BARIŞ MANÇO’NUN “DÖRT KAPI” ADLI ESERİNİN METİNLERARASILIK BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2019, , 13 - 24, 31.12.2019

Göktürk Erdoğan

https://doi.org/10.31455/asya.620739

Öz

Julia Kristeva tarafından oluşturulan
metinlerarasılık, tarihsel metinlerin birbirleriyle olan karşılıklı etkileşim
ve alışverişine dayalı olarak kurgulanan post-modern bir söylem biçimidir. Bu
yönüyle metinlerarasılık, aynı zamanda kolektif bir hafızanın ürünü olarak kavramları
veya olguları zamandan bağımsız olarak yeniden üreterek toplumsal belleğin
canlı kalmasına da yardımcı olur. Müzik eserleri de -doğası gereği-
metinlerarası söylemlerin kullanılabileceği alanların başında gelmektedir.
Nitekim XX. yüzyıl Türk popüler müzik tarihi açısından önemli bir isim
olan Barış Manço, gündelik kaygılara ve konulara sıkışmayan eserleri ve özgün
sanatçı kimliği ile alanında iz bırakmış sanatçılardan biri olarak bu çalışmaya
konu olmuştur. Geçmiş ve bugün arasında kurduğu ilişkinin yanı sıra
eserlerindeki çok katmanlı söylem biçimi, 
Manço’yu döneminin çok ötesine taşıyabilmiştir. Barış Manço’nun
şarkılarında genellikle didaktik konular ağır basmakla birlikte dini motifli
eserleri incelendiğinde, Anadolu inanç sistemleri ve özellikle Türk-İslam
tasavvufuna ait pek çok mistik temayı bulabilmek mümkündür. İnanç, insan olmak
ve öteki dünya gibi pek çok felsefi konuyu eserlerine taşıyan sanatçı,
bestelediği şarkılarla Türk popüler müzik tarihinde ayrıcalıklı bir yerde
durmaktadır. Bu şarkılardan birisi sanatçının 1985 yılında çıkardığı “24 Ayar”
adlı albümünde yer alan Dört Kapı adlı eserdir. Türk-İslam kültüründen pek çok
mistik söylemi içinde barındıran bu eser, nitel araştırma deseni kullanılarak
metinlerarası bir bakışla incelenmeye çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Barış Manço, Popüler Müzik, Dört Kapı, Mistisizm, Metinlerarası

THE EXAMINATION OF BARIS MANCO’S “DORT KAPI” IN TERMS OF INTERTEXTUALITY

Öz

Intertextuality which was created by Julia Kristeva
is a post-modern discourse that is fictionalized based on the mutual
interaction and interchange between the historical texts. In this sense,
intertextuality helps the social memory to be vivid by reproducing the concepts
and phenomena independent from time and as the products of collective memory.
Musical works -by nature- are one of the fields where intertextuality
discourses can be used. Hence,
Barış Manço who is important for XX century Turkish popular music history is
the subject of this research as an artist with his works that were not limited
to daily subjects and concerns and with his genuine artist identity. Multilayer
discourses as well as the relation between past and the present that Manço
establishes provided him to go beyond time. While the didactic subjects are
mainly the focus of Barış Manço’s songs, when his religious works are examined
it is possible to determine several mystical themes about the Anatolian belief
systems and Turkish-Islamic Sufism. The artist who discusses many philosophical
subjects such as belief, human nature and afterlife, stands out as a privileged
person in the history of Turkish popular music with his compositions. One of
these songs is Dört Kapı which is in the “24 Ayar” album that was released in
1985. This song which contains several mystical discourses from Turkish-Islamic
culture was tried to be examined with an intertextual approach by using
qualitative research design. 

Anahtar Kelimeler

Barış Manço, Popular Music, Dört Kapı, Mysticism, Intertextuality

Kaynakça

• Aktaş, Ş. (2013), Anlatma Esasına Dayalı Edebi Metinlerin Tahlili, Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Aktulum, K. (2013), Folklor ve Metinlerarasılık, Konya: Çizgi Yayıncılık. Aktulum, K (2019), Müzik ve Metinlerarasılık, Konya: Çizgi Yayıncılık.
• Yıldırım, A. (2007),“İmam Gazali’ye Göre Nefis ve Nefis Eğitimi” (Yayımlanmamış Yüksek lisan tezi), Selçuk Üniversitesi: Konya.
• Bice H., (2014), Pîr-i Türkistan Hoca Ahmet Yesevî ve Hikmetleri, İstanbul: h Yayınları s. 101.
• Durbilmez, B., (2007), “Kırım Türk Halk Anlatılarında Sayı Simgeciliği”, Milli Folklor, 19 (76), 177-190
• Ekiz T., (2007), “Alımlama Estetiği mi Metinlerarasılık mı?”, Ankara Dil Tarih Fakültesi Dergisi, 47 (2), s. 119-127.
• Elçin, Ş., (1977), “Tuz Ekmek Hakkı De¬yimi Üzerine”, Halk Edebiyatı Araştırmaları, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Emre, H., (2012), “Türk Milli Kültürüne Ait Destan, Efsane ve Anlatılarda Sıkça Geçen Formel Sayıların Barış Manço Şarkılarındaki Yeri”, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, cilt: 1 sayı 1, s. 639-647.
• Erdoğan, G. (2018), “Orta Asya’dan Anadolu’ya Uzanan Bir Köprü: Barış Manço ve Türk Kültür Tarihi,” I. Develi-Âşık Seyrani ve Türk Kültürü Kongresi, 4-5-6 Ekim 2018 Kayseri-Develi, s. 64-73.
• Erdoğan, G. (2019). “Türk Popüler Müzik Tarihinde Barış Manço’nun Yeri Ve Önemi (1960-1980)”. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (1), 105-116. DOI: 10.31463/aicusbed.529782
• Güray, C. (2012), “Anadolu’daki İnanç ve Müzik İlişkisinin Semâ-Semah Kavramları Çerçevesinde İncelenmesi”, A. Ü., Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, (yayımlanmamış doktora tezi), Ankara.
• Gündüzöz G., “Tasavvuf Kültüründe Hırka, Alem ve Seccâde”, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Akademik Bakış Dergisi, Aralık 2017, Sayı: 64, s. 79-94.
• Hacı BEKTÂŞI V., (2011), Makâlat, (Yayına Hazırlayan: Ali Yılmaz vd.) Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kahraman A., (2017), “Yunus Emre Divanında Şeriat, Tarikat, Hakikat ve Marifet (Dört Kapı)”, Kocaeli İlahiyat Dergisi, cilt: 1, sayı: 1, s. 1-18.
• Koçak, K., (2013), “Türk Kültür Tarihinin Bin yıllık Baş Yapıtı: Kutadgu Bilig’den Bu Güne Ulaşan Adetler”, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, cilt: 4, sayı: 13, Aralık s. 56-66.
• Gökyay ORHAN. Ş., (2004), Dedem Korkut’un Kitabı, Türk Dünyasından Seçmeler. İstanbul: M.E.B. s.31-58
• Oğuz M. ÖCAL ve diğerleri (2009) Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar-3, Ankara: Geleneksel Yayınları.
• Samsakçı, M., (2007) “Türk Kültür ve Edebiyatında Tuz ve Tuz Ekmek Hakkı”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, cilt: 36, sayı: 36, s. 181-199.
• Türkdoğan M. (2007), Rasim Özdenir’in “Kuyu” Öyküsünde Metinlerarası İlişkiler, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 35, s. 167-189.
• http://isamveri.org/pdfdrg/D03296/2018_3/2018_3_AYBEYS.pdf [erişim tarihi: 30.06.2019]
• http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/huseyin_ozcan_bektasilik_dort_kapi_kirk_makam.pdf [erişim tarihi: 04.03.2018]
• https://kuran-ikerim.org/mealdeara [erişim tarihi: 26.06.2019]
• https://www.antoloji.com/hazreti-sah-in-avazi-siiri/ [erişim tarihi: 04.06.2019]