BAAS PARTİSİ’NİN DÜŞÜNSEL TEMELLERİ ve SURİYE SİYASETİNDE BAAS PARTİSİ(1940-1966)

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 5, 196 - 218, 31.12.2021

Mehmet Ali Duran

Öz

20. yüzyılın başlarında siyasallaşan Arap milliyetçiliği ve iki savaş arası (Birinci ve İkinci Dünya Savaşı) dönemin anti-emperyalizm vurgusuyla şekillenen Arap sosyalizmi düşünceleri Orta Doğu’da siyasal değişim sonrası uluslaşma sürecini hızlandırmıştır. Ortadoğu’da Araplar için bu uluslaşma sürecinin temsilcisi ise Arap ülkelerinin çoğunda ön plana çıkan Baas’cılık olarak bilinen Arap milliyetçiliği olmuştur. Kendini belirli bir devlet ile sınırlandırmayan ve etki alanı olarak tüm Arap ülkelerini seçen bu partinin nihai hedefi batılı büyük devletlerce çizilmiş sınırlar ile birbirlerinden ayrılmış ve kalkınmaları engellenmiş Arap halklarını tek bir siyasi çatı altında bir araya getirmeyi hedeflemiştir.
İkinci Dünya Savaşı ve sonrasında oluşan siyasi atmosfer ise Arap Orta Doğu’su özelinde Suriye’de de yeni bir evreyi başlatmıştır. İkinci Dünya Savaşı sonrası bağımsızlığını kazanmış olan Suriye’de Baas Arap milliyetçiliğine öncülük etmiştir. Baas Partisi II. Dünya savaşı sonrasında ki süreçte belirli bir ideolojinin (Arap milliyetçiliği) ürünü olarak farklı etnik kökene sahip kişilerin oluşturduğu bir yapılanma çerçevesinde kurulmuştur. Ancak zamanla Baas’ın temel ideolojisi olan makro anlamda Pan-Arabizm önemi kaybederken yerini mikro Arap milliyetçiliğine bırakmıştır. Arap halklarının değil belli bir zümrenin ve grubun temsilcisi durumuna gelmiştir. Bu çalışmada Baas Partisi’nin kuruluşu, işleyişi ve ideolojisi ele alınarak Suriye’de Baas ve onun etkisiyle şekillenen siyasi atmosferin sonuçları kapsamlı bilgiler ışığında açıklanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Orta Doğu, Suriye, Fransa, Manda İdaresi, Baas, Baas Partisi., Orta Doğu, Suriye, Fransa, Manda İdaresi, Baas, Baas Partisi., Middle East, Syria, France, Mandate Administration, Baath, Baath Party, Middle East, Syria, France, Mandate Administration, Baath, Baath Party

Kaynakça

• A. I. Dawısha, “The Transnational Party in Regional Politics: The Arab Ba’th Party,” Asian Affairs, Vol.5., No.1 ( February 1974 ), pp. 23-31.
• Abid Davişa, Arap Milliyetçiliği Zaferden Umutsuzluğa, Çev. Lütfi Yalçın, İstanbul: Literatür Yayınları, 2004.
• Albert Hourani, Arap Halkları Tarihi, Çev. Yavuz Alagon, 12. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Bernard Lewis, Ortadoğu, (Çev. Selen Y. Kölay), 11.Baskı, Ankara: Arkadaş Yayınları, 2015.
• Celalettin Yavuz, Geçmişten Geleceğe Suriye-Türkiye İlişkileri, Ankara: Ankara Ticaret Odası Yayınları, 2005.
• Cemal Paşa, Hatıralar, (Haz. Alpay Kabacalı), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2001.
• Cevdet Küçük, “Sykes-Pıcot Antlaşması”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000, 204-206.
• Çelik, M. (2020). “Büyük Suriye Planı ve Arap Dünyası”, Prof. Dr. Abdulhalûk Mehmet Çay 35. Yıl Armağan Kitabı, Edt. Alev Duran, (İstanbul: İksad International Publishing House, 357-374.
• Doğan Şentürk, Ortadoğu’da Arap Birliği Rüyası Saddam’ın Baas’ı, İstanbul: Alfa Yayınları, 2003.
• Fahir Armaoğlu, Filistin Meselesi ve Arap-İsrail Savaşları (1948-1988), Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları,1989.
• Gordon H. Torrey, “The Ba’th: Ideology and Practice”, Middle East Journal, Vol. 23, No. 4 (Autumn, 1969), pp. 445-470.
• Gürsoy Poyraz, Suriye, Ankara: Atılım Üniversitesi Yayınları, 2010.
• Halil İnalcık, Devlet-i Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar I, 44.Baskı, İstanbul: Türkiye İş bankası Yayınları, 2010.
• http://www.aljazeera.com/focus/arabunity/2008/02/2008525172644158443.html (Erişim tarihi 06.12.2021)
• Itamar Rabinovich, “The Compact Minorities and the Syrian State, 1918-45”, Journal of Contemporary History, Vol. 14, No. 4, A Century of Conservatism, Part 2 (Oct., 1979), pp. 693-712.
• İsmet Giritli, Ortadoğu ve Kominizm: Bugünkü Ortadoğu’nun Önemli Sorunları, 2.Baskı, İstanbul: Seda Matbaacılık, 1975.
• John F. Devlin, “The Baath Party: Rise and Metamorphosis”, The American Historical Review, Vol. 96, No. 5 (Dec., 1991), pp. 1396-1407.
• Kamel S.Abu Jaber, Arap Baas Sosyalist Partisi Tarihi, İdeolojisi ve Örgütü, (Çev. Ahmet Ersoy), Ankara: Altınok Matbaası, 1970.
• Kemal Karpat, Ortadoğu’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk, Çev. Recep Boztemur, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2001.
• M. Derviş Kılınçkaya, Osmanlı Yönetimindeki Topraklarda Arap Milliyetçiliğinin Doğuşu ve Suriye, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2004.
• Mahmud A. Faksh, “The Alawi Community of Syria: A New Dominant Political Force”, Middle Eastern Studies, Vol. 20, No. 2 (Apr., 1984), pp. 133-153.
• Maurice Duvarger, Siyasi Partiler, Çev. Ergun Özbudun, 2. Baskı, Ankara: Bilgi Yayınevi, 1974.
• Mehmet Saray, Türkiye ve Yakın Komşuları, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2006.
• Meryem İmamzade, Irak Dosyası, İstanbul: Akabe Yayınları, 1986.
• Muhittin Ataman, “Suriye’de İktidar Mücadelesi: Baas Rejimi, Toplumsal Talepler ve Uluslararası Toplum” ,Seta Raporu, (Nisan 2012).
• Murat Rüzgar, “Ortadoğu ve Baas Partisi,” Birikim, S.22, (Şubat 1991).
• Nabil M. Kaylani, “The Rise of the Syrian Ba’th, 1940-1958: Political Success, Party Failure”, International Journal of Middle East Studies, Vol. 3, No. 1 (Jan., 1972), pp. 3-23.
• Nikolas Van Dam, Suriye’de İktidar Mücadelesi, Çev. Semih İdiz-Aslı Falay Çalkıvik, İstanbul: İletişim Yayınları, 2000.
• Ömer Turan, Medeniyetlerin Çatıştığı Nokta Ortadoğu, İstanbul; Acar Matbaacılık, 2003.
• Özge Özkoç, Suriye Baas Partisi: Kökenleri, Dönüşümü, İzlediği İç ve Dış Politika (1943-1991), Ankara: Mülkiyeliler Birliği Yayınları, 2008.
• Peter Mansfield, Ortadoğu Tarihi, Çev. Ümit Hüsrev Yolsal, İstanbul: Say Yayınları, 2012.
• Sabahattin Şen, Ortadoğu’da İdeolojik Bunalım, Suriye Baas Partisi ve İdeolojisi, İstanbul: Birey Yayınları, 2004.
• Selahattin İbas, Türkiye-Suriye İlişkilerinin Tarihi, Orta Doğu Siyasetinde Suriye, Der. Türel Yılmaz ve Mehmet Şahin, Ankara: Platin Yayınları, 2004.
• Tayyar Arı, Geçmişten Günümüze Ortadoğu Siyaset, Savaş ve Diplomasi, İstanbul: Alfa Yayınlar, 2004.
• Tayyar Arı, Geçmişten Günümüze Ortadoğu, Siyaset, Savaş ve Diplomasi, 2.Baskı, İstanbul: Alfa Yayınları, 2005.
• Türel Yılmaz, Uluslararası Politikada Ortadoğu(Birinci Dünya Savaşından 2000’e), Ankara: Akçağ Yayınları, 2004.
• V. M. Amadouny, “The Formation of the Transjordan-Syria Boundary, 1915-32”, Middle Eastern Studies, Vol. 31, No. 3 (Jul., 1995), pp. 533-549.
• Volkan Aydos ve Meltem Duran, Suriye Ülke Etüdü, İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları, 2000.
• William L. Cleveland, Modern Ortadoğu Tarihi , (Çev. Mehmet Harmancı), İstanbul: Agora Kitaplığı Yayınları, İstanbul, 2008.