An Evaluation on the Belief System of Cappadocia in Antiquity

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 29, 81 - 92, 30.09.2024

Esra Atcı

https://doi.org/10.31455/asya.1525337

Öz

The region of Cappadocia, which has been home to many civilisations throughout the ages, is an area where a wide variety of cultures were born or shaped in parallel with this special situation. As a matter of fact, the central location of the region is an important geography that has been preferred as a living space by peoples belonging to different ethnic groups since the beginning. This situation caused the religious life in the region, which initially developed in a unique way, to take on a more cosmopolitan structure. Archaeological studies conducted in different areas of the region provide the most important data supporting this issue. Therefore, the information provided by the archaeological materials of the region reveals that Cappadocia was in close cultural relations with the surrounding cultures even in prehistoric times. In addition, it can be said that the beliefs and rituals in the region exhibited a unique development in the early stages. On the other hand, due to its geographical location, Cappadocia is situated at the crossroads of road connections extending in the east-west and north-south directions. For this reason, changes in the unique religious structures in the region began to occur over time due to strong reasons such as military campaigns, commercial relations or migrations, and this change did not take place in one direction. The number of cults in this geography, where change and development are experienced mutually, also gives an idea about the rate of ethnic diversity living here. In this study, the close connection between the missions of the gods worshipped in the region since prehistoric times and the geography and climatic conditions of the region, archaeological materials, information provided by ancient writers and current data are blended to examine the belief system in the region.

Anahtar Kelimeler

Cappadocia, Belief Structure, Cults, Culture, Geography

Antik Çağ’da Kappadokia Bölgesi’nin İnanç Sistemi Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Çağlar boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Kappadokia bölgesi, bu özel duruma paralel olarak çok çeşitli kültürlerin doğduğu ya da şekillendiği bir alandır. Nitekim bölgenin merkezi konumu, başlangıçtan bu yana farklı etnik gruplara mensup halklar tarafından yaşam alanı olarak tercih edilen önemli bir coğrafyadır. Bu durum, başlangıçta bölgede kendine özgü bir gelişim gösteren dini hayatın giderek daha kozmopolit bir yapıya bürünmesine neden olmuştur. Bölgenin farklı alanlarında yapılan arkeolojik çalışmalar bu konuyu destekleyen en önemli verileri sunmaktadır. Bu nedenle bölgenin arkeolojik malzemelerinin sağladığı bilgiler, Kapadokya'nın tarih öncesi çağlarda bile çevre kültürlerle yakın ilişkiler içinde olduğunu ortaya koymaktadır. Bununla birlikte bölgedeki inançların ve ritüellerin başlangıç aşamasında kendine özgü bir gelişim sergiledikleri söylenebilir. Buna karşılık Kappadokia coğrafi konumu nedeniyle doğu-batı ve kuzey-güney yönlerinde uzanan yol bağlantılarının kavşak noktasında yer almaktadır. Bu nedenle zaman içinde askeri seferler, ticari ilişkiler ya da göçler gibi güçlü nedenler etkisiyle bölgedeki özgün dini yapılarda değişiklikler meydana gelmeye başlamış ve bu değişim tek yönlü gerçekleşmemiştir. Değişim ve gelişimin karşılıklı yaşandığı bu coğrafyada bulunan kültlerin sayısı ise aynı zamanda burada yer alan etnik çeşitlilik oranı konusunda da fikir vermektedir. Bu çalışmada bölgede tarih öncesi çağlardan beri tapınılan tanrıların misyonları ile bölgenin coğrafya ve iklim koşulları arasındaki yakın bağlantı, arkeolojik malzemeler, antik yazarların verdiği bilgiler ve güncel veriler harmanlanarak bölgedeki inanç sistemi incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kappadokia, İnanç Yapısı, Kültler, Kültür, Coğrafya

Kaynakça

• Albayrak, İ., & Erol, H. (2016). Kültepe tabletleri IX-a. Türk Tarih Kurumu.
• Albayrak, Y. (2008). Anadolu’da Artemis kültü (Tez No: 250306) [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Tezleri.
• Albayrak, Y. (2012). Anadolu’da Artemis’in Sıfatları. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(48), 1-15
• Alpaslan, L. (2020). Anadolu’da din: Roma dönemi. İksad Publishing House.
• Ateş, M. (1996). Kapadokya’nın başkenti Nevşehir. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Barjamovic. G. (2011). A historical geography of Anatolia in the old Assyrian period. Copenhagen. Basilius, Epistolae. (Çev.: B. Jackson), Christian Literature Publishing.
• Baydur, N. (1970). Kültepe (Kaneš) ve Kayseri tarihi üzerine araştırmalar. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Baydur, N. (1994). Anadolu’daki kutsal dağlar dağ-tanrılar. Graphis Yayınları.
• Bayram, S., & Kuzuoğlu, R. (2014). Kültepe tabletleri VII-a. Türk Tarih Kurumu.
• Bosch, C. (2020). Roma tarihinin ana hatları, I. kısım cumhuriyet devri (Çev. Sabahat Atlan). Türk Tarih Kurumu.
• Briant, P. (2002). From Cyrus to Alexander a history of the Persian empire (Çev.: Peter T. Daniel). Winona Lake.
• Bulut, E. (2019). Kappadokia kralı V. Ariarathes. Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi, II: 148-161.
• Cannuyer, C. (1990). Dictionaire illustré de la Bible. Paris. Cornelius Tacitus, Annales, XIV, The Annals (Çev.: A.J. Church, W.J. Brodribb, S. Bryant). Random House, (1942).
• Cumont, F. (1936). The frontier provinces of the east: I. Cappadocia, lesser Armenia, Commagene. The Cambridge Ancient History, XI-XV: 606-647.
• Durukan, M. (2012). Kappadokia’da, Argaios dağı ve çevresinde Hellenistik-Roma dönemi mezarları ve ölü kültü. Arkeoloji ve Sanat Yay.
• Dusinberre, E. R. M. (2013). Empire, authority and autonomy in Achaemenid Anatolia. Cambridge.
• Erol, A. F., & Şenyurt, S. Y. (2011). A terracotta mask of Mithras found at Camihöyük-Avanos, Cappadocia providing new evidence on the Mithraic cult and ritual practices in Anatolia. TÜBA-AR, 14: 88-98.
• Forlanini, M. (2007). The offering list Kbo 4.13 (I 17’–48’) to the local gods of the kingdom, known as S-sacrifice list, and the history of the formation of the early Hittite state and its initial growing beyond central Anatolia, SMEA, 49: 259–279.
• Forlanini, M. (2009). On the middle Kızılırmak II. central-north Anatolia in the Hittite period new perspective in the light of recent research, Act of the International Conference Held at the University of Florence, Studia Asiana-5, 39-69.
• Frangipane, M. (2019, 4-6 Ekim). Arslantepe. the rise and development of a political centre: from temple to palace to a fortified citadel. Arslantepe I. Uluslararası Arkeoloji Sempozyumu Bildirileri, Malatya, Türkiye.
• Günbattı, C. (2017). Kültepe-Kaniş, Anadolu’da ilk yazı ilk belgeler. Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Hakman, M. (2011, 16-19 Kasım). Antik dönemde Nevşehir’de Mithra kültünün varlığına dair bir değerlendirme, I. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu, Nevşehir, Türkiye.
• Hakman, M. (2013) Bir Anadolu tanrısı olarak Zeus’un tabiat ile ilişkisi üzerine bir gözlem, Acta Turcica (Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi), 1, 1-18.
• Hakman, M. (2014). Kapadokia’da Zeus kültü. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Harper, R. P. (1972). Tituli comanorum Cappadociae iterum suppleti, Anatolian Studies, XXII, 225-239.
• Hawkins, J. D. (2000). Corpus of hieroglyphic Luwian inscriptions (inscriptions of Iron age). Walter de Gruyter.
• Hawkins, J. D., & Weeden, M. (2017). Mark Weeden & Lee Z. Ullmann (Ed.), Hittite landscape and geography (s. 281-292). Brill.
• Jones, A. H. M. (1998). Cities of the eastern Roman provinces. Clarendan Press.
• Karauğuz, G. (2019). O. Doğanay (Ed.), Tyana: kazı ve araştırmalar I (s. 55-62), Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Kızıl, H. (2013). Mithra’dan “Mithras’ın sırları”na Mitraizmin kuruluş serüveni, Ekev Akademi Dergisi, 55, 113-136.
• Kitabı Mukaddes, Eski ve yeni Ahit. Kitabı Mukaddes Şirketi, (2012).
• Klock-Fontanille, I. (2005). Hititler. Dost Kitabevi.
• Kornemann, E. (1901). Zur geschichte der Antiken herrscherculte. Klio, I, 51- 146.
• Kurt, M., & Atcı, E. (2021). L. G. Gökçek, E. Yıldırım, O. Pekşen (Ed.), Anadolu’nun eski çağlarında inanç olgusu ve yönetim anlayışı (s. 563-578). Değişim Yayınları.
• Kurt, M., & Bulut, E. (2019). O. Doğanay (Ed.), Tyana: kazı ve araştırmalar I, (s. 63-84). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Küçükbezci, H. G. (2011). Asur ticaret kolonileri çağında orta Anadolu’da dinsel yapı. Tarihin Peşinde, 5, 89-102.
• Lane, E. (1971). Corpus monumentorum religionis dei menis (CMRDM) I, (The monuments and inscriptions). Brill.
• Livingstone, C. W. (2018). Imperial cult, Roman. Encyclopedia of Global Archaeology İçinde (s. 1-10). Springer.
• Macqueen, J. G. (2001). Hititler ve Hitit Çağı’nda Anadolu. Arkadaş Yayınevi.
• Mazzoni, S. (2009). Kuşaklı höyük yüzey araştırması. Kerkenes News, 12, 10- 12.
• Mazzoni, S., D’Agostino, A., & Orsi, V. (2010). Survey of the archaeologıcal landscape of Uşaklı/ Kuşaklı höyük (Yozgat). Anatolica, 36, 111-163.
• Mitchell, S. (1993). Anatolia: land, men and gods in Asia Minor I-II, The Celts and the impact of Roman rule; The Rise of the Church, Oxford.
• Mutlu, S. (2016). Tanrıça Ma (Mᾶ) ve Kappadokia Komana’sı. Phaselis, II, 311-322.
• Müller-Karpe, A., & Müller-Karpe, V. (2013). Meltem Doğan Alparslan & Metin Alparslan (Ed.), Hititler bir Anadolu imparatorluğu/ Hittites – An Anatolian Empire (s. 220-227). Yapı Kredi Yayınları.
• Özbaşaran, M., & Duru, G. (2018, 22-26 Mayıs). Aşıklı Höyük’te ilk yerleşim, en eski topluluk ve yaşam, 39. Kazı Sonuçları Toplantısı, Bursa, Türkiye.
• Özbek, M. (2009). Köşk Höyük (Niğde) Neolitik köyünde kil sıvalı insan başları. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 26(1), 145-162.
• Özgüç, T. (2005). Kültepe Kaniš/Neša. Yapı Kredi Yayınları.
• Ramsay, W. M. (1960). Anadolu’nun tarihi coğrafyası. Milli Eğitim Basımevi. Salaminius Hermias Sozomenus, Historia ecclesiastica, ecclesiastical history (Çev.: C. D. Hartronft). Christian Literature Publishing, (1890).
• Sevin, V. (1998). M. Sözen (Ed.), Kapadokya (s. 44-61). Ayhan Şahenk Vakfı yayınları.
• Silistreli, U. (1989). Köşk Höyük figürin ve heykelcikleri. Belleten, 53(207/208), 497-504.
• Sterrett, J. R. S. (1888). An epigraphical journey in Asia Minor. Papers of the American School of Classical Studies in Athens 2.
• Strabon, Geographika. (2000). Antik Anadolu coğrafyası (XII, XIII, XIV) (Çev.: Adnan Pekman). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Sullivan, R. D. (1990). Near Eastern royality and Rome, 100-30 BC. University of Toronto Press.
• Sydenham, E. A. (1978). The coinage of Caesarea in Cappadocia. Random House.
• Taracha, P. (2009). Religions of second millennium Anatolia, dresdner beiträge zur Hethitologie, Wiesbaden.
• Tekin, O. (2008). Eski Yunan ve Roma tarihine giriş. İletişim Yayınları.
• Texier, C. (2002). Küçük Asya, III (Çev.: Ali Suat). Özkan Matbaacılık.
• Türker, A. (2013). Kapadokya’nın tarih öncesi. Aro (Antalya Rehberler Odası Dergisi), 11, 38-51.
• Ünal, A. (1981). Hitit kenti Ankuwa’nın tarihçesi ve lokalizasyonu hakkında, Belleten, XLV(12), 180, 433-455.
• Ünal. A., & Girginer, S. (2007). Kilikya-Çukurova ilkçağlardan Osmanlılar dönemine kadar Kilikya’da tarihi coğrafya, Tarih ve Arkeoloji. Homer Kitabevi.
• Üreten, H. (2014). Tralleis: Augustus Neokrati [Νεωκοροσ Του Σεβαστου], Journal of History School (JOHS),7, 333-390. http://dx.doi.org/10.14225/Joh609