Genel Müdürlükten Bakanlığa Kurumsal Dönüşüm: Basın-Yayın ve Turizm Vekâleti [Bakanlığı] (1957-1963)

Yıl 2025, Cilt: 36 Sayı: 3 - Turizm Tarihi Özel Sayısı, 167 - 186, 01.12.2025

Yunus Emre Tekinsoy , Betül Tekinsoy

https://doi.org/10.17123/atad.1717870

Öz

Türkiye’de turizm sektörü ile ilgili ilk ciddi yapılanma 1949 yılında İktisat ve Ticaret Vekaletine bağlı olarak faaliyet gösteren Basın-Yayın ve Turizm Genel Müdürlüğünün kurulması ile sağlanmıştır. Müdürlüğün diğer alanlardaki faaliyetlerine ilaveten turizm işleri de ön plana çıkarılmıştır. Türkiye’de tek parti iktidarından Demokrat Parti iktidarına geçişle birlikte turizm faaliyetleri daha koordineli ve planlı bir şekilde yürütülmeye başlanmış, turizm sektörü yasal düzenlemeler, mali destekler ve kuramsallaşma faaliyetleri ile desteklenmeye çalışılmıştır. Bu dönemde turizm alanında görülen en önemli kurumsallaşma faaliyeti 1957 yılında Basın-Yayın ve Turizm Bakanlığının kurulması olmuştur. Genel Müdürlük seviyesinde yürütülen faaliyetler 1957’den sonra Bakanlık uhdesinde işlevsellik kazanmıştır. Bu çalışmada Basın-Yayın ve Turizm Bakanlığının kuruluşu ve faaliyetleri ele alınmıştır. Ayrıca Bakanlık ile ilgili Parlamentoda ele alınan konular ile basının görüş ve önerilerine de yer verilmiştir. Çalışmada arşiv belgeleri, meclis tutanakları, dönemin ulusal basını ile çeşitli telif ve tetkik eserlerinden istifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Basın-Yayın ve Turizm Bakanlığı , Tanıtım , Propaganda

Institutional Transformation from General Directorate to Ministry: Ministry of Press-Publication and Tourism (1957-1963)

Öz

The first significant structural formation in Türkiye’s tourism sector was the establishment of the General Directorate of Press, Broadcasting and Tourism under the Ministry of Economy and Trade in 1949. Tourism affairs were prioritised among the directorate’s various responsibilities. The transition from a single-party government to the Democratic Party introduced a more coordinated and planned management approach to tourism, supported by legal regulations, financial incentives, and institutionalisation efforts. A key milestone in this regard was the establishment of the Ministry of Press-Publication and Tourism in 1957, after which the General Directorate’s activities became more functional under the new ministry structure. This study examines the establishment and activities of the Ministry of Press-Publication and Tourism, including issues debated in Parliament concerning the Ministry, as well as the opinions and suggestions reflected in the press. The research draws on archival documents, parliamentary minutes, national press sources of the period, and various copyrighted and scholarly works.

Anahtar Kelimeler

Ministry of Press-Publication and Tourism , Promotion , Propaganda

Kaynakça

• Alipour, H. (1996). Tourism Development Within Planning Paradigms: The Case of Turkey, Tourism Management, 17 (5): 367-377.
• Arslan, R. (2017). Türkiye’nin Turizm Politikası (1923- 1960), Turkish Studies, 12 (19): 1-16.
• Basın-Yayın ve Turizm Vekaleti Broşürü. (1959): Ankara.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.11.1.0/206.18.6, 29.06.1949.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.18.1.2/123.53.18, 29.06.1950.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.18.1.2/124.83.15, 06.11.1950.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.11.1.0/246.25.15, 16.07.1954.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.11.1.0/263.1.18, 22.12.1956.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.11.1.0/267.30.11, 31.10.1957.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.1.0.0/104.651.4, 1958.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.11.1.0/148.18.17, 09.04.1958.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.11.1.0/284.5.6, 28.02.1961.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.1.0.0/104.651.7, 24.05. 1961.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.1.0.0/104.651.8, 22.08.1961.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.11.1.0/290.8.1, 06.03.1962.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.11.1.0/290.8.13, 16.03.1962.
• Cumhuriyet, 01.06.1930; Cumhuriyet, 27.05.1931; Cumhuriyet, 28.02.1961; Cumhuriyet, 08.04.1961; Cumhuriyet, 03.11.1961; Cumhuriyet, 12.05.1962.
• Erhat, A. (25 Aralık 1957). Bir Belçika gazetesinin Türkiye Özel Sayısı. Vatan.
• Ertuğ, H. R. (28 Kasım 1957). Basın-Yayın ve Turizm Vekâleti Kurulurken. Vatan.
• Ertuğ, H. R. (11 Aralık 1957). Basın-Yayın ve Turizm Vekâleti neler yapacak?. Vatan.
• Esen, Ş. (2016). Hükümet ve Siyasi Parti Programlarında “Turizmde Sürdürülebilirlik” Kavramı, Uluslararası İşletme, Ekonomi ve Yönetim Perspektifleri Dergisi, (3): 1-11.
• Evcin, E. (2014). Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Yıllarında Turizm ve Tanıtma Faaliyetleri, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, (55): 23-82.
• Evcin, E. (2019). Basın-Yayın ve Turizm Bakanlığı Döneminde Turistik Tanıtım ve Propaganda Alanında Görülen Sorunlar (1957-1963), Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 30 (2): 68-88.
• Güleryüz, U. (2021). Türkiye’de Turizmin Tarihsel Gelişimi (Basılmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Hoşçan, N. (2024). Türkiye’nin Turizm Politikalarına 1960 Askeri Darbesinin Etkisi, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3): 562-586.
• Kozak, N. (2020). Basın-Yayın ve Turizm Vekaleti (Bakanlığı), Türkiye Turizm Ansiklopedisi. Kurucu Meclis Tutanak Dergisi (KMTD.) (1961). Birleşim: 7.
• Millet Meclisi Tutanak Dergisi (MMTD.) (1963). Devre: 1, Cilt: 14, Birleşim: 57.
• Milliyet, 26.04. 1931; Milliyet, 3 Mart 1934.
• Resmi Gazete, 10.05. 1960.
• Sarıdoğan, H. Ö. (2020). Turizm Gelirlerinin Ekonomik Büyümeye Etkisi: Türkiye İçin Yapısal Kırılmalı Birim Kök ve Eşbütünleşme Analizi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 15 (3): 829-848.
• Sarıgüzel,N. (2023). Türkiye Cumhuriyeti Turizm Bankası, Atatürk Ansiklopedisi.
• Tekeli, E. (21 Mayıs 1962). Milletlerarası Turizm ve Türkiye. Cumhuriyet.
• Tonbil, S. A. (2019). Türkiye’de Turizm Politikası ve Planlaması (Basılmamış Yüksek lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM.ZC.) (1957). Devre: XI, Cilt: 1, İçtima: 1, Birleşim: 7.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM.ZC.) (1957). Devre: XI, Cilt: 1, İçtima: 1, Birleşim:10.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM.ZC.) (1958). Devre: XI, Cilt: 6, İçtima: 2, Birleşim: 18.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM.ZC.) (1960). Devre: XI, Cilt: 11, İçtima: 3, Birleşim: 25.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM.ZC.) (1960). Devre: XI, Cilt: 11, İçtima: 3, Birleşim: 39.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM.ZC.) (1960). Devre: XI, Cilt: 12, İçtima: 3, Birleşim: 50.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM.ZC.) (1960). Devre: XI, Cilt: 13, İçtima: 3, Birleşim: 52.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM.ZC.) (1960). Devre: XI, Cilt: 13, İçtima: 3, Birleşim: 55.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM.ZC.) (1960). Devre: XI, Cilt: 13, İçtima: 3, Birleşim: 56.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM.ZC.) (1960). Devre: XI, Cilt: 13, İçtima: 3, Birleşim: 57.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM.ZC.) (1960). Devre: XI, Cilt: 13, İçtima: 3, Birleşim: 60.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM.ZC.) (1960). Devre: XI, Cilt: 13, İçtima: 3, Birleşim: 64.
• T. C. Başvekâlet Kanunlar ve Kararlar Tetkik Dairesi (1960). Türkiye Cumhuriyeti Turizm Bankası kanunu lâyihası ve Muvakkat Encümen mazbatası (1/493), Sayı: 71.
• Yayla, İ. (2025). Kamu Yönetiminde Turizm ve Kültür Alanlarının Birlikte veya Ayrı Yapılandırılmasına Yönelik Bir Çalışma: Türkiye Örneği, Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 9 (1): 255-275.
• Yıldız, Z. (2021). Turizmin Sektörünün Gelişimi ve İstihdam Üzerindeki Etkisi, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 3 (5): 54-71.