SINIF ÖĞRETMENLERİNİN ÖZ YETERLİLİKLERİNİN ÇEŞİTLİ DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 24, 67 - 80, 03.07.2023

Engin İş , Selman Alas , Ramazan Aksoy , Faysal Ercan

https://doi.org/10.31455/asya.1311904

Öz

Sınıf öğretmeninin öz yeterlilik düzeyinin yüksek olması okulda olumlu bir sınıf ikliminin oluşmasına ve öğrencilerin akademik performansına olumlu etkide bulunmaktadır. Yapılan bu araştırma sınıf öğretmenlerinin öz yeterlilik inançlarının ne düzeyde olduğu ve sınıf öğretmenlerinin öz yeterlilik inançlarının bazı değişkenler açısından incelenip ve değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla belirlenen alt problemlere yanıtlar aranmıştır. Araştırmanın yapılmasında nicel araştırma yöntemlerinden biri olan tarama araştırma yöntemi kullanılmış olup örneklem seçiminde basit seçkisiz örneklem yönteminden faydalanılmıştır. Araştırmanın örneklemini 67’si kadın 84’ü erkek olmak üzere 151 sınıf öğretmeninden oluşturmaktadır. Araştırma verilerinin toplanmasında Öğretmen Öz Yeterlilik Ölçeğinden faydalanılmıştır. Araştırmanın verilerinin analiz edilmesinde SPSS paket programı faydalanılmıştır. Kullanılan SPSS programı sonucunda yapılan analizlerde ortalama, frekans, yüzde, t-testi, ANOVA, Tukey gibi analiz teknikleri kullanılmıştır. Araştırmanın bulguları incelendiğinde sınıf öğretmenlerinin öz yeterlilik inançlarının “oldukça yeterli” düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmanın diğer bulgularına bakıldığında sınıf öğretmenlerinin öz yeterlilik inançlarının cinsiyet, medeni durum, mezuniyet durumu ve yaş değişkenine göre ölçeğin genel ve tüm alt boyutlarına göre istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmamıştır. Hizmet durumu değişkenine göre ölçeğin genel boyutu, öğretim stratejisi ve öğrenci katılım alt boyutlarında istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmamış sadece sınıf yönetimi alt boyutunda istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmaktadır. Yapılan araştırma sonuçlarından hareketle öğretmenlere öz yeterlilik konusunda hizmet içi eğitimlerin verilmesi, öz yeterlilik ölçen ölçeklerin güncellenmesinin öğretmenlerin öz yeterliliklerine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sınıf Öğretmeni, Öz Yeterlilik, Öğretmen

EXAMINING THE SELF-EFFICACY OF CLASSROOM TEACHERS IN TERMS OF VARIOUS VARIABLES

Öz

The high level of self-efficacy of the classroom teacher has a positive effect on the formation of a positive classroom climate in the school and the academic performance of the students. This research was carried out in order to examine and evaluate the level of self-efficacy beliefs of classroom teachers and the self-efficacy beliefs of classroom teachers in terms of various variables. For this purpose, answers were sought to the sub-problems determined. In this study, the survey research method, which is one of the quantitative research methods, was used and the simple random sampling method was used in the selection of the sample. The sample of the study consists of 151 primary school teachers, 67 of whom are female and 84 are male. Teacher Self-Efficacy Scale was used to collect research data. SPSS package program was used in the analysis of the data. Analysis techniques such as mean, frequency, percentage, t-test, ANOVA, Tukey were used in the analysis of the data. When the findings of the study were examined, it was concluded that the self-efficacy beliefs of the classroom teachers were at a "quite sufficient" level. Considering the other findings of the study, there was no statistically significant difference in the general and all sub-dimensions of the scale according to the gender, marital status, graduation status and age variable of the self-efficacy beliefs of the classroom teachers. According to the service status variable, there was no statistically significant difference in the general dimension, teaching strategy and student participation sub-dimensions of the scale, but there was a statistically significant difference only in the classroom management sub-dimension. Based on the results of the research, it is thought that giving in-service training to teachers on self-efficacy and updating the scales measuring self-efficacy will contribute to teachers' self-efficacy.

Anahtar Kelimeler

Classroom Teacher, Self-Efficacy, Teacher

Kaynakça

• Akbaş, A. & Çelikkaleli, Ö. (2006). Sınıf Öğretmen Adaylarının Fen Öğretimi Öz-Yeterlik İnançlarının Cinsiyet, Öğrenim Türü ve Üniversitelere Göre İncelenmesi. Mersin Eğitim Fakültesi Dergisi, 0(2), 98-110.
• Akdemir, A. S. (2013). Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Programlarının Tarihçesi ve Sorunları. Turkish Studies, 8(12), 15-28.
• Avcı, N. (2006). Öğretmenin Yeterlik İnancı. Mesleki Eğitim Fakültesi Dergisi, 0(1), 162-173.
• Ayra, M. & Kösterelioğlu, İ. (2016). Öğretmenlerin Mesleki Öz-Yeterlik İnançlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Gümüshane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 7(17).
• Azar, A. (2010). Ortaöğretim Fen Bilimleri ve Matematik Öğretmeni Adaylarının Özyeterlilik İnançları. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 235-252.
• Bandura, A. (1997). Self-Efficacy: The Exercise of Control. New York: Freeman.
• Bandura, A. (2001). Guide For Constructing Self-Efficacy Scales (Revised). Available from Frank Pajares, Emory University.
• Barut, E. (2011). İlköğretim II. Kademe Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Öz Yeterliliklerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi (Ankara İli Örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). (Danışman: Yrd. Doç. Dr. Kubilay yazıcı). Niğde: Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Benzer, F. (2011). İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumlarında Görev Yapan Öğretmenlerin Öz Yeterlik Algılarının Analizi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). (Danışman: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Yavuz). Konya: Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Bilir, A. (2011). Türkiye’de Öğretmen Yetiştirmenin Tarihsel Evrimi ve İstihdam Politikaları, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 44(2), 223-246.
• Büyüköztürk, Ş. (2021). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Coşkun, B., Katıtaş, S. & Karadaş, H. (2022). The Relationship Between Faculty Members’ Organizational Support Perceptions and Personal Growth Initiative Levels, the Mediating Role of General Self-Efficacy. International Journal of Modern Education Studies, 6(2), 400-422.
• Çapa, Y., Çakıroğlu, J. & Sarıkaya, H. (2005). The Development and Validation of A Turkish Version of the Teachers' Sense Of Efficacy Scale. Eğitim ve Bilim, 30(137), 74-81.
• Çapni, B. & Çelikkaleli, Ö. (2008). Öğretmen Adaylarının Öğretmenliğe İlişkin Tutum ve Mesleki Yeterlik İnançlarının Cinsiyet, Program ve Fakültelerine Göre İncelenmesi, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(15), 33-53.
• Çimen, S. (2007). İlköğretim Öğretmenlerinin Tükenmişlik Yaşantıları ve Yeterlik Algıları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). (Danışman: Prof. Dr. Cevat Celep). Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çoban, A., Özdemir, S. M., Beydoğan, H. Ö., Özbek, R., Şahin, A., Ocak, G., Duman, B. & Gündüz, M. (2007). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Derbedek, H. (2008). İlköğretim Okul Müdürlerinin Öğretimsel Liderlik Özelliklerinin Öğretmenlerin Öz Yeterlilikleri Üzerindeki Etkileri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). (Danışman: Yrd. Doç. Dr. Metin Yaşar). Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dinçer, B., Akarsu, E. & Yılmaz, S. (2016). İlköğretim Matematik Öğretmeni Adaylarının Matematik Okuryazarlığı Özyeterlik Algıları İle Matematik Öğretimi Yeterlik İnanç Düzeylerinin İncelenmesi. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 7(1), 207-228.
• Dönmez, S. (2011). Sınıf Öğretmenlerinin Fen ve Teknoloji Dersi Öz-Yeterlilik İnançlarının Denetim Odağına Göre Farklılığının İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). (Danışman: Doç. Dr. Hülya Yılmaz). Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Döş, B. & Özdemir-Doğan, G. (2016). Ortaokullarda Görev Yapan Öğretmenlerin Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Öz Yeterlik Algılarının İncelenmesi. Journal of Human Sciences, 13(2), 2488-2503.
• Eker, C. (2014). Sınıf Öğretmenlerinin Öz-Yeterlilik İnanç Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1).
• Ekici, G. (2006). Meslek Lisesi Öğretmenlerinin Öğretmen Öz Yeterlik İnançları Üzerine Bir Araştırma. Eurasian Journal of Educational Research, 0(24), 87-96.
• Erden, E. (2007). Sınıf Öğretmenlerinin Fen Öğretimi Öz Yeterlilik İnançlarının Öğrencilerin Fen Tutumları ve Akademik Başarıları Üzerindeki Etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). (Danışman: Doç. Dr. Hülya Yılmaz). İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Genç, S. Z. (2005). Sınıf Öğretmeni Yetiştirme Meselemiz. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 0(11), 86-99.
• Gençtürk, A. & Memiş, A. (2010). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Öz-Yeterlik Algıları ve İş Doyumlarının Demografik Faktörler Açısından İncelenmesi. İlköğretim Online, 9(3), 1037-1054.
• Gömleksiz, M. N. & Serhatlıoğlu, B. (2013). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Öz Yeterlilik İnançlarına İlişkin Görüşleri. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(7), 201-221.
• Hazır Bıkmaz, F. (2002). Fen Öğretiminde Öz-Yeterlik İnancı Ölçeği. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 1(2), 197-210.
• Henson R. K. (2001). Teacher Self-Efficacy: Substantive Implications and Measurement Dilemmas. Paper Presented at the Annual Meeting of the Educational Research Exchange. University of North Texas.
• Kaptan, F. & Korkmaz, H. (2002). Probleme Dayalı Öğrenme Yaklaşımının Hizmet Öncesi Fen Öğretmenlerinin Problem Çözme Becerilerine ve Öz Yeterlik İnanç Düzeylerine Etkisi. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Ankara, Türkiye, 16 - 18 Eylül 2002.
• Karadeniz, B. C. (2011). Öğretmenlerin Coğrafya Öz Yeterlilik İnançları. Eğitim Bilim Toplum, 9(35), 28-47.
• Karasar, N. (2022). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Kaya, A. (Ed). (2007). Eğitim Psikolojisi, (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Kesgin, E. (2006). Okul Öncesi Eğitim Öğretmenlerinin Öz-Yeterlilik Düzeyleri ile Problem Çözme Yaklaşımlarını Kullanma Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: (Denizli İli Örneği). (Yayımlanmamış Yükek Lisans Tezi). (Danışman: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Buluş). Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılıç, A. & Acat, M. B. (2007). Öğretmen Adaylarının Algılarına Göre Öğretmen Yetiştirme Programlarındaki Derslerin Gereklilik ve İşe Vurukluk Düzeyi. Sosyal Bilimler Dergisi, 0(17), 21-37.
• Korkut, K. & Babaoğlan, E. (2012). Sınıf Öğretmenlerinin Öz Yeterlik İnançları. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 8(16), 269-281.
• Kuzgun, Y. & Deryakulu, D. (Ed). (2004). Eğitimde Bireysel Farklılıklar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• MEB. (2017). Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri. Ankara. http://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/11115355_YYRETMENLYKMESLEYY_GENEL_YETERLYKLERY.pdf (Erişim Tarihi: 18.10.2022).
• Milner, R. & Woolfolk-Hoy, A. (2002). Respect, Social Support and TeacherEfficacy: A Case Study. American Education Research Assoociation, 0(26), 1-10.
• Nazıf-Toy, S. & Duru, S. (2015). Sınıf Öğretmenlerinin Öğretmen Öz Yeterlikleri İle Kaynaştırma Eğitimine İlişkin Yeterlik İnançlarının Karşılaştırılması. Ege Eğitim Dergisi, 17(1), 146-173.
• Önen, F. & Öztuna A. (2005). Fen Bilgisi ve Matematik Öğretmenlerinin ÖzYeterlilik Duygusunun Belirlenmesi. İstek Vakfı Okulları 1. Fen veMatematik Öğretmenleri Sempozyumu. İstanbul.
• Özenoğlu Kiremit, H. (2006). Fen Bilgisi Öğretmenliği Öğrencilerinin Biyoloji ile İlgili Özyeterlik İnançlarının Karşılaştırılması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). (Danışman: Prof. Dr. İsa Gökler). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özkurt, M. F. & Keçici, S. E. (2017). Sınıf Öğretmenlerinin Öz Yeterlilik Algıları İle Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarım Becerileri Arasındaki İlişki. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 0(13), 286-302.
• Öztekin, A., Keskin, E., Açil, H., Durak, S., Dündar., M. & Yılmaz, İ. (2021). Evaluation of Anxiety Levels Linked to Experienced Coronavirus Epidemic: The Example of Turkey. Route Education and Social Science Journal, 8(7), 219-232.
• Öztekin, A., Kol, V., Taymur, K., Yaray, E. & Sarıyıldız, Y. (2022). Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Öğretmen Adaylarının Atanamama Kaygılarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Asya Studies, 6(19), 71-84.
• Pajares, F. (1996). Self-Efficacy Beliefs İn Academic Settings. Review of Educational Research, 66(4), 543-578.
• Say, M. (2005). Fen Öğretmenlerinin Öz Yeterlilik İnanışları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Senemoğlu, N. (2002). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim: Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Gazi Kitapevi.
• Senemoğlu, N. (2003). Türkiye'de Sınıf Öğretmeni Yetiştirme Uygulamaları, Sorunlar, Öneriler. Süleyman Demirel Üniversitesi Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(5), 154-193.
• Senemoğlu, N. (2009). Gelişim Öğrenme ve Öğretim Kuramdan Uygulamaya, (15. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 231.
• Şenol, F. B. & Ergün M. (2015). Okul Öncesi Öğretmen Adayları ile Okul Öncesi Öğretmenlerinin Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Öz-Yeterlik İnançlarının Karşılaştırılması. Kuramsal Eğitim Bilim Dergisi, 8(3), 297-315.
• Tosuntaş, Ş. B. (2020). Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterliklerinin İncelenmesi. Academy Journal of Educational Sciences, 4(1), 53-61.
• Tschannen-Moran, M. & Anita, W. H. (2001). Teacher Efficacy: Capturing An Elusive Concept. Teaching and Teacher Education, 0(17), 785–805.
• Turcan, H. G. (2011). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Özyeterlik Algıları ile İş Doyumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yükek Lisans Tezi). (Danışman: Doç. Dr. Ali Ünal). Konya: Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tweed, S. R. (2013). Technology İmplementation: Teacher Age, Experience, Self Efficacy, And Professional Development As Related To Classroom Technology İntegration. Doctoral Dissertation, East Tennessee State University The Faculty of the Department of Educational Leadership and Policy Analysis, Johnson City.
• Ural, A. & Kılıç, İ. (2006). Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Üredi, I. & Üredi, L. (2006). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Cinsiyetlerine, Bulundukları Sınıflara ve Başarı Düzeylerine Göre Fen Öğretimine İlişkin Öz-Yeterlik İnançlarının Karşılaştırılması. Yeditepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2), 1-8.
• Üstün, A. & Tekin, S. (2009). Amasya Eğitim Fakültesindeki Öğretmen Adaylarının Öz-Yeterlilik İnançlarının Çeşitli Değişkenler Açısından Karşılaştırılması, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 35- 47.
• Üstüner, M., Demirtaş, H., Cömert, M. & Özer, N. (2009). Ortaöğretim Öğretmenlerinin Öz Yeterlilik Algıları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(17), 1-16.
• Yavuzer, Y. & Koç, M. (2002). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Öğretmen Yetkinlikleri Üzerinde Bir Değerlendirme. Niğde Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 35-43.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, S., Özen, R. & Yıldız, K. (2018). Temel Eğitim Bölümü Öğretmen Adayları ve Eğitim Program. Bir Metafor Çalışması. International Journal of Social Sciences and Education Research, 4(1), 165-184.
• Yılmaz, E., Tomris, G. & Kurt, A. A. (2016). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Öz Yeterlilik İnançları ve Feknolojik Araç- Gereç Kullanımına Yönelik Tutumları: Balıkesir ili örneği. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 6(1), 1-26.
• Yılmaz, K. & Çokluk-Bökeoğlu, Ö. (2008). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Yeterlik İnançları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(2), 143-167.
• Yılmaz, M., Köseoğlu, P., Gerçek, C. & Soran, H. (2004). Yabancı Dilde Hazırlanan Bir Öğretmen Öz-Yeterlik Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(1), 260-267.
• YÖK.(2018). Sınıf Öğretmenliği Lisans Programı. Ankara: https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/YeniOgretmen-YetistirmeLisansProgramlari/Sinif_Ogretmenligi_Lisans_Programi09042019.pdf (Erişim Tarihi: 23.10.2022).
• Zimmerman, B. J. (2000). Self-Efficacy: An Essential Motive To Learn. Contemporary Educational Psychology, 25(1), 82-91.