GÖNÜLLÜ NÜFUS MÜBADELESİ ANTLAŞMASI’NDAN ZORUNLU NÜFUS MÜBADELESİ ANTLAŞMASI’NA, TÜRK-YUNAN İLİŞKİLERİNDE ETNİK UZLAŞMAZLIKLAR, 1914-1923: İZMİR ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 11, 4 - 44, 31.12.2024

Gürhan Yellice

https://doi.org/10.56448/ataddergi.1595217

Öz

Bu çalışmanın amacı, 1914 Gönüllü Nüfus Mübadelesi Anlaşması ile 1923 Zorunlu Nüfus Mübadelesi Anlaşması arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları, bu süreçlerin arka planını oluşturan tarihsel, siyasi ve toplumsal dinamikler çerçevesinde karşılaştırmalı bir şekilde analiz etmektir. Çalışma, Türkiye ve Yunanistan arasındaki azınlık krizinin temellerini açıklayarak, tarafları mübadeleye sevk eden nedenlere odaklanmakta; meseleyi Ege Adaları Sorunu, İzmir’in işgali ve Kurtuluş Savaşı sürecinde yaşanan gelişmeler bağlamında ele almaktadır. Bu kapsamda, iki mübadele anlaşmasının yalnızca diplomatik bağlamları değil, aynı zamanda bu süreçlerin yerel halklar üzerindeki etkileri, uluslararası aktörlerin rolleri ve azınlıklar üzerindeki sonuçları da değerlendirilmektedir. Meseleye holistik yaklaşmayı amaçlayan çalışma, bu süreçlerin Türkiye-Yunanistan ilişkileri üzerindeki kalıcı etkilerini irdelemeyi ve mübadelelerin bölgesel istikrar ve ulus-devlet inşasındaki yerini anlamayı hedeflemektedir. Bu analiz, sadece tarihsel olayların derinlemesine bir incelemesini değil, aynı zamanda günümüze uzanan Türk-Yunan ilişkilerindeki kırılma ve dönüşüm noktalarını da anlamak için bir zemin oluşturmaktadır. Bu çalışma, ilgili süreçleri İzmir merkezli bir perspektifle incelemeyi amaçlamaktadır. İzmir, iki ülke arasındaki siyasi rekabetin ve etnik çatışmaların merkezi olmasının yanı sıra, etnik gerilimlerin başladığı, sona erdiği ve mübadele meselesine nihai çözümün bulunduğu yer olarak da büyük bir önem arz etmekteydi.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Yunanistan, Mübadele, Birinci Dünya Savaşı, Kurtuluş Savaşı

From Voluntary to Compulsory Population Exchange, Ethnic Tensions in Turkish-Greek Relations (1914-1923): A Case Study of İzmir

Öz

The aim of this study is to comparatively analyze the similarities and differences between the 1914 Voluntary Population Exchange Agreement and the 1923 Compulsory Population Exchange Agreement within the framework of the historical, political, and social dynamics underlying these processes. By exploring the roots of the ethnic crisis between Türkiye and Greece, the study focuses on the reasons that led the parties to implement population exchanges. It examines the issue in the context of developments such as the Aegean Islands Question, the invasion of Izmir, and the Turkish War of Independence. In this context, the study evaluates not only the diplomatic dimensions of the two population exchange agreements but also their impacts on local populations, the roles of international actors, and the consequences for ethnic communities. Adopting a holistic approach, the research aims to assess the lasting effects of these processes on Turkish-Greek relations and to understand the role of the exchanges in regional stability and nation-state building. This analysis provides a deep exploration of historical events while also offering a foundation for understanding the key turning points and fractures in Turkish-Greek relations that persist to the present day. The study aims to analyze the relevant processes from an Izmir-centered perspective. Izmir was not only a place where political and ethnic conflicts took place, but also held great significance as the setting where these processes escalated into war, the war came to an end, and a final resolution to the issue of population exchange was reached.

Anahtar Kelimeler

Greece, Turkey, Population Exchange, World War I, War of Independence

من اتفاقية التبادل السكاني الطوعي إلى اتفاقية التبادل السكاني الإجباري: أزمة الأقليات في العلاقات التركية اليونانية (1914-1923)

Öz

The aim of this study is to comparatively analyze the similarities and differences between the 1914 Voluntary Population Exchange Agreement and the 1923 Compulsory Population Exchange Agreement within the framework of the historical, political, and social dynamics underlying these processes. By exploring the roots of the minority crisis between Turkey and Greece, the study focuses on the reasons that led the parties to implement population exchanges. It examines the issue in the context of developments such as the Aegean Islands dispute, the occupation of Izmir, and the Turkish War of Independence. In this context, the study evaluates not only the diplomatic dimensions of the two population exchange agreements but also their impacts on local populations, the roles of international actors, and the consequences for minority communities. Adopting a holistic approach, the research aims to assess the lasting effects of these processes on Turkish Greek relations and to understand the role of the exchanges in regional stability and nation-state building. This analysis provides a deep exploration of historical events while also offering a foundation for understanding the key turning points and fractures in Turkish-Greek relations that persist to the present day.

Anahtar Kelimeler

Greece, Turkey, Population Exchange, World War I, War of Independence

Kaynakça

• Başkanlık Osmanlı Arşivi, (BOA), İstanbul, Türkiye.
• Istorikon Arxeion Ipourgiou Eksoterikon tis Ellados, AYE/1914-Diogmoi Ellinon stin Tourkia, Tragiki Katastasi Imeron sti M. Asia kai Traki. Ege Sorunu Belgeler, Haz. Şimşir, Bilal, Cilt II (1913-1914), TTK Yayınları, Ankara, 1989.
• British Documents on the Origins of the War (1898-1914), Vol. 10/1: The Near and Middle East on the Eve of War, G.P Gooch, and Temperley, H. (eds), HMSO, London, 1936.
• Ahmad, Feroz, The Young Turks and the Ottoman Nationalities: Armenians, Greeks, Albanians, Jews, and Araps, 1908-1918, The University of Utah Press, Salt Lake City, 2014. Ağanoğlu, H. Yıldırım Osmanlı’dan Cumhuriyete Balkanlar’ın Makus Talihi Göç, Kum Saati Yayınları, İstanbul, 2001. Arı, Kemal, Büyük Mübadele, Türkiye’ye Zorunlu Göç (1923-1925), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, Mart 2023.
• Armaoğlu, Fahir, 19.Yüzyıl Siyasî Tarihi (1789-1914), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1997. Canakaris, Vasilis I., Smirni, 1919-1922, Metaizmio, 2019.
• Cemal Paşa, Hatıralar: İttihat ve Terakki, I. Dünya Savaşı Anıları, haz. Alpay Kabacalı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2001. Çakmak, Zafer, İzmir ve Çevresinde Yunan İşgali ve Rum Mezalimi, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2007.
• Dündar, Fuat, İttihat ve Terakki’nin Müslümanları İskân Politikası 1913-1918, İletişim, İstanbul, 2002. Evans, Stanley, G. A Short History of Bulgaria, Lawrence&Wishart LTD, London, 1960.
• Howard, Harry N. The Partition of Türkiye, Norman, University of Oklohoma Press, 1931.
• George, David Lloyd, The Truth about the Peace Treaties, Vol. II, Victor Gollanc Ltd, London, 1938.
• Grigoriadis, Foivos, Dixasmos-Mikra Asia, Istoria Mias Eikosaetias 1909-1920, Ekdoseis Kerdinos, Athina, 1971.
• Kitsikis, Dimitris., Propagande et pressions en politique internationale. La Grèce et ses revendications à la Conférence de la Paix (1919-1920). Presses universitaires de France, 1963.
• Leontaritis, George B., Greece and The First World War: Neutrality to Intervention, 1917-1918, Boulder, 1990.