Millî Mücadeleye Muhalif Bir Cemiyet: Teâli-Î İslâm Cemiyeti

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 4 - 25, 30.12.2019

Ahmet Tunç

Öz

Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’nı kaybetmesi
sonucunda İtilaf Devletleri ile Mondros Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır. Bu
anlaşmanın sonucunda Osmanlı İmparatorluğu dağılmaya başlamıştır. Teâli-Î İslâm
Cemiyeti Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılmasını önlemek ve imparatorluğu eski
ihtişamına kavuşturmak amacıyla 15 Şubat 1919 tarihinde ilk olarak Cem‘iyyet-i
Müderrisîn adı ile bir meslek örgütlenmesi olarak Fatih dersiamlarından
Abdülfettah, Geyveli İbrâhim Hakkı, İskilipli Mehmed Âtıf ve Ermenekli Mustafa
Saffet Efendi tarafından kurulmuş ve daha sonra Teâli-î İslâm Cemiyeti adını
almıştır.  Cemiyet, hilafet ve saltanat
yanlısı olup Kuvay-ı Millîye karşıtı bir siyaset takip ettiğinden dolayı Millî
Mücadele Döneminde muhalif bir duruş sergilemiştir. Bu makalede Millî
Mücadele’ye muhalefet eden Teâli-î İslâm Cemiyeti’nin Kuvay-ı Millîye ile
Bolşevikliğe bakış açısı incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Cemiyet, İslâm, Hilafet, Kuvay-ı Milliye, Bolşevizm

Kaynakça

• Akşin, Sina. İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele. Cilt I, İstanbul: Cem Yayınevi, 1976.
• Aybars, Ergün. İstiklâl Mahkemeleri. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1975.
• Aydın, Mesut. “Milli Mücadele Döneminde Anadolu'da Giriş ve Çıkışları Kontrol Altında Tutan Kuruluşlar”, Atatürk Yolu Dergisi, Cilt II, Sayı 5, Yıl 1990, s. 21-47.
• Birinci, Ali. Hürriyet ve İtilâf Fırkası II. Meşrutiyet Devrinde İttihat ve Terakki'ye Karşı Çıkanlar. İstanbul: Dergah Yayınları, 1990.
• Çelik, Mehmet. “Lübnan’da Sivil Toplum Kültürü ve Kürt Örgütlenmeleri”, Sosyal Bilimler Dergisi, The Journal of Social Sicience, Yıl 6, Sayı 40, (Ağutos 2019), s. 276-284.
• Gurulkan, Kemal. “İslâm'ın Siyasallaşma Sürecinde Cemiyet-i Müderrisin'den Teâli-î İslâm’a, Köprü”, Üç Aylık Dergi, Sayı 72, (Güz 2000), https://www.koprudergisi.com/index.asp. (E.T.17.12.2019)
• Gurulkan, Kemal. Teâli-i İslâm Cemiyeti (Cemiyet-i Müderrisin ), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1996.
• Güner, Zekâi., Kabataş, Orhan. Milli Mücadele Dönemi Beyannameleri ve Basını, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Merkezi Yayını, 1990.
• Karabekir, Kâzım. İstiklâl Harbimiz. İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1960.
• Nedim, Ahmet. Ankara İstiklâl Mahkemesi Zabıtları-1926. İstanbul: İşaret Yayınları, 1993.
• Selek, Sabahattin. Anadolu İhtilali. İstanbul: Kastaş Yayınları, 1987.
• Tansel, Selahattin. Mondros’tan Mudanya’ya Kadar. Cilt III, İstanbul: Tarih Dizisi Yayınları, 1991.
• Tunaya, Tarık Zafer. İslamcılık Cereyanı. Cilt I, İstanbul: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık, 1998.
• _____, Hürriyet'in İlânı İkinci Meşrutiyetin Siyasi Hayatına Bakışlar, İstanbul: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık, 1998.
• _____, Türkiye'de Siyasal Partiler İkinci Meşrutiyet Dönemi 1908-1918, Cilt I, İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları, 1988.
• _____, Türkiye'de Siyasal Partiler Mütareke Dönemi 1918-1922. Cilt II, İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları, 1986.
• Turan, Şerafettin. Türk Devrim Tarihi. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1991.
• Süreli Yayınlar
• Alemdâr, 25 Kasım 1919 Salı, Adet: 344-2644.
• Alemdâr, 24 Aralık 1919 Çarşamba, Adet: 273-2673.
• Alemdâr, 14 Şubat 1920 Cumartesi, Adet: 424-2724.
• Alemdâr, 15 Şubat 1920 Pazar, Adet: 425-2725.
• Alemdâr, 17 Şubat 1920 Salı, Adet: 427-2727.
• Alemdâr, 21 Şubat 1920 Cumartesi, Adet: 431-2731.
• Alemdâr, 24 Şubat 1920 Salı, Adet: 2734-434.