Bilgi İfşası (Whistleblowing) ve Etik İkilem Üzerine Çıkarımlar

Yıl 2018, , 0 - 0, 01.06.2018

Meryem Akoğlan Kozak , Sibel Şahin

https://doi.org/10.17123/atad.435726

Cited By: 3

Öz

Bilgi ifşası, işletmelerde yaşanan ahlâk, yasa ve etik dışı eylemlerin yetkililere bildirilmesidir. Turizm faaliyetlerinin çok kültürlü yapısı, işletmelerin insan yoğun ve çevresel faktörlere dayalı hizmet üretimi zaman zaman turist, çalışan ve işletmeler bağlamında ifşa edilebilecek yasa ve etik dışı uygulamaları ortaya çıkarmaktadır. Kişiler sessiz kalarak bilgi ifşasının yarattığı örgütsel ve bireysel sorunlardan kaçınmaktadır. Bu bağlamda etik ikilem, bilgiyi ifşa etmek ya da etmemek arasındaki kararsızlık durumudur. Çalışmada, turizmde bilgi ifşası ve buna bağlı yaşanan etik ikilemlerle ilgili kavramsal çıkarımlara ulaşılması amaçlanmaktadır. Çalışma, etik ikilemle bilgi ifşası ilişkisini inceleyen ampirik araştırmaların gerekliliğini belirtmesi yanında, bulguların toplu bakış açısıyla değerlendirilmesini sağlaması açısından da önemlidir. Bu amaçla, bilgi ifşası ve etik ikilem alanyazınındaki araştırmalar incelenmiştir. Sonuç olarak, turizmde ifşa davranışı, bireysel ve örgütsel eğilim, örgüt içi iletişim, işini kaybetme korkusu ve çevresel duyarlılıklara göre ortaya çıkarken etik sorunlar ise genellikle işletme içi, çevre koruması ve insan ilişkilerinde ortaya çıkmaktadır. Etik ikileme yönelik bir bulguya ise rastlanmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Bilgi ifşası, Etik, Etik ikilem, Turizm

Inferences On Whistleblowing And Ethical Dilemmas

Öz

Whistleblowing can be defined as notification of immoral, illegal and unethical actions that happen in enterprises to respective authorities. Multicultural structure of tourism activities and production of service based on people and environmental factors occasionally lead to illegal and unethical aplications in terms of tourist, employees and enterprises. People keep silent and avoid from indivual and organizational problems caused by whistleblowing. In this context, ethical dilemma can be stated as indecision in terms of whether to blow the whistle. In the study, it is aimed to achieve conceptual implications related to whistleblowing in tourism and ethical dilemmas. The study is important due to indicating the necessity of empirical researches which examine the relationship between ethical dilemma and whistleblowing, and providing evaluation from integrated perspective. With this aim, a literature review was conducted in the fields of whistleblowing and ethical dilemma. As a result, while the whistleblowing behaviour in tourism depends on indivudual and organizational tendency, communication climate in the organization, fear of job loss and environmental sensitivities, ethical problems mostly occur in human relations, enviromental protection and intrabusiness. Addionally, there is not any finding obtained about ethical dilemma.

Anahtar Kelimeler

Whistleblowing, Ethic, Ethical dilemma, Tourism

Kaynakça

• AAkan, P. (2007). Uygulama Açısından İş Etiği Kuralları ve Evrensel Turizm Etiği İlkeleri, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 18 (1): 7-20.
• Akfert, S. K. (2012). Farklı Kurumlarda Çalışan Psikolojik Danışmanların Yaşadıkları Etik İkilemler ile Bu İkilemler Karşısındaki Tutum ve Davranışları, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12 (3): 1791-1812.
• Akoğlan Kozak, M. ve Güçlü, H. (2006). Turizmde Etik: Kavramlar, İlkeler, Standartlar. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Akoğlan Kozak, M. ve Kayar, Ç. H. (2006). Örgüt İçi Sorun Bildirme: Otel İşletmelerinde Farklı Yönetim Düzeylerindeki Yönetici Algılamalarına Yönelik Bir Araştırma, III. Lisansüstü Turizm Öğrencileri Kongresi, Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, 598-618.
• Aktan, C. C. (2006). Organizasyonlarda Yanlış Uygulamalara Karşı Bir Sivil Erdem, Ahlaki Tepki ve Vicdani Red Davranışı: Whistleblowing, Mercek Dergisi, 1 (13): 1-13.
• Alakavuklar O. N. ve Arbak Y. (2008). Ahlaki İkilem Çatışmalarının Yönetiminde Etik Eğilimlerin Rolü. 16. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, Antalya: İstanbul Kültür Üniversitesi, 701-704.
• Aracı, Ü. E. ve Koçak, N. (2014), Dezavantajlı Bireylerin Turizmde İstihdamı: İnsan Kaynakları Yöneticilerinin Algı, Görüş ve Deneyimlerinin İncelenmesi, Gazi Üniversitesi Turizm Fakültesi Dergisi, 2: 191-205.
• Arslan, E. T. ve Kayalar, M. (2017). Kamu ve Özel Sektör Çalışanlarının İfşa (Whistleblowing) Niyeti: Karşılaştırmalı Bir Analiz, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19 (32): 15-26.
• Aslan, A. ve Kozak, M. (2006). Turizmde Gelişme ve Etik Sorunları: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma, Ege Akademik Bakış Dergisi, 1 (6): 49-61.
• Aydın, U. (2002). İş Hukuku Açısından İşçinin Bilgi Uçurması (Whistleblowing), Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (2): 79-100.
• Cambridge Sözlüğü, https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/ethics, Erişim tarihi: 29 Aralık 2017.
• Celep, C. ve Konaklı, T. (2012). Bilgi Uçurma: Eğitim Örgütlerinde Etik ve Kural Dışı Uygulamalara Yönelik Bir Tepki, E-International Journal of Educational Research, 3 (4): 65-88.
• Chiu, R. K. (2003). Ethical Judgement and Whistleblowing Intention: Examining the Moderating Role of Locus of Control, Journal of Business Ethics, 43 (1/2): 65-74.
• Daştan, A., Bellikli, U. ve Bayraktar, Y. (2015). Muhasebe Eğitiminde Etik İkilem ve Etik Karar Alma Konularına Yönelik KTÜ-İİBF Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma. Aİ-BÜ-İİBF Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (1): 75-92.
• Demir, M. (2011). İş Yaşamında Ayrımcılık: Turizm Sektörü Örneği, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8 (1): 760-784.
• Demirhan, M. F. ve Karahan, A. (2015). Akademisyenlerin Adalet ve Etik Algılarının Örgütsel Adanmışlıklarına Etkisi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (4): 245 – 266.
• Doğan, N. (2008). İş Etiği ve İşletmelerde Etik Çöküş, Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 1 (16): 179-200.
• Gerçek, H. (2005). Mühendislikte Etik Sorunların Ele Verilmesi, Madencilik Dergisi, 44 (4): 29-38.
• Hassink, H., Vries, M. ve Bollen, L. (2007). A Content Analysis of Whistleblowing Policies of Leading Eoropean Companies, Journal of Business Ethics, 75: 25-44.
• Hatcher, T. (2004). Environmental Ethics As An Alternative For Evaluation Theory In For Profit Business Context, Evaluation And Program Planning, 27: 357-363.
• Hersh, M. A. (2002). Whistleblowers-Heroes or Traitors?: Individual And Collective Responsibility For Ethical Behavior, Annual Reviews in Control, 26: 243-262.
• Jensen, J. V. (1987). Ethical Tension Points in Whistleblowing, Journal of Business Ethics, 6 (4): 321-329.
• Jubb, P. B. (1999). Whistleblowing: A Restrictive Definition and Interpretation, Journal of Business Ethics, 21 (1): 77-94.
• Karayılan E., Demirkol Ş. ve Dinçer M. Z. (2017). Turizm Akademisyenlerinin Helal Turizm Prensiplerinin Uygulanabilirliğine İlişkin Görüşlerinin Değerlendirilmesi. 1. Uluslararası Helal Turizm Kongresi, Antalya, 1193-1203.
• King III, G. (1999). The Implications Of An Organization’s Structure On Whistleblowing, Journal of Business Ethics, 20 (4): 315-326.
• Kutlu, H. A. (2008). Muhasebe Meslek Mensupları ve Çalışanlarının Etik İkilemleri: Kars ve Erzurum İllerinde Bir Araştırma, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 63 (2): 143-170.
• Kutlu, H. A., Güner, M. ve Demirci, N. S. (2012). Etik İkilemden Çıkışta Kişisel Değerin Rolü: Muhasebe Meslek Mensupları Üzerinde Bir Uygulama, 1. Uluslararası Muhasebe ve Finans Sempozyumu, Gaziantep, 733-746.
• Lindblom, L. (2007). Dissolving The Moral Dilemma of Whistleblowing, Journal of Business Ethics, 76: 413-426.
• Near, J. P. ve Miceli, M. P. (1985). Organizational Dissidence: The Case of Whistle-Blowing, Journal of Business Ethics, 4: 1-16.
• Özler, D. E., Şahin, M. D. ve Atalay, C. G. (2010). Teorik Bir Çerçevede Whistleblowing Etik İlişkisi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (2): 169-194.
• Park, H., Blenkinsopp, J., Oktem, M.K. ve Omurgonulsen, U. (2008). Cultural Orientation and Attitudes Toward Different Forms of Whistleblowing: A Comparison of South Korea, Turkey, and the U.K, Journal of Business Ethics, 82 (4): 929–939.
• Park, H., Rehg, M.T. ve Lee, D. (2005). The Influence of Confucian Ethics and Collectivism on Whistleblowing Intention: A Study of South Korean Public Employees, Journal of Business Ethics, (58): 387-403.
• Pelit, E., Keleş, Y. ve Çakır, M. (2009). Otel İşletmelerinde Sosyal Sorumluluk Uygulamalarının Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 16 (2): 19-30.
• Ray, S. L. (2006). Whistleblowing and Organizational Ethics, Nursing Ethics, 13 (4): 438-445.
• Somuncu, M. (2004). Dağcılık ve Dağ Turizmindeki İkilem: Ekonomik Yarar ve Ekolojik Bedel, Coğrafi Bilimler Dergisi, 2 (1): 1-21.
• Şen, M. L. (2005). Kamu Görevlilerini Yoldan Çıkaran Bubi Tuzakları: Hediye ve Kişisel Kullanım Amacıyla Yapılan Bağışlar. Siyasette ve Yönetimde Etik Sempozyumu, Sakarya: Sakarya Üniversitesi, 361-377.
• T.C. Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5a185a19d0d317.91975467 , Erişim tarihi: 6 Ocak 2018.
• Turizmde Global Etik İlkeler, http://ethics.unwto.org/sites/all/files/docpdf/turkey.pdf, Erişim tarihi: 11 Ocak 2018.
• Türker, N. ve Uçar, M. (2013). Konaklama İşletmelerinin Sosyal Sorumlulukları, İşletme Araştırmaları Dergisi, 5 (3): 155-183.
• Utlu, N. (2016). Hastane Ortamında Hemşirelerin Etik Yaklaşımı ve Etik İkilemler, İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 29: 17-35.
• Uyar, S. ve Yelgen, E. (2015). Bilgi İfşası (Whistleblowing) ve Denetim, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13 (1): 85-106.