The Uyghurs and Silk Road

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 329 - 346, 30.12.2019

Abdullah Cinkara

Öz

One of the oldest trade routes at past is the Silk Road. The states that have dominated this road, where the caravans continually traveled from China to Europe, have enriched, and on the other hand, they have seen a duty for themselves to make caravanserais
and inns to the important points on the road in order to ensure the safety of the road. Since
most of the Silk Road passed through the area of Turkestan, it was the Turks who controlled the Silk Road from the beginning until the 19th century. The Turks have made countless struggles among themselves or with different states to maintain their dominance on
the road. For the reason that China’s biggest source is linked to silk, the longest struggles
have been the ones between China and the Turks in almost every period of history. The
most important trade center on the Silk Road was East Turkestan. Therefore, the strongest
battles have been carried out by the aim of seizing or retaining East Turkestan. China dominated East Turkestan, the homeland of Uighur Turks today in history, at the end of
the 19th century. Nowadays, China wants to have a say in world trade by reviving the
historical Silk Road. China applies the policy of total extermination of the Turks and their
ccultures from East Turkestan located at the crossroads of the Silk Road, which is the
homeland of the Turks and the main geography of Turkish-Islamic civilization, because of
the fear that it might lose its dominance over the region in time. The Silk Road, which has
provided significant economic and commercial gains to the Turks for nearly 2000 years,
has been recently seriously threatening the existence of the Uighur Turks in the region
because of the new Silk Road project of China. In this article, the role of Uighur Turks in
the context of historical Silk Road and new Silk Road project is discussed in the light of
historical information and documents.

Anahtar Kelimeler

Uyghurs, Silk Road, East Turkestan, China, Trade

UYGURLAR ve İPEK YOLU

Öz

Tarihin en eski ticaret yollarından biri İpek Yolu’dur. Çin’den Avrupa’ya kadar kervanların yol aldığı bu yolun hâkimiyetini elinde bulunduran devletler zenginleşmişler,
buna karşılık yol üzerindeki önemli noktalara kervansaraylar, hanlar yapmayı; yolun
güvenliğini sağlamayı kendilerine bir görev bilmişlerdir. İpek Yolu’nun büyük bir kısmı
Türkistan coğrafyasından geçtiğinden başlangıçtan 19. yüzyıla kadar da İpek Yolu’nu
kontrol eden Türkler olmuştur. Türkler yol üzerindeki hâkimiyetini devam ettirmek için
kendi aralarında veya farklı devletlerle sayısız mücadeleye girişmişlerdir. Çin’in en büyük kaynağı ipeğe bağlı olduğu için de tarihin hemen hemen her devresinde en uzun
mücadele Çin ile Türkler arasında olmuştur. İpek Yolu’ndaki en önemli ticaret merkezi
ise Doğu Türkistan’dı. Bu yüzden en büyük savaşlar Doğu Türkistan’ı ele geçirmek veya
Doğu Türkistan’ı elde tutmak için yapılmıştır. Çin, tarihte ve bugün Uygur Türklerinin
vatanı olan Doğu Türkistan’ı 19. yüzyılın sonunda hâkimiyeti altına almıştır. Günümüzde
ise Çin, tarihî İpek Yolu’nu canlandırarak dünya ticaretinde söz sahibi olmak istemektedir. İpek Yolu’nun kavşak noktasında bulunan Doğu Türkistan, Türklerin ana vatanı,
Türk-İslam medeniyetinin yeşerdiği coğrafya olmasından dolayı bir gün ellerinden çıkabileceği endişesiyle bölgedeki Türkleri ve kültürlerini topyekûn yok etme politikası uygulamaktadır. Yaklaşık 2000 yıldan beri Türklere önemli ekonomik ve ticari kazançlar sağlayan İpek Yolu, Çin’in yeni İpek Yolu projesiyle Uygur Türklerinin bölgedeki varlığını
ciddi manada tehdit etmektedir. Bu makalede tarihi bilgiler ve belgeler ışığında tarihi ve
yeni İpek Yolu projesi bağlamında Uygur Türklerinin rolü ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Uygurlar, İpek Yolu, , Doğu Türkistan, Çin, Yeni İpek Yolu

Kaynakça

• Alyılmaz, C. (2004). “İpek Yolu ve Orhun Yazıtları”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 2(24).
• Bocutoğlu, E. (5-7 Eylül 2017). Çin’in “Bir Kuşak-Bir Yol” Projesinin Ekonomik ve Jeopolitik Sonuçları Üzerine Düşünceler. TERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES’te sunuldu, Bişkek.
• Buryakov, Y. F.(2002).“Eski ve Orta çağ Dönemlerinde Büyük İpek Yolu Üzerindeki Orta Asya”. Ankara: Türkler Ansiklopedisi, C. 3.
• Çakan, V. (2015). Orta Asya Türk Tarihine Giriş. Ankara: Binyıl Yayınevi.
• Çakan, V. (2017). “Yeni İpek Yolu Projesi: Beklentiler Sorunlar Ve Gerçekler”. Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 35-52.
• Çolakoğlu, S. (2012). “Türkiye-Çin İlişkileri: Tek Taraflı Aşk mı?”. Ortadoğu Analiz Dergisi, 4(45), 53-66.
• Demir, H. (2019). 29.06.2019 Türkiye Gazetesi'nde yayımlandı.
• Demirağ, Y. (2014). “1755-1949 Yılları Arasında Doğu Türkistan”. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 3, 229-245.
• Durmuş, İ. (2017). “Türk Adının Ortaya Çıkışı, Anlamı ve Yayılışı”. Gazi Akademik Bakış Dergisi, 10(20), 37-47.
• Ercilasun, Konuralp. (2013). Tarih’in Derinliklerinden 19. Yüzyıla Kaşgar. Ankara: TTK Yayınları.
• Ergin, M. (2012). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Gömeç, S. (1997). Uygur Türkleri Tarihi ve Kültürü. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• İsayev, E. (2012). Büyük İpek Yolu ve Naxçıvan. Bakü: Elm ve Tehsil Neşriyyatı.
• Kalan, E. (2014). XIII-XIV. “Yüzyıllarda Kuzey İpek Yolu ve Altın Orda Hanları’nın Ticaret Politikaları”. Tika Avrasya Etüdleri, 41(1), 43-62.
• Karluk, A.C. (2017, 12-17 Eylül). Çin’in Yeni İpek Yolu Projesi ve Yumuşak Gücü. I. Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimleri Kongresinde sunuldu, Priştina-Kosova.
• Kırpık, G. (2012). “Haçlılar ve İpek Yolu”. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 61, 173-200.
• Kul, Ö. (2013). “Terör Üzerinden Global Savaş ve Sözde Uygur Terör Tehdidi (1990-2011)”. Türkiyat Mecmuası, 23, 65-98
• Kul, Ö. (2018). "Türkiye Çin İlişkilerinde Doğu Türkistan: Fırsatlar, İmkânlar, Gelişmeler, Sorunlar, Çözüm Önerileri". Türk Yurdu, 107(371), 32-37.
• Kurban, İ. (1994). “Turgun Almas ve Uygurlar”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1(1), 169-173.
• Kutluk, A.S. (2010). İpek Yolu ve Uygurlar. Urumçi: Şincan Halk Neşriyatı.
• Mahmudoğlu, M.N., (1994). Çin işgalindeki Ülke Doğu Türkistan. Ankara: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yayın Dairesi Başkanlığı Matbaası.
• Özdaşlı, E. (2015). “Çin’in Yeni İpek Yolu Projesi ve Küresel Etkileri”. Turkish Studies, 10(14), 579-596. Saray, M. (2015). Doğu Türkistan Türkleri Tarihi. İstanbul: Yaygan Yayıncılık.
• Tuna. A. (2015). Doğu Türkistan’da Asimilasyon. İstanbul: İHH İnsani Yardım Vakfı.
• İnternet: 22 ülkeden Çin'e Doğu Türkistan tepkisi; kitlesel gözaltıları derhal durdur, Uygurları serbest bırak. “https://tr.euronews.com/2019/07/10/22-ulkeden-cine-dogu-turkistan-tepkisi-kitlesel-gozaltilar-derhal-durdur-uygurlar-serbest” 30.08.2019 tarihinde erişilmiştir.
• İnternet: BM İnsan Hakları Konseyi'ne üye 22 ülkeden Çin'e 'Uygur Türkleri' tepkisi. “https://www.aa.com.tr/tr/dunya/bm-insan-haklari-konseyine-uye-22-ulkeden-cine-uygur-turkleri-tepkisi-/1529234” 30.08.2019 tarihinde erişilmiştir.
• İnternet: Çin'in Uygur politikalarına 37 ülkeden imzalı destek: Rusya ve Suudi Arabistan listede. “https://tr.euronews.com/2019/07/12/cinin-uygur-politikalarina-37-ulkeden-imzali-destek-rusya-ve-suudi-arabistan-listede” 30.08.2019 tarihinde erişilmiştir.
• İnternet: Çin zulmüne 40 ülke sessiz kaldı. “https://www.yenicaggazetesi.com.tr/cin-zulmune-40-ulke-sessiz-kaldi-241655h.htm” 30.08.2019 tarihinde erişilmiştir.