVİA, c. 28, s. 177-180.
• ________, (2005). “Moğollar”, TDVİA, c. 30, s. 225-229.
• Reşîdüddin Fazlullah (1338). Câmi’ü’t-tevârih, Neşr. Behmen Kerimi, Tahran.
• Seyahatnâme-i İbn Battuda, İÜ Ktp., nr. 4904.
• Şeşen, R. (1985). İslam Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• _____. (1992). “Buhara”, TDVİA, c. 6, s. 363-367.
• Terceme-i Seyahatnâme-i İbn Battuda, İÜ Ktp., nr. 508.
• Togan, Z.V. (2007). “Moğollar, Çingiz ve Türklük IV,” Cengiz Han’ın Kimlik Şifresi, İstanbul: Birharf Yayınları.