Vidin Ayanı Pazvantoğlu Osman İsyanı (1795-1802)

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 159 - 177, 23.06.2020

Neslihan Fulin

Öz

17. yüzyıldan itibaren Osmanlı Devleti siyasi, sosyal ve ekonomik alandaki bozulmalardan dolayı merkeziyetçi yapısını kaybetmiştir. Devletin içerisine girdiği bu bunalımlı süreç ülkenin birçok bölgesinde ayan denilen güçlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Devlet’e karşı asi davranan bu yerel güçler 17. yüzyılın sonlarıyla 19. yüzyılın başlarına kadar devleti olumsuz yönde etkilemiştir. Ayanların etkili olduğu bölgelerden biri Rumeli Bölgesi olup bu bölgede birçok ayan bulunmaktadır.
Özellikle çalışmanın konusunu oluşturan Pazvantoğlu Osman, III. Selim döneminde ortaya çıkmış ve Vidin şehrinde etkili olmuştur. Bu çalışmada ilk olarak Pazvantoğlu’nun hüküm sürdüğü ve Osmanlı döneminde önemli rol oynamış Vidin şehri’nin tarihsel gelişimi hakkında kısa bir bilgi verilmiştir. Akabinde ayanlar ve ayanlık kurumu hakkında genel bir değerlendirme yapılmıştır. Son olarak da Pazvantoğlu Osman’ın hayatı ve faaliyetleri ele alınarak Pazvantoğlu Osman İsyanı’nın ortaya çıkma nedenleriyle ilgili bilgi verilmiştir.
Bu çalışma Vidin Ayanı Pazvantoğlu Osman’ın birtakım bahaneler ve sebeplerle Osmanlı Devleti’ne başkaldırması ve bunun sonucunda ortaya çıkan olaylar üzerine odaklanmaktadır. Bu odaklanma neticesinde çalışmada, Rumeli Bölgesi’ndeki yerel güçlerin devletle olan ilişkilerinin aydınlatılması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Ayan, Pazvantoğlu Osman

Kaynakça

• Akşin, Sina. Osmanlı Devleti 1600-1908 (Türkiye Tarihi) 3. İstanbul: Cem Yayınevi, 2000. Beydilli, Kemal. “Pazvantoğlu Osman”. DİA, 34, Ankara, (2007): 208-210. Demirci, H. Aliyar. İkinci Meşrutiyet’te Âyan Meclisi (1908-1912). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2006. Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi, 2013. Eren, Ahmet Cevat. “Pazvantoğlu Osman”. İslam Ansiklopedisi, 9, MEB. Yay., İstanbul, (1964): 532-535. Genç, Mehmet. Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2003. Hezarfen, Ahmet. Rumeli ve Anadolu Âyan ve Eşkıyası-2 Osmanlı Arşiv Belgeleri. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2004. İnalcık, Halil. “Sened-i İttifak ve Gülhane Hatt-ı Hümayunu”. Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, İstanbul: Eren Yayıncılık, 1996. Karal, Enver Ziya. Selim III’ün Hatt-ı Hümayunları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1942. Karataş, Hicran. “Bir Sözlü Tarih Metni Olarak Pazvantoğlu Türküsü”. Milli Folklor, 92, (2011): 131-142. Karpat, H. Kemal. Osmanlı Modernleşmesi Toplum, Kuramsal Değişim ve Nüfus. Çev. Akile Zorlu Durukan-Kaan Durukan, Ankara: İmge Kitabevi, 2002. Kayapınar, Ayşe. “Ortaçağ ve Osmanlı Döneminde Vidin”. Ege ve Balkan Araştırmaları Dergisi, 1/1, (2015): 67-114. Kıel, Machıel. “Vidin”. DİA, 43, Ankara, (2013): 103-106. Mert, Özcan. “Osmanlı Devleti Tarihinde Âyânlık Dönemi”. Osmanlı 6, Ed. Güler Eren, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 1999. Mert, Özcan. “Keşan Âyânlığına ve Kocabaşılığına Giriş”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 42, İstanbul, (2005): 159-175. Nagata, Yuzo. Tarihte Âyânlar (Kara Osmanoğulları Üzerinde Bir İnceleme). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1997. Özdemir, Nagehan Üstündağ. Ayanlık Kurumunun Gelişimi ve Anadolu ile Balkan Coğrafyasındaki Farklılıkları Üzerine Bir Değerlendirme. Current Research in Social Sciences, 4/ 1, (2018): 29-38. Özkaya, Yücel. Osmanlı İmparatorluğunda Dağlı İsyanları. Ankara: Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yay., 1983. Özkaya, Yücel. (1999). “Merkezi Devlet Yapısının Zayıflaması Sonuçları: Ayanlık Sistemi ve Büyük Hanedanlıklar”. Osmanlı 6, Ed. Güler Eren, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 1999. Selçuk, Hava.“Vidin’de Toplumsal Hayat: 13. Numaralı Şeri’yye Siciline Göre (1698-1699)”. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 14/4, (2012): 27-46. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi 4. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı.). Osmanlı Tarihi 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1989.