1967 ARAP-İSRAİL SAVAŞI VE SAVAŞTA HAVA HAREKÂTI

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 5, 53 - 104, 31.12.2021

Osman Yalçın

Öz

Filistin, tarihin bir çok döneminde milletlerin hakimiyet alanına almak istedikleri bir bölge olmuştur. Kutsal kitaplarda da yer alan Filistin bölgesi dinsel bir mekan olması bakımından da önemlidir. Bölgede en çok mücadele tarih boyunca Yahudiler ve Araplar arasında geçmiştir. Büyük İmparatorluklar bölgeyi hâkimiyetine aldığında ise kısmen huzur ortamı kurulabilmiştir.
Filistin bölgesinde son yüz yıllarda en sakin dönem Türk egemenliğine rast gelmektedir. Yavuz Sultan Selim'den itibaren bölge kesintisiz 400 yıl Türk egemenliğinde kalmıştır. Ne var ki, 1917 yılında İngilizlerin bölgeye yaptığı büyük askeri yığınağa karşı Türk ordusu geri çekilmek zorunda kalmıştır. Bölge emperyal bir güç olarak İngilizlerin eline geçmiş ve kısa zaman içinde Yahudilerin devlet kurma baskısı artmıştır.
Arap Milleti, bölgede huzursuzluğa sebep olacak bir İsrail kurulmasına karşı çıkmıştır. Dönemin güçlü devletlerinin desteği ile İsrail 1948 yılında kurulmuştur. İsrail'in kurulması ile Arap-İsrail gerginliği artmıştır. 1948, 1967 ve 1973 savaşlarında Araplar büyük ordu mevcuduna karşı teknolojik yetersizlik sonucu yenilmişlerdir.
Bu çalışmada Filistin bölgesi tanıtılmış, harp tarihi inceleme yöntemine göre 1967 savaşı incelenmiştir. Harp prensipleri ayrı ayrı incelenirken, yapılan hatalar ve kullanılmayan fırsatlar incelenmiştir. Yine kazanan tarafın üstün gelme durumunun incelenmesi de konu kapsamında yer almıştır.

Anahtar Kelimeler

Filistin Cephesi, İsrail Devleti, Arap-İsrail Savaşları, Osmanlı İmparatorluğu, Harp Prensipleri

Kaynakça

• Armaoğlu, F. (2016). 20.Yüzyıl Siyasi Tarihi, Alkım Yayınları, Nesil Matbaacılık, İstanbul.
• Mehmed Emin B.(2012). (Kur. Bnb.), Kûtulâmare Hücum ve Muhasarası, haz. Sezai Dumlupınar, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2016.
• Kaştan, Y. (2012)."Ortadoğu'da Arap-İsrail Mücadeleleri ve Türkiye", Tarih ve Medeniyetler Tarihi 4.
• Oran, Baskın, Türk Dış Politikası Cilt:I, 1919-1980, İletişim Yayınları, 3. Baskı, İstanbul,2001.
• Özdemir, H. - Subaşı, E.(2009). Osmanlı belgelerinde Filistin, Seçil Ofset, İstanbul.
• Günsev, M.(2007). Savaş Aldatmaları, Alfa Yayınları, İstanbul, 2007.
• Hava Harp Akademisi, “Geçmişten Günümüze Hava Gücünün Kullanımı”, HHA Basımevi, 2. Basım. Townshend. C.V. F.(2012). Mezopotamya Seferim, (Çev.:Gürol Koca), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. Yalçın, O.(2017).Türk Hava Gücü Kuruluşu İlk Seferleri ve Yükselişi (1911-1950), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. Zaif, O.(2009). Hava Harp Tarihi, HHO Yayınları, İstanbul. Süreli Yayınlar (Dergi ve Tezler)
• Akkaya, A. (2016). "Geçmişden Günümüze Orta Doğu’da Petrol Savaşları ve Devlet Sistemlerine Etkileri", Yüksek Lisans Tezi, S.Ü.Sos.Bil. Enst., Konya. Akgönenç, Oya. (2007). Amerikan Dış Politikası, Ufuk Üniversitesi UAİ Programı, Ankara.
• Aras, İ. (2010). "Filistin–İsrail Arasındaki Temel Sorunlar ve Uluslararası Hukuk", Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Arslan Y. (2010). Perslerin Yönetim Politikası, Selçuk Üviversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisan Tezi, Konya.
• Bulut, M.(2021). "Altı Gün ve Yom Kippur Savaşının Modern İsrail Kimliği Üzerine Etkisi",Tarihin Peşinde ‐Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2018, Sayı: 20.
• Çalık, Z. (2010). Filistin-İsrail Barış Süreci ve Türkiye, Karadeniz Ünv.Sos.Bil.Enst, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon.
• Çatak Bilge D.(2016). "Mülteci Olarak: Mersin'de Yaşayan Filistinli Mültecilerin Göç Hikâyeleri", Göç Dergisi, Cilt:3, Sayı:2.
• Çelik, M. (2020). "Filistin'e Yahudi Göçleri (1920-926)", Türkiye'nin Bölgesel Sorunları ve Osmanlıdan Günümüze Ortadoğu, Hiper Yayın, İstanbul, 2020, s.110-137.
• Çelik Y.(2019). Yeniden Milli Mücadele Dergisi’nde Ortadoğu (1970-1980), Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Karabük.
• Çiçek, T.(2021)."Altı Gün Savaşı Tarihe Geçen Hava Harekâtı", https:// www. academia.edu, (E.T.:25.06.2021).
• Çendek, N.(2014). "Ürdün'ün Dış Politikası (1920-2006)", Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, G.Ü. Sos.Bil.Enst., Ankara, 2008, ŞENEL, Burak, "İsrail Devleti’nin Kuruluşunda Türkiye’nin İsrail’i Tanıma Süreci", Akademik Orta Doğu Dergisi, Cilt 9, Sayı 1. Doğanoğlu, K.(2020). "Siyasi ve Askeri Yönleriyle 1967 Arap-İsrail Savaşı", Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 45, Nisan 2020. Ediz, İ. (2015). "Birinci Dünya Savaşı Sonrasında Filistin’de Toplum ve Siyaset 1919-1922", Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 2, ss.141-176. Ergün, Y. (2018). Kudüs'ün Hukuki Statüsü ve Uluslararası Toplumun ABD'ye Cevabı, Uluslararası Hukuk Bülteni, 13. Sayı, s.8-11. Erkmen S.(2019). Ortadoğu Barış Süreci, Güvenlik Yazıları Serisi, No.47, Kasım 2019, s.1-8. İlhan, M. (2020). Siyasi Ve Hukuki Boyutlarıyla İsrail’in Yerleşimci Politikasının İncelenmesi, Çankaya Ünv. Sos.Bil.Enst.,Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2020. Gül, M.- Yüksel, Bekir A. (2016). " İsrail’in Dış Politikasını Anlamak: Tevrat, “On Emir”, “Vadedilmiş Topraklar” Ve Üstünlük", Kırıkkale Üniversitesi Sos.Bil.Dergisi, Ocak 2016/ Cilt: 6, Sayı: 1, Kırıkkale. Gürpınar, B.(2008). Türk Dış Politikasında Değişimin Bir Örneği: 1967 Arap-İsrail Savaşı, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları. Ghotbi, Mir M. (1990). Arap İsrail Çatışmasının Temelinde Olan Filistin Sorunu (1900-1980), Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sos.Bil.Enst. Uluslararası İlişkiler, İstanbul. Kantarcı, Ş. (2012). Soguk Savas Sonrası Uluslararası Sistem:Yeni Sürecin Adı “Koalisyonlar Dönemi mi?”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, Yıl: 8, Sayı: 16. Kemiksiz, Nigar N. (2018). "Arap-İsrail Sorunu ve Bölgesel Yansımaları", Journal of Arenes, Cil:3, Sayı: Özel, Vol:3, Issue: Special, 2018. Kıllıoğlu, M. E. (2021). "1956 Süveyş Krizi ve Ortadoğu’ya Etkisi", Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 6 (2) , 726-757. Koç, Malike B. (2019). "İsrail Devleti’nin Kudüs’ü Başkenti İlan Etme Kararının Türk Basınında Yansımaları", Proceedings of ADVED 2019- 5th International Conference on Advances in EducationandSocialSciences 21, 23 October2019, Istanbul, Turkey. Olgun, K. (2007). "Türk Basınında 1967 Arap-İsrail Savaşı", 38. (ICANAS) Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi. Pehlivan. Y. (2006). "Arap-İsrail Savaşlarının Türk Kamuoyuna Yansımaları (1948–1967)", 9 Eylül Ünv. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir. Serbest, M.B. (2003). Soğuk Savaş (1945-1975) Döneminde ABD'nin Ortadoğu Politikası-Gücün Hukuka Üstünlüğü, İstanbul Üniversitesi Sos.Bil.Enst, Basılmamış Doktora Tezi, istanbul. Sınmaz, K. (2017). "Ortadoğu’da Su ve Barış İsrail’in Su Gaspı ve Bölgesel Politikaları", İnsamer Araştırma 51, Aralık 2017. Şenel B. (2014). İsrail Devleti'nin Kuruluşunda Türkiye'nin İsrail'i Tanıma Süreci, Akademik Orta Doğu Dergisi, Cilt 9, Sayı 1, s.157-178. Tetik, E.(2020). Süveyş Krizi’nden Yom Kippur Savaşı’na Arap-İsrail İlişkileri Bağlamında Türk Dış Politikası (1956-1973), Aydın Adnan Menderes Ünv., Sos.Bil.Enst., Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın. Türem, Şule İ. (2017). Mesih İnancının Yahudi Toplumundaki Sosyal ve Siyasal Yansımaları (XVIII. Yüzyıldan İtibaren), Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara. Türkman, S. (2005). "Amerika Birleşik Devletleri’nin Orta Doğu Politikası Ve Türkiye'ye Yansımaları (1919-1973)", Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara. Torlak, M.(2010). "Siyonizmin Penceresinden Arap -İsrail Çatışmalarının Orta Doğu’daki Güç Dengesine Yansımaları",Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Umar, Ö.O. (2010). Murat, Turgay, Sovyet Rusya'nın Mısır Üzerinden Ortadoğu'ya Girişi, Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, Cilt: VII, Sayı:1, Elazığ. Yalçın, O. (2021). Harp Tarihinin Etüdü ve Harp Tarihi Yazımında Yöntem, 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:2, Sayı:(2), s.462-497. DOI: 10.52835/19maysbd.913507 Yalçın, O. (2021). "Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Türk Askeri Havacılığı", Bilig Dergisi, KIŞ 2021/SAYI 96, s.147-176. Yalçın, O. (2014). "Osmanlı İmparatorluğunun Son Yıllarında Bir Kararlılık Gösterisi: 'Kıtalararası Osmanlı Hava Seferi', Mediterranean Journol of Hümanities, IV/2, 2014, s.327-347. Yaşar, Fatma T. - Özcan, Sevinç A. - Kor, Zahide T. (2010). "Siyonizm Düşünden İşgal Gerçeğine Filistin", İHH İnsani Yardım Vakfı,7. Baskı. İnternet Kaynakları https://www.savunmasanayist.com/2-arap-israil-savasi-6-gun-savasi-(E.T.:11.12.2021) http://www.haber1.com/haber/434276/misirin-yeni-suveys- kanali (E.T.:15.06.2016). http://t24.com.tr/haber/suveys-48-panama-kanali-1,5-milyar-dolar-kazandiriyor. (E.T.:15.06.2016). http:// bianet.org/ bianet/ siyaset/ 53881-israil-filistin-sorununun-tarihces i#1897 (E.T.: 11.12.2021) http:// www.tarihportali.org/ bunlari-biliyor-muydunuz/ 2449-tarihimizden-bilgiler.html (Erişim Tarihi: 04.03. 2015) https://www.tesadernegi.org/1967-arap-israil-savasinda-hava-gucunun-kullanimi.html (E.T.:24.06.2021).