Hüseyin Orak Adlı Bir Müteşebbis Türkiye Kılavuzu Adlı Bir Eser ve 1945 Yılı Aydın’ı

Yıl 2021, Cilt: 32 Sayı: 2, 143 - 158, 01.12.2021

Zakir Avşar

https://doi.org/10.17123/atad.949721

Öz

Ankara’nın büyük sanayici iş adamlarından birisi olan Hüseyin Orak’ın 1936 yılında çocuklarını yurt gezisine gönderirken bir ülke tanıtım rehberi bulamayışı ile başlayan süreç Türkiye Kılavuzu adlı çalışmanın ortaya çıkmasına yol açmıştır. İş adamı Hüseyin Orak’ın, ülkenin her yanına harcırah ve masraflarını vererek gönderdiği ekiplerle gerçekleştirdiği bu eser kamuoyunda beklediği ilgiyi görmemiştir. Bir sosyal sorumluluk düşüncesiyle yola çıkılarak, büyük emek, masraf ve zamana mal olan bu eseri tüm illeri ve ilçeleri kapsayacak şekilde altı cilt olarak planlamış, ancak birinci cildini yayınlayabilmiş, diğer ciltleri ise yayınlayamamıştır. Birinci cilt içinde on dört il tek tek incelenmekte, bunlara ilişkin çeşitli veriler bulunmaktadır. Bu illerden birisi de Aydın’dır. Aydın’ın 1940’lı yıllardaki sosyo-ekonomik, kültürel görünümü, tarihi ve turistik yerleri, folkloru üzerine önemli bilgilerin verildiği çalışma, özellikle şehir tarihi, kültürü ve sosyal yapı üzerine çalışanlar bakımından önemli bir kaynak olarak ele alınabilecek niteliktedir. Günümüzde neredeyse nüshasına rastlamak mümkün olmayan bu eserin ortaya çıkışının, bu satırların yazarının ulaşmasının öyküsü ile birlikte Aydın bölümünün aktarıldığı bu makale, aslında sosyal sorumluluk projesi olarak ele alınması mümkün olan Türkiye’nin ilk turizm ve tanıtım kılavuzunun/rehberinin de nasıl oluşturulduğunu gözler önüne sermektedir.

Anahtar Kelimeler

Aydın, Tanıtım ve turizm rehberi, Sosyal sorumluluk projesi, Şehir tarihi, Sosyal yapı, Kültür

An Entrepreneur Hüseyin Orak, An Opus Türkiye Kılavuzu and Aydin City in 1945

Öz

Hüseyin Orak who was one of the important businessmen of Ankara, sent his children for the country tour in 1936. In that duration, while Orak couldn’t find the Turkey’s guide book for his children’s journey, the idea of an opus, (Guide of Turkey) was born. The project of Türkiye Kılavuzu had been implemented after the World War II, but it costed a great fortune. The project of Orak, unfortunately, had not aroused an expected interest, although he had sent teams all over the country by giving the allowances and covering the expenses. Orak, who started out with the idea of a social responsibility, could published only the first volume of Türkiye Kılavuzu despite of a great deal of effort, time and expenses. Turkey’s fourteen cities individually studied in this volume, there were miscellaneous information related to these. This book is the basic and important resource for the researchers who work on city history, local culture and social structures. For example, 1940’s Aydın, one of these cities, were introduced in the context of social, historical, economical, cultural and especially excursionary view in Türkiye Kılavuzu. In this paper, Türkiye Kılavuzu which is a rare book nowadays and its Aydın section will be examined with the story of finding of Türkiye Kılavuzu by author of this article. In addition, this paper will reveal the formation of an opus as the first tourism and publicity guide of Turkey which actually could be seen the first social responsibility project of Turkey.

Anahtar Kelimeler

Aydın, Publicity and Tourism Guide Book, Social Responsibility Project, City History, Social Structure, Culture

Kaynakça

• Ahmad, F. (1999). Modern Türkiye’nin Oluşumu. Y. Alogan (Çeviren). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Anderson, B. (1995). Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması. İ. Savaşır (Çeviren). İstanbul: Metis Yayınlar.
• Ankara Ticaret Odası (ATO) (1936). 363 no.lu Hüseyin Orak’a Ait Evrak ve Oda Kayıt Dosyası, Ankara.
• Bauman, Z. (1996). Yasa Koyucular ve Yorumcular. K. Atakay (Çeviren). İstanbul: Metis Yayınları.
• Belge, M. (2011). Militarist Modernleşme. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erdoğan, İ. (2000). Kapitalizm Kalkınma Postmodernizm ve İletişim. Ankara: Erk Yayınları.
• Ergüder, Ü. Yılmaz E. ve Kalaycıoğlu, E. (1991). Türk Toplumunun Değerleri. İstanbul: TÜSİAD Yayınları.
• Georgeon, F. (2006). Osmanlı-Türk Modernleşmesi (1900-1930). İstanbul: YKY.
• Giddens, A. (2004). Modernliğin Sonuçları. Çev. Ersin Kuşdil, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Karpat, K. (2002). Osmanlı Modernleşmesi: Toplum, Kurumsal Değişim ve Nüfus. A. Z. Durukan ve K. Durukan (Çevirenler). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Karpat, K. (2006). Osmanlı’da Değişim, Modernleşme ve Uluslaşma. D. Özdemir (Çeviren). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Karaveli, O. (2006). Görgü Tanığı –Bir Gazeteci’nin Sıradışı Anıları. İstanbul: Pergamon Yayınları.
• Kasaba, R. (1998). “Eski ile Yeni Arasında Kemalizm ve Modernizm”, Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kıray, M. (1982). Toplumbilim Yazıları. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
• Orak, H. (1946). Türkiye Kılavuzu. İstanbul: İbrahim Horoz Basımevi.
• Pirenne, H. (1994). Ortaçağ Kentleri. Ş. Karadeniz (Çeviren). İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Şengül, T. (2012). Türkiye’nin Kentleşme Deneyiminin Dönemlenmesi, İçinde; F. Alpkaya ve B. Duru (Derleyenler), 1920’den Günümüze Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim. Ankara: Phoenix Yayınları.
• Tekeli, İ. (1998). Bir Modernleşme Projesi Olarak Türkiye’de Kent Planlaması, İçinde; S. Bozdoğan ve R. Kasaba (Derleyenler), Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Türkiye Kılavuzu Hakkında Broşür 1 (1946), Ankara.
• Ünsal, A. (1998). Yurttaşlık Zor Zanaat. İçinde; 75 Yılda Tebaa’dan Yurttaş’a Doğru. İstanbul: Tarih Vakfı-Türkiye İş Bankası Yayınlar.
• Yüksel, M. (2004). Modernite Postmodernite ve Hukuk. Ankara: Siyasal Kitabevi Yayını.
• Aygün; Pazar Gazetesi (01.04.1946). (Gazete taraması)
• “Başkentin Kılavuzu” Ankara Gazetesi (30.03.1946).
• Baykal, Cevdet; Türk Yolu Gazetesi (12.04.1946).
• Cahit, Burhan; Sonposta (03.04.1946). (Gazete taraması)
• “Çok Faydalı Bir Eser” Ulus Gazetesi (20.03.1946).
• Daver, Abidin; Cumhuriyet (2.04.1946). (Gazete taraması)
• Evinç, Vehbi; “Mühim Bir Eser” Türk Dili Gazetesi (28.03.1946).
• Gezgin, Hakkı Süha; Vakit Gazetesi (30.04.1946).
• Gündüz, Ali; Ülkü Dergisi (16.04.1946). (Gazete taraması)
• İmset, İsmet Hulusi; Sonposta (31.03.1946). (Gazete taraması)
• Kuntay, Mithat Cemal; Sonposta (03.03.1946).
• Nurettin, Vala; (Va-Nu) Akşam Gazetesi (31.03.1946).
• Orhon, Orhan Seyfi; Yeniçağ Mecmuası (06.04.1946).
• “Türkiye Kılavuzu” Aydın Gazetesi (30.06.1946). (Gazete taraması)
• Yüzüncü, Reşad Feyzi, Son Telgraf Gazetesi (27.03.1946).
• İletişim Yayınları, http://www.iletisim.com.tr/ki%C5%9Fi/mustafa-nihat-%C3%B6z%C3%B6n-565.aspx , Erişim tarihi: 25 Şubat 2012.
• Türkü Sitesi, http://www.turkuler.com/tgv/ferruh.asp, Erişim tarihi: 25 Şubat 2012.
• http://www.kenthaber.com/ic-anadolu/eskisehir/Kimdir/iz-birakan/yavuz-abadan, Erişim tarihi: 25 Şubat 2012.
• http://zehirlenme.blogspot.com/2010/10/balneoloji-ve-balneoterapinedir. html, Erişim tarihi: 24 Şubat 2012.
• http://www.kimkimdir.gen.tr/kimkimdir.php?kim=hasanaliyucel, Erişim tarihi: 24 Şubat 2012.
• https://www.ayto.org.tr/tr/kurumsal/102, Erişim tarihi: 5 Mayıs 2021.
• http://www.adu.edu.tr/tr/bir-bakista-universite, Erişim tarihi: 5 Mayıs 2021.
• http://www.Aydınkulturturizm.gov.tr/TR,64354/nasil-gidilir.html, Erişim tarihi: 5 Mayıs 2021.