Contributions of the Sakir Pasha Family to Turkish Tourism

Yıl 2025, Cilt: 36 Sayı: 3 - Turizm Tarihi Özel Sayısı, 150 - 166, 01.12.2025

Aysel Kaya , Duygu Yetgin Akgün

https://doi.org/10.17123/atad.1714337

Öz

This study aims to reveal the tourism-related contributions of the Sakir Pasha family, which raised prominent figures in Turkish politics, art, and literature from the late Ottoman period onward. Designed as qualitative research, the study utilised interview transcripts produced between 2012 and 2015 within the framework of the Turkish Tourism Oral History Project conducted by Anadolu University Faculty of Tourism. Only the responses concerning the Sakir Pasha family and its members were included in the analysis. The analysis was supported by scientific sources and literary works written about the family, enabling the data to be organised chronologically. The study revealed that family members initiated and sustained tourism in destinations such as Bodrum and Side; encouraged local people to invest and provide services; directed their intellectual circles to promote tourism; and contributed to cultural tourism and the international promotion of Türkiye through the artistic works of family members. Unlike previous works that addressed these issues separately, this study provides a fundamental contribution by bringing together the family’s tourism-related roles and influence in a historical context.

Anahtar Kelimeler

Oral history interview , Turkish tourism history , Sakir Pasha Family , Bodrum , Side

Şakir Paşa Ailesinin Türk Turizmine Katkıları

Öz

Bu çalışmanın amacı Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinden bu yana Türkiye siyasetinde, sanatında ve edebiyatında önemli isimler yetiştirmiş olan Şakir Paşa Ailesi üyelerinin Türk turizmine katkılarını ortaya koymaktır. Nitel araştırma yönteminin benimsendiği bu araştırmanın verilerini 2012-2015 yılları arasında Anadolu Üniversitesi Turizm Fakültesi tarafından yürütülen Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Projesi çerçevesinde gerçekleştirilen görüşme metinleri oluşturmuştur. Görüşme metinlerinde yalnızca Şakir Paşa Ailesi ve üyeleri ile ilgili yanıtlar incelemeye alınmıştır. Bu bilgiler aile hakkında yazılmış olan bilimsel kaynaklar ve edebi eserler ile desteklenmiştir. Elde edilen veriler kronolojik bir şekilde sunulmuştur. Çalışma sonucunda aile üyelerinin Bodrum ve Side gibi destinasyonlarda turizmi başlatıp sürdürdükleri, yöre halkına hem yatırım hem de hizmet alanında önderlik ettikleri, entelektüel çevrelerini turizmi tanıtmaya yönelttikleri, sanatçı aile üyelerinin ise eserleri ile kültür turizmine ve ülke tanıtımına katkı sağladıkları tespit edilmiştir. Bu çalışma bugüne kadar farklı yönleriyle ve ayrı ayrı ele alınmış olan aile üyelerinin turizm tarihine katkılarını ortaya koyması bakımından önemlidir

Anahtar Kelimeler

Sözlü tarih görüşmesi , Türk turizm tarihi , Şakir Paşa Ailesi , Bodrum , Side

Kaynakça

• Akdoğan, Ö. G. (2018). Kent, Kimlik ve Sanat: Anafartalar Çarşısı ve Kamusal Sanat Üzerine Bir İnceleme. Moment Dergi, 5(2), 383-415.
• Antikalar.com (2025). Nejad Melih Devrim. https://www.antikalar.com/nejad-melih-devrim, Erişim tarihi: 09 Mayıs 2025.
• Arts Hotel (2025). Arts Hotel Harbiye Sanat Galerisi. https://artshotel.com.tr/harbiye/tr/sanat-galerisi/, Erişim tarihi: 09 Mayıs 2025.
• Avtur, O. (2018). Görüşen: Gözde Türktarhan Yılmazdoğan, N. Kozak (Editör), Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması Görüşme Metinleri, Cilt 1 (ss. 177-189). İstanbul: Yıkılmazlar.
• Aydın, S. (2019). Odunpazarı Modern Sanatlar Müzesi. Türkiye Turizm Ansiklopedisi.
• Barut, A. (2018). Görüşen: Aysel Yılmaz. N. Kozak (Editör), Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması Görüşme Metinleri, Cilt 1 (ss. 17-26). İstanbul: Yıkılmazlar.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27–40.
• Can, Ö. C. (2018). Ankara’da Kamusal Alanlardaki Seramik Duvar Panoları (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• Cengiz, İ. (2018). Görüşen: Duygu Yetgin. N. Kozak (Editör), Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması Görüşme Metinleri, Cilt 2 (ss. 77-88). İstanbul: Yıkılmazlar.
• Cengizkan, A. (2022). Ankara “Yeni Şehir” in Kuruluşu: “Erken Cumhuriyet Konutu”nu Anlamak. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 39/1 (2022). 23-56.
• Çapa, D. (2023). Cumhuriyet’in 100. Yılında İlk Kadın Seramikçimiz: Görülmemiş Eserleriyle Füreya Koral, https://www.seramikturkiye.org/post/cumhuri-yet-i-n-100-yilinda-i-lk-kadin-serami-k%C3%A7i-mi-z-g%C3%B6r%C3%BClmemi-%C5%9F-eserleri-yle-f%C3%BCreya-koral, Erişim tarihi: 02 Mayıs 2025.
• Çoban, M. (2018). Görüşen: Taki Can Metin. N. Kozak (Editör), Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması Görüşme Metinleri, Cilt 1 (ss. 124-130). İstanbul: Yıkılmazlar.
• Devrim, Ş. (2010). Şakir Paşa Ailesi. İstanbul: Doğan Kitap.
• Erhat, A. (1976). Mektuplarıyle Halikarnas Balıkçısı. İstanbul: Çağdaş Yayınları.
• Erhat, A. (1980). Sevgi Yönetimi. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevi.
• Eroğlu, M. (2021). Bir “Mavi Yolculuk” Hikayesi Kaybolan Mavi Muğla: Marmaris Ticaret Odası Kültür Yayınları.
• Friese, H. (2018). Görüşen: Duygu Yetgin. N. Kozak (Editör), Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması Görüşme Metinleri, Cilt 1 (ss. 93-104). İstanbul: Yıkılmazlar.
• Gökovalı, Ş. (1985). Gelmiş Geçmiş Rehberlerin En Bilgilisi En Coşkulusu Halikarnas Balıkçısı. TÜRSAB Dergisi, 37, 12-14.
• Gökovalı, Ş. (2014). Ben Halikarnas Balıkçısı Doğdum Sevdim Öldüm. Ankara: Turist Rehberleri Birliği Yayınları.
• Helvacıoğlu, M. (2018). Görüşen: Aysel Yılmaz. N. Kozak (Editör), Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması Görüşme Metinleri, Cilt 1 (ss. 106-113). İstanbul: Yıkılmazlar.
• İnan, G. (2023). Mehmed Şakir Paşa’nın Osmanlı terminolojisine dair “Istılahât-ı Kadîme”si. Humanitas, 11 (INCSOS VIII Özel Sayısı), 183-198.
• Esenlik (7 Aralık 2020) Türkiye’nin En Entelektüel Ailesi, https://incelikler.org/2020/12/07/turkiyenin-en-entelektuel-ailesi/, Erişim tarihi: 20 Mayıs 2025.
• İstanbul Modern (2025). Fahrelnissa Zeid İstanbul Modern Koleksiyonu’ndan Bir Seçki, https://www.istanbulmodern.org/sergi/gecmis/fahrelnissa-zeid, Erişim tarihi: 02 Nisan 2025.
• Kabaağaç, S. (2009). Dün, Sanki Bin Yıllık Uzak Bir Zamandır...: Anılar; Cevat Şakir Kabaagaçlı'nın Ardında Bıraktığı Yaşamlar. İstanbul: TB Yayıncılık.
• Kabaağaç, S. (2025). Köşkler, Sürgünler, Bedeller - Halikarnas Balıkçısı’nın Ardında Bıraktığı Yaşamlar, İstanbul: Minoa Yayınları.
• Kabaağaçlı Noonan, İ. (2010). Halikarnas Balıkçısı'nın Kızından Anılar Akın Akın. 3. Basım. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Kaya, A. ve Yetgin Akgün, D. (2023). History of Blue Voyage. Journal of Tourism Leisure and Hospitality, 5(2), 109-114.
• Kaya, Ş. (2023). Kültürel Miras Bağlamında Mavi Yolculuk: Tarihi, Bugünü ve Geleceği. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 34(3), 239-254.
• Kulin, A. (2014). Füreya. İstanbul: Everest Yayınları.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı, (2025a). Rıza Pehlevi'nin Türkiye Ziyareti. https://filmmirasim.ktb.gov.tr/tr/film/rza-pehlevinin-trkiye-ziyareti, Erişim tarihi: 01 Mayıs 2025.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı, (2025b). Fransa Başbakanı Georges Pompidou'nun Türkiye Ziyareti (1963). https://filmmirasim.ktb.gov.tr/tr/film/fransa-babakan-georges-pompidounun-trkiye-ziyareti-1963. Erişim tarihi: 01 Mayıs 2025.
• Lincoln, Y. S. ve Guba, E. G. (1985). Naturalistic Inquiry. Londra: Sage Publications.
• O’Leary, Z. (2017). The essential guide to doing your research project (3rd ed.). SAGE Publications.
• Okkalı, İ. C. (2022). Micromegas’tan Güneşin Doğuşu’na İlham Dolu Bir Yolculuk: Aliye Berger. Uluslararası Hakemli ve Açık Erişimli Elektronik Dergi, 165.
• Oral, C. (2018). Görüşen: Duygu Yetgin. N. Kozak (Editör), Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması Görüşme Metinleri, Cilt 2 (ss. 29-38). İstanbul: Yıkılmazlar.
• Orman, İ. H. (2005). Merhaba Halikarnas Balıkçısı. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Prior, L. (2003). Using documents in social research. SAGE Publications.
• Sezgin, M. (2018). Görüşen: M. Özdemir, S. Bayrakçı, G. Türktarhan. N. Kozak (Editör), Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması Görüşme Metinleri, Cilt 9 (ss. 271-302). İstanbul: Yıkılmazlar.
• Toker, A. (2021). Girit’ten Side’ye Göç: Turizm ile Uyumlanan Yaşamlar. İçinde; S. Kolukırık ve G. Dinç (Editörler), Antalya Göç Kitabı (ss.67-92). Konya: Palet Yayınları.
• Toker, A., ve Kaya, S. Ç. (2023). Tarihsel Anlatıda Kadının Side Turizmindeki Yeri: Bir Devrin Hikayesi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 34(3), 354-367.
• Turan, A., Yılmaz, A. ve Yetgin, D. (2018). Bin Yıllık Uykusundan Uyanan Kent: Side. İçinde; Kozak, N. (Editör), Dünden Bugüne Türkiye’de Turizm Kurumlar Kuruluşlar Turizm Bölgeleri Meslekler (ss. 237-262). İstanbul: Yıkılmazlar.
• Özel, Ç. H. ve Dursun, M. T. (2019). Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Projesi. Türkiye Turizm Ansiklopedisi.
• Sevel, H. (2012). Devlerin Aşkı Halikarnas Balıkçısının İzinde Denemeler, İstanbul: Naviga Yayın.
• Uçar, A. (2018). Görüşen: Duygu Yetgin. N. Kozak (Editör), Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması Görüşme Metinleri, Cilt 1 (ss. 3-16). İstanbul: Yıkılmazlar.
• UNESCO World Heritage Convention (2025a). Ankara: The Planning and Building of a Republican Modern Capital City, https://whc.unesco.org/en/tentativelists/6823/, Erişim tarihi: 08 Mayıs 2025.
• UNESCO World Heritage Convention. (2025b). The Mosaics of St. Sophia: Third Preliminary Report Work Done in 1935–1938: The Imperial Portraits of the South Gallery. Oxford Üniversitesi Yayınları.
• Urgan, M. (1999). Bir Dinozorun Gezileri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yazkaç, P. (2024). Çağdaş Türk Resim Sanatında Avangart Bir Sanatçı: Fahrelnissa Zeyd. The Journal of Academic Social Science, 75(75), 198-212.
• Yetgin, D. (2019). Kabaağaçlı, Cevat Şakir (Halikarnas Balıkçısı). Türkiye Turizm Ansiklopedisi.
• Yetgin, D. ve Yılmaz, A. (2018). İlk Mavi Yolculuklar. İçinde; Kozak, N. (Editör) Dünden Bugüne Türkiye’de Turizm- Kurumlar, Kuruluşlar, Turizm Bölgeleri ve Meslekler. (ss. 829-845). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yetgin, D., Yılmaz, A. Kozak, N. (2018). Türkiye’de Turist Rehberliğinin Öncüsü: Cevat Şakir Kabaağaçlı (Halikarnas Balıkçısı). Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 128-138.
• Yıldırım, H. (2013). Nar Tanem Side. Ankara: Kurgu Kültür Merkezi Yayınları.
• Yılmaz, A. ve Yetgin, D. (2018). Mavi Yolculuktan Yat Turizmine Geçiş. İçinde; Kozak, N. (Editör) Dünden Bugüne Türkiye’de Turizm (ss. 847-858). İstanbul: Yıkılmazlar.
• Yücel Besim, D. ve Songür Dağ, E. (2025). Halikarnas Balıkçısı’nın Bodrum’daki Miras ve Kalıtlarının İzini Sürmek ve Güncel Bir Sunum Önerisi. Folklor/Edebiyat, 31(122), 487-516.
• Zerey Koç, Ş. (2019). Şakir Paşa Ailesinin Sanatçı Üyelerinin Türk Sanatına Katkıları (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Çankırı Karatekin Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.