KAZAKİSTAN’DA SAKALAR

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 185 - 196, 30.12.2019

İlhami Durmuş

Öz

Sakalar doğuda Çin
seddinden batıda Tuna nehrine kadar, 40. ve 50. paraleller
arasında geniş bir sahaya yayılmışlardır. Bu­nun sonucunda çeşitli kavimler tarafından tanınmışlar ve bunların yazılı belgelerinde adlarından bahsedilerek, hakla­rında bilgiler verilmiştir. Saka adına ve onlarla ilgili bilgilere Grek kaynaklarında, Pers çivi yazılı metinlerinde, Asur ve Çin yıllıklarında rastlanmaktadır. Adı geçen kaynak, metin ve yıllıklar,
dil, kültür ve coğrafya bakımından birbirinden farklı kavimlere
ait olduğundan Saka adı bu belgelerde deği­şik şekillerde geçmektedir. Saka adı Grek kaynaklarında "Skythai", Pers kaynaklarında "Saka",
Çin kaynaklarında “Sai (Sak)”
şeklinde geçmektedir. Grek kaynaklarında geçen
“Skythai” adından hareketle batı kaynaklarında “İskit”, Pers kaynaklarında
geçen “Saka” adından hareketle de doğu kaynaklarında “Saka” adı ön plana
çıkıyor. Modern araştırmalarda geçen İskit ve Saka adlarının aynı bozkır kavmi
için kullanıldığı anlaşılıyor. Böylece Pers kaynaklarında­ki adlandırmalardan hareketle İskitlerin Sakalar, Sakaların da İskitler
olduğu anlaşılıyor. Sakaların tarihi, dili, dini, gelenek ve görenekleri,
sanatları hakkında yazılı kaynaklar ve arkeolojik malzemelerden bilgi sahibi
olabiliyoruz. Çok geniş bir sahaya yayılmış olan Sakaların çeşitli kavimlerle
münasebetleri ve onlarla mücadelelerini Pers, Asur ve Grek kaynaklarından
öğreniyoruz. Antik kaynaklardan dilleri, dinleri, gelenek ve görenekleri
hakkında bilgi sahibi oluyoruz. Sanatları hakkında ise arkeolojik kazılar
sonucunda ortaya çıkarılan çok sayıda sanat eseri bize ışık tutuyor. Sakaların
ilk yurtları, adları, dilleri, dinleri, gelenek ve görenekleri ile sanat
anlayışları Türklüklerini açık bir şekilde ortaya koyuyor. 

Anahtar Kelimeler

Türk, Saka, Kazakistan, tarih, kültür, gelenek

Kaynakça

• AKİŞEV, Kemal Alişar, Kurgan Issık, Iskustvo, Moskova, 1978.AMANCALOV, Altay S.; "Runopodopnaya nadpis'is Sakskogo Zakhoroneniya" Bestnik AN Kaz. SSR., 12, 1971, 64- 66.AMANCALOV, Altay S.; “The Words of Ancestors”, Erdem, 5,15, 1989, 791- 796.ARSAL, Sadri Maksudi, Orta Asya, Türk Tarihinin Ana Hatları Eserinin Müsveddeleri, Ankara, 1933.ARRİANOS, İskender’in Anabasisi, (Çev Hayrullah Örs ), Maarif Matbaası, İstanbul, 1945. CAFEROĞLU. Ahmet, Türk Dili Tarihi, Enderun yayınları, İstanbul, 1984.DURMUŞ, İlhami, İskitler (Sakalar), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1993.DURMUŞ, İlhami, Türk Kültürüne Giriş, Akçağ Yayınları, Ankara, 2016.DÜYSENOV, Mirzabek; “Altın Kiyimdi Adam, Kazak Edebiyatı, 11 Eylül 1970.FRANKE, Otto, Beitraege aus Chinesischen Quellen zur Kenntnis der Türkvölker und Skythen Zentralasiens, ?, 1904.HALOUN, Gustav, “Zur Üe-Tsi- Frage”, Zeitschrift der Deutschen Morgenlaendischen Gesellschaft, 93, 1937, 363- 380.HERODOTOS, Herodot Tarihi, (Çev. Müntekim Ökmen), Remzi Kitabevi, İstanbul, 1973. HERRMANN, Albert, “ Sakai” Pauly Real Encyclopaedie der Classischen Altertumswissenschaft, IIA I, 1921, 1770- 1806.HERRMANN, Albert, “Massagetai”, Paulys Real Encyclopaedie der Classischen Altertumswissenschaft, XIV, 1930, 2, 2123- 2129. HERRMANN, Albert, “ Die Saken Und Der Skythenzug des Dareios”, Beihefts Zur Archiv für Orientforsschung, I, 1933, 157- 170. HİNZ, Walter, “Zur İranischen Altertumskunde”, Zeitschrift der Deutschen MorgenlaendischenGesellschaft, Leipzig, 1939, 363- 380.HİPPOKRATES, Airs, Water, Places, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, London, 1995.JUNGE, Julius, Saka Studien. Der Ferne Nordosten im Weltbid der Antike, Dieterische Verlagsbuchhandlung, Leipzig, 1939.KURAT, Akdes Nimet, IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz’in Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Murat Kitabevi, Ankara, 1992.KRETSCHMER, Karl, “ Skythe” Pauly Real Encyclopaedie der Classischen Altertumswissenschaft, IIA I, 1921, 923- 942.KUUN, Geza, Codex Cumanicus, Orientel Reprints, Budapest, 1981. LİGETİ, Lajos, Bilinmeyen İç Asya, (Çev. Saadettin Karatay), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1986. MİNNS, Ellis H., Scythians and Greeks, University Press, Cambridge, 1913.MORDTMANN, Andreas David, “Über die Keilinschriften Zweiter Gattung”, Zeitschrift der Deutschen Morgenlaendischen Gesellschaft, XXIV, 1877, 1- 85. ÖGEL, Bahaeddin, Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi, I, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1981.PİOTROVSKİY, Boris Borisoviç, “İskitlerin Dünyası”, Unesco’dan Görüş, XII, 1976, 4- 8. RİCE, Tamara Talbot, The Scythians, Thames and Hudson, London, 1958. STRABON, The Geography of Strabo, (Çev. Horace Leonard Jones), Harvard University Press, Cambridge, 1969. SÜLEYMANOV, Olcas; "Ceti Sudın Köne Cazbaları", Kazak Edebiyatı, 25 Ey¬lül 1970, 1- 3.TARN, William Woodthorpe, Alexander der Grosse, Wissenchaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt, 1968. TOGAN, A. .Zeki Velidi, “Sakalar(VI)”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, 23, 1987, 30- 34.