IRAK’TA KÜRT MİLLİYETÇİLİĞİ VE KİMLİĞİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 5, 139 - 194, 31.12.2021

Zülfü Dağdeviren

Öz

Bu çalışmada, Irak’ta yaşayan Kürtlerin neden bağımsızlık konusunda ısrarcı oldukları hakkında bilgi sahibi olmak için Osmanlı Kürt Mirlikleri döneminden 2018 yılına kadar Kürt milliyetçiliği ve kimliğinin tarihsel gelişimi, analiz edilmiştir. Kürt milliyetçiliğinin, Osmanlı döneminde ayrılıkçı bir hüviyete bürünmemesinin nedeni Kürtlerin güçlü İslami inanç yapısı ve halifeliği birleştirici bir olgu olarak görmeleridir. Irak’ta Kürt milliyetçiliğinin güçlenmesine ivme kazandıran gelişmeler 1958 devrimi ile hızlanmıştır. KDP ile Baas Partisi’nin ulaşmak istediği siyasal hedefler uzlaşılmaz aykırılıklar içermekteydi. Baas iktidarıyla birlikte 2003 yılına kadar sorunlarında temelini oluşturan krizler ortaya çıkmıştır. Bu dönemden sonra Kürt etnik hareketinin niteliğini büyük oranda ulusçuluk ideolojisiyle hareket eden KDP liderliği belirlemiştir. Kürt milliyetçiliğinin yüzyıldan beri temel motivasyon hedefi özerklik, federalizm ve bağımsızlık çizgisinde bir süreç izlemiştir

Anahtar Kelimeler

Irak Kürdistan Bölgesi, Kürtler, Kimlik, Milliyetçilik

Kaynakça

• Akgündüz, A. (1997). Belgeler Gerçekleri Konuşuyor 4. İstanbul: OSAV Yayınları.
• Aydın, M., Özcan, N. A. ve Kaptanoğlu, N. (2007). Riskler ve Fırsatlar Kavşağında Irak’ın Geleceği ve Türkiye. İstanbul: TEPAV Yayınları.
• Ayhan, V. (2012). Arap Baharı İsyanlar: Devrimler ve Değişim. Bursa: MKM Yayıncılık.
• Aziz, M. A. (2013). Irak Kürtleri, Irak Kürdistanı’nda Milliyetçilik ve Ulusal Kimlik. (Çev. Kılıç, Z). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Ballı, R. (1992). Kürt Dosyası. İstanbul: Cem Yayınları
• Barzani, M. (2005). BARZANİ ve Kürt Ulusal Özgürlük Hareketi II. (Çev. İnce, V). İstanbul: Doz Yayınları.
• Barzani, M. (2014, 1 Temmuz). “Barzani: Referandum birkaç ay içinde”. Erişim adresi https://www.bbc.com/turkce
• Bengio, O. (1996). Irak’ın Toprak Bütünlüğü Tehdit Altında. Avrasya Dosyası (Kuzey Irak Özel), 3(1), 54-66.
• Bozarslan, H. (2003). Kürt Milliyetçiliği ve Kürt Hareketi (1898-2000), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 4, Milliyetçilik içinde (841-871). Bora, T ve Gültekingil, M., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bozarslan, H. (2006). Türkiye’de Kürt Milliyetçiliği: Zımnî Sözleşmeden Ayaklanmaya (1919-1925), İmparatorluktan Cumhuriyete, Türkiye’de Etnik Çatışma içinde (89-123). Zürcher, E J., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bruinessen, M. V. (2005). Kürtlük, Türklük, Alevilik: Etnik ve Dinsel Kimlik Mücadeleleri. (Çev. Yurdakul, H). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bruinessen, M. V. (2013). Kürdistan Üzerine Yazılar. (Çev. Kafadar, L Somuncuoğlu, S Peker, B Turansal, H Kıraç, N ve Keskiner L). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çakır, R. (2017, 23 Ekim). “Irak’ta-Kürtler-sahiden-kaybetti-mi”. Erişim adresi https://medyascope.tv/2017/10/23/irakta-kurtler-sahiden-kaybetti-mi/ Çakmak, H. (2004). Uluslararası Krizler ve Türk Silahlı Kuvvetleri. Ankara: Platin Yayınları.
• Çelik, M. (2019). "Tarihsel ve Demografik Bir Kritik: Lübnan’daki Kürtler". Tarih ve Gelecek Dergisi, 5 , 624-635.
• Çelik, M. (2019). “Lübnan’da Sivil Toplum Kültürü ve Kürt Örgütlenmeleri”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 40, s. 276-284
• Dalar, M. (2016). Tarihsel, Siyasal ve Hukuksal Perspektifiyle Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi. Bursa: Aktüel Yayınları.
• Davutoğlu, A. (1997). Medeniyetlerin Ben-idraki. Divan İlmi Araştırmalar, 2(3), 1-53.
• Demirel, E. (2004). Ölüm Arabaları. İstanbul: IQ Yayıncılık. Dinç, R. (2004). Ek Belgeler ve Anayasa Taslaklarıyla Geçici Irak Anayasası ve Kürdistan. İstanbul: Komal Yayınları. Ertem, H. S. (2012). Kimlik ve Güvenlik İlişkisine Konstrüktivist Bir Yaklaşım. Kimliğin Güvenliği ve Güvenliğin Kimliği. Güvenlik Stratejileri, 8(16), 177-237. Galbraith, P. (2007). Irak’ın Sonu: Ulus Devletlerin Çöküşü mü?. (Çev. İnceayan, M M). İstanbul: Doğan Kitap. Gent, W. V. (2004). Dehşetin Kokusu “Kosova ile Kürdistan’daki Hümaniter Savaşlar”. (Çev. Keskin, M). İstanbul: Avesta Yayınları. Gözen, R. (2004). Kuzey Irak Sorunu, 21.Yüzyılda Türk Dış Politikası içinde (769-790). Bal, İ., Ankara: Nobel Yayınevi. Gunter, M. M. (1993). A de facto Kurdish State in Northern Iraq. Third World Quarterly, 14(2), 294-312. Gunter, M. M. (1996). The KDP-PUK Conflict in Northern Iraq. The Middle East Journal, 50(2), 225-241. Hassanpour, A. (2005). Kürdistan'da Milliyetçilik ve Dil: 1918-1985. (Çev. Bingöl, İ ve Gündoğan, C). İstanbul: Avesta Yayınları. İşyar, Ö. G. (2008). Uluslararası İlişkilerde Krizlerin Tanımlanması ve Yönetimi, Değişen Dünyada Uluslararası İlişkiler içinde (255-271). Bal, İ., Ankara: Lalezar Kitabevi. Jwaideh, W. (2012). Kürt Milliyetçiliğinin Tarihi Kökenleri ve Gelişimi. (Çev. Çekem, İ ve Duman A). İstanbul: İletişim Yayınları. Karacasulu, N. (2012). Uluslararası İlişkilerde İnşacılık Yaklaşımları, Uluslararası İlişkilerde Postmodern Analizler-1, Kimlik, Kültür, Güvenlik ve Dış Politika içinde (109-126). Arı, T., Bursa: MKM Yayınları. Kirişçi, K. ve Wintrow, G. M. (1997). Kürt Sorunu, Kökeni ve Gelişimi. (Çev. Fethi, A). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Kutlay, N. (2006). Kürtlerde Değişim ve Milliyetçilik. Ankara: Dipnot Yayınları. Kutschera, C. (2013). Kürt Ulusal Hareketi. (Çev. Başkaya, F). İstanbul: Avesta Yayınları. Kürkçüoğlu, Ö. (1978). Türk-İngiliz İlişkileri (1919-1926). Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Yayınları. Lewis, B. (1968). The Emergence of Modern Turkey. London: Oxford University Press. Marolda, E. J., Schneller, R. J. (2001). Shield and Sword: The United States Navy and the Persian Gulf War. Washington: Government Reprints Press. Mardin, Ş. (2006). Türk Modernleşmesi, Makaleler 4. İstanbul: İletişim Yayınları. McDowall, D. (2004). Modern Kürt Tarihi. (Çev. Domaniç, N N). Ankara: Doruk Yayımcılık. Nevzat, A. (2005). Nationalism Amongst The Turks of Cyprus: The First Wave. Oulu: Oulu University Press. Nikitine, B. (2010). Kürtler. (Çev. Uğurlu, N Karahan, Er ve Akkuş, H). İstanbul: Örgün Yayınevi. O'neill Bard, E. (1996)."The United States And The Middle East: Contiuity And Change". US Foreign And Strategic Policy İn The Post-Cold War Era. Ed. H. Wierda. USA: Greenwood Press. Oran, B. (1998). Kalkık Horoz, Çekiç Güç ve Kürt Devleti. Ankara: Bilgi Yayınevi. Özdağ, Ü. (2007). Türk Ordusunun PKK Operasyonları. İstanbul: Pegasus Yayınları. Özoğlu, H. (2005). Osmanlı Devleti ve Kürt Milliyetçiliği. İstanbul: Kitap Yayınları. Pollack, K. (2002). The Threatening Storm. New York: Random House Press. Saatçi, S. (2004). Tarihten Günümüze Irak Türkmenleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat. Stansfield, G. R. V. (2003). Iraqi Kurdistan, Political Development and Emergent Democracy. London: Routledge Curzon Press. Sunar, E. (2007). Barzan’dan Bağdat’a Kürtler, Irak’ta Kürtlerin Yüzyıl Savaşları. İstanbul: Doz Yayınları. Turgut H. (2008). Barzani Dosyası. İstanbul: Doğan Kitap. Uzgel, İ. ve Kürkçüoğlu, Ö. (2001). Batı Avrupa’yla İlişkiler, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt I. İçinde (258-313). Oran, B., İstanbul: İletişim Yayınları. Wendt, A. (1999). Social Theory of International Politics. UK: Cambridge University Press. Yavuz, T. (1993). ABD’nin Kürt Kartı. İstanbul: Milliyet Yayınları. Yeğen, M. (1999). Devlet Söyleminde Kürt Sorunu. İstanbul: İletişim Yayınları. Yeşilbursa, B. K. (2009). Geçmişten Günümüze Irak Meselesi. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(Özel Sayı-II), 1315-1343. Yıldız, A. (2004). Ne Mutlu Türküm Diyebilene, Türk Ulusal Kimliğinin Etno-Seküler Sınırları (1919-1938). İstanbul: İletişim Yayınları. Yıldız, K. (2005). Irak Kürtleri. İstanbul: Belge Yayınları.