صراع مسلح بين كاظم كارابكير وألفريد رولينسون

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 12, 168 - 196, 30.04.2025

Nevzat Kalaycioğlu

https://doi.org/10.56448/ataddergi.1658221

Öz

كان الهدف من هذه الدراسة تقييم أنشطة ألفريد رولينسون وممثلين بريطانيين آخرين بتكليف من بريطانيا بعد الحرب العالمية الأولى في المنطقة الشمالية الشرقية من الأناضول والكشف عن النية الحقيقية وراء جمع الأسلحة والذخائر التابعة للدولة العثمانية. لهذا السبب، نوقشت جهود الإمبراطورية العثمانية لجمع الأسلحة في منطقتي طرابزون وأرضروم وفقًا لشروط هدنة موندروس الموقعة مع دول الحلفاء. في هذه الدراسة، التي تستخدم طريقة المسح الأدبي، زيارة رولينسون إلى المنطقة الأرمنية للقاء مسؤولين مدنيين وعسكريين رفيعي المستوى، لتقديم التقارير والإدلاء بتصريحاته حول الأرمن، للإشارة إلى أنها تعمل على تشكيل أرضية الدولة الأرمنية التي تعتبر قائمة وبهذه الخدمة، لم يترك الجيش التركي سلطة الدرك فحسب، بل ركز على الجهود الرامية إلى جعل الأقليتين اليونانية والأرمينية في وضع أقوى. إن الموقف الحازم الذي أبداه كاظم كارابكر باشا، في بداية النضال الوطني، وجه ضربة كبيرة للتوقعات بمنع تعزيز الأقليات ضد الأتراك. وهكذا، بدأ النضال الوطني بحماية قوة الأسلحة والذخيرة للقوات التركية.

Anahtar Kelimeler

كاظم كارابكر , رولينسون , أرضروم , تركي , الأرمينية , إنجليزي

Proje Numarası

-

KAZIM KARABEKİR ve ALFRED RAWLINSON ARASINDAKİ SİLAH MÜCADELESİ

Öz

Bu çalışmanın amacı, Birinci Dünya Savaşı sonrasında İngiltere’nin görevlendirdiği Alfred Rawlinson ve diğer İngiliz temsilcilerin Anadolu’nun kuzeydoğu bölgesinde yaptıkları faaliyetleri değerlendirmek, Osmanlı Devleti’ne ait olan silah ve mühimmatın toplanmasının arkasındaki gerçek niyeti ortaya çıkarmaktır. Bu sebeple, Osmanlı Devleti’nin İtilaf Devletleri ile imzaladığı Mondros Mütarekesi şartlarının gereği olarak Trabzon ve Erzurum bölgelerinde uygulanan silah toplama çabaları ele alınmıştır. Literatür tarama yönteminin kullanıldığı bu çalışmada, Rawlinson’un Ermeni bölgesine yaptığı ziyaretlerde üst düzey sivil ve askeri yetkililerle görüşmesi, raporlar sunması ve Ermeniler ile ilgili yaptığı açıklamaları, kurulması düşünülen Ermeni devletinin zeminini oluşturmaya hizmet ettiğini ön plana çıkarmıştır. Bu hizmet ile Türk ordusunu sadece jandarma gücü ile bırakıp, Rum ve Ermeni azınlıkları daha güçlü pozisyona getirme çalışmalarına yoğunlaşmıştır. Milli Mücadele’nin hemen başında Kazım Karabekir Paşa’nın göstermiş olduğu kararlı tutum, azınlıkların Türklere karşı güçlenmesinin önüne geçerek beklentilere büyük bir darbe vurmuştur. Böylece, Türk birliklerinin silah ve mühimmat gücü korunarak Milli Mücadele başlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kazım Karabekir , Rawlinson , Erzurum , Türk , Ermeni , İngiliz

Etik Beyan

-

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Arms Struggle Between Kazım Karabekir Pasha and Lieutenant Colonel Alfred Rawlinson

Öz

The aim of this study is to evaluate the activities of Alfred Rawlinson and other British representatives appointed by England after the First World War in the northeastern region of Anatolia and to reveal the real intention behind the collection of weapons and ammunition belonging to the Ottoman Empire. For this reason, the arms collection efforts implemented in the Trabzon and Erzurum regions as required by the conditions of the Armistice of Mudros signed by the Ottoman Empire with the Allied Powers are discussed. In this study, where the literature review method was used, it was highlighted that Rawlinson's visits to the Armenian region, his meetings with high-level civilian and military officials, his presentation of reports, and his statements about Armenians served to lay the groundwork for the Armenian state that was planned to be established. With this service, he left the Türkiye army with only the gendarmerie force and concentrated on efforts to bring the Greek and Armenian minorities into a stronger position. The determined attitude shown by Kazım Karabekir Pasha at the very beginning of the War of Independence dealt a great blow to expectations by preventing the minorities from gaining strength against the Turks. Thus, the War of Independence was started while preserving the weapons and ammunition power of the Türkiye troops.

Anahtar Kelimeler

Kazım Karabekir , Rawlinson , Erzurum , Türkiye , Armenian , British

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Kitaplar ADIVAR Halide Edip, Türk’ün Ateşle İmtihanı, Atlas Kitapevi, İstanbul 1987.
• AKBAL İsmail, Milli Mücadele Döneminde Trabzon’da Muhalefet, Serander Yayınları, Trabzon 2008.
• ARMAOĞLU Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Akım Yayınevi, İstanbul 2004.
• ATATÜRK Mustafa Kemal, Nutuk, C. III, M.E.B Yayını, Ankara 1987.
• ATNUR İbrahim Ethem, Osmanlı Yönetiminden Sovyet Yönetimine kadar Nahçıvan (1918-1921), TTK Yayını, Ankara 2001.
• CEBESOY Ali Fuat, Moskova Hatıraları, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, Ankara 1982.
• DURSUNOĞLU Cevat, Milli Mücadele’de Erzurum, Emek Matbaacılık, Ankara 1946.
• GOLOĞLU Mahmut, Milli Mücadele Tarihi I Erzurum Kongresi, Türkiye İş Bankası Yayını, İstanbul 2011.
• İngiliz Belgelerinde Atatürk (1919-1938), Haz., Bilal N. Şimşir, TTK Yayını, Ankara 1992.
• JAESCHKE Gotthard, Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri, Çev., Cemal Köprülü, TTK Yayını, Ankara 2011.
• KANSU Mazhar Müfit, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, C. I, TTK Yayını, Ankara 2022.
• KARABEKİR Kazım, İstiklal Harbimizin Esasları, Sinan Matbaa ve Yayınevi, İstanbul 1933-1951.
• ----------------------, İstiklal Harbimiz, Yapı Kredi Yayınları, C. 1, İstanbul 2022.
• KİNROSS Lord, Atatürk-Bir Milletin Yeniden Doğuşu, Çev. Necdet Sander, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul 1994.
• KURAT Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri (1798- 1919), TTK Yayını, Ankara 2011.
• Milli Mücadele Döneminde Kafkas Cumhuriyetleri ile İlişkiler (1917-1921), Haz. Nirgül (Akgül) Erdaş, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1994.
• ÖKSÜZ Hikmet-USTA Veysel, Mustafa Reşit Tarakçıoğlu Hayatı Hatıratı Trabzon’un Yakın Tarihi ve Yassıada Mektupları, Serander Yayınevi, Trabzon 2018.
• ÖZEL Sabahattin, Milli Mücadelede Trabzon, TTK Yayını, Ankara 1991.
• RAWLİNSON Alfred, Albay Rawlinson’un Ortadoğu Hatıraları, Çev. Cengiz İ. Çay, Haz. Abdülhaluk Çay, T&K Yayınları, İstiklal Matbaası, İstanbul 2016.
• SABİS Ali İhsan, Harp Hatıralarım Birinci Dünya Harbi, C. IV, Nehir Yayınları, İstanbul 1991.
• SANDER Oral, Siyasi Tarih İlkçağlardan 1918’e, İmge Yayınları, İstanbul 2012.
• ŞAHİN Enis, Trabzon ve Batum Konferansları ve Araştırmaları (1917-1918), TTK, Ankara 2002.
• TANSEL Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, C. II, M.E.B Yayını, İstanbul 1991.
• Türk Devrimi ve Kurtuluş Savaşı, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1976.
• Türk İstiklal Harbi Doğu Cephesi (1919-1921), Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, C. 3, Ankara 1995.
• Türk İstiklal Harbi I Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1999.
• ÜNAL Tahsin, Türk Siyasi Tarihi (1700-1958), Emel Yayınları, Ankara 1977. Makaleler
• ÇAĞLAYAN K. Tuncer, “Birinci Dünya Savaşı Sonlarında Kafkasya’da İngiliz Faaliyetleri,” Belleten, C. LXIV, S. 240, TTK Yayını, Ankara 2001.
• ÖZÇELİK İsmail, “Milli Mücadele Döneminde Ermeni Meselesi”, Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, C. 5, S. 11, Ankara 2017.
• URAL Selçuk, “İngiltere’nin Mondros Mütarekesi’nin 20. Maddesi’ne Aykırı Uygulamaları”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 44, Ankara 2009. Dergiler
• Milli Savunma Bakanlığı, Arşiv ve Askeri Tarih Daire Başkanlığı, Süreli Yayınlar, Askeri Tarih Belgeleri Dergisi
• (ATASE), Türk İstiklal Harbine ait Belgeler:
• ATASE Sayı 3, Ankara Mart 1953, Vesika 49.
• ATASE Sayı 7, Ankara Mart 1954, Vesika 149.
• ATASE Sayı 9, Ankara Eylül 1954, Vesika 200.
• ATASE Sayı 10, Ankara Aralık 1954, Vesika 243.
• ATASE Sayı 10, Ankara Aralık 1954, Vesika 245.
• ATASE Sayı 10, Ankara Aralık 1954, Vesika 247.
• ATASE Sayı 10, Ankara Aralık 1954, Vesika 254. Tezler
• ÖZDEMİR Yavuz, İngiliz Yarbayı Rawlinson’un Erzurum’daki Faaliyetleri, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 1990.